ผู้นำธุรกิจครอบครัวคนต่อไป ควรเลือกคนในหรือคนนอก

การเลือกผู้สืบทอดตำแหน่งผู้นำในธุรกิจครอบครัว ไม่ว่าจะเป็นคนในครอบครัว (internal successor) หรือคนนอก (external successor) ล้วนไม่มีคำตอบที่ถูกต้องเสมอไป เพราะแต่ละทางเลือกมีข้อดี–ข้อจำกัดต่างกัน การตัดสินใจจึงต้องอาศัยการประเมินหลายปัจจัย เช่น โครงสร้างผู้ถือหุ้น ความพร้อมของครอบครัว และเป้าหมายระยะยาว เพื่อให้กระบวนการสืบทอดเป็นระบบ ลดอคติ และสร้างความยั่งยืนให้ธุรกิจได้อย่างแท้จริง ดังรายละเอียดต่อไปนี้

1. แรงผลักดันเริ่มต้น เมื่อผู้นำคนปัจจุบันเข้าใกล้วันเกษียณ เกิดปัญหาสุขภาพ หรือมีความจำเป็นต้องลาออกก่อนกำหนด ธุรกิจครอบครัวจึงต้องเตรียมแผนสืบทอดตำแหน่งไว้ล่วงหน้า มิฉะนั้นอาจเสี่ยงต่อการตัดสินใจที่รีบเร่งและขาดการประเมินอย่างรอบคอบ จนอาจกระทบต่อความต่อเนื่องและความมั่นคงขององค์กรได้

2. การจัดตั้งคณะกรรมการสรรหา การมอบหน้าที่ให้ผู้นำเพียงคนเดียวเลือกผู้สืบทอดนั้นมักไม่ใช่ทางเลือกที่ดี เพราะเสี่ยงต่ออคติและผลประโยชน์ทับซ้อน จึงควรตั้งคณะกรรมการสรรหาไว้พิจารณาอย่างเป็นกลาง โดยประกอบด้วยสมาชิกครอบครัว ผู้บริหาร และที่ปรึกษาอิสระ พร้อมมอบตำแหน่งประธานคณะกรรมการให้กับผู้เชี่ยวชาญด้านการจัดกระบวนการตัดสินใจและมีทักษะสื่อสารผลลัพธ์ได้ชัดเจน

3. กระบวนการสรรหา

1) กำหนดคุณสมบัติผู้นำ โดยแยกคุณสมบัติเป็นกลุ่มจำเป็นต้องมี (must-have) และเสริมได้ (nice-to-have) ตามเป้าหมายของธุรกิจ เช่น วิสัยทัศน์ด้านนวัตกรรม ความเชี่ยวชาญทางการเงิน หรือประสบการณ์บริหารคน

2) ประเมินและคัดเลือก ใช้แบบประเมินเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ เพื่อเปรียบเทียบจุดแข็ง-จุดอ่อนของทั้งผู้สมัครภายในและภายนอกอย่างเป็นระบบ

3) ปรับโครงสร้างระบบบรรษัทภิบาล จัดตั้งคณะกรรมการกำกับดูแล (governing board) พร้อมกำหนดขอบเขตอำนาจที่ชัดเจน เพื่อให้ผู้นำคนใหม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้อย่างราบรื่นและเกิดประสิทธิภาพสูงสุด

4. เปรียบเทียบผู้สืบทอดภายในกับภายนอกครอบครัว

ผู้สืบทอดภายในครอบครัว

• ทำความเข้าใจวัฒนธรรมองค์กรและระบบภายในมาแล้วตั้งแต่ต้น
• มีความผูกพันสูงต่อครอบครัวและธุรกิจ
• ข้อท้าทาย: อาจปรับตัวได้ช้าหากเจอสถานการณ์วิกฤต ต้องฝึกทักษะการรับมือความเปลี่ยนแปลง

ผู้สืบทอดภายนอก

• นำมุมมองใหม่และทักษะเฉพาะด้านที่ธุรกิจอาจขาดหายไปเข้ามา
• ช่วยสร้างความเป็นมืออาชีพและลดความขัดแย้งภายในครอบครัว
• ข้อท้าทาย: ต้องใช้เวลาเรียนรู้บริบทองค์กรและสร้างความเชื่อมั่นกับทีมงาน

ด้วยกระบวนการสืบทอดผู้นำที่ชัดเจน ครอบคลุมทั้งการกำหนดคุณสมบัติ (must-have และ nice-to-have) การประเมินอย่างเป็นระบบ และการมีคณะกรรมการอิสระคอยกำกับดูแล ธุรกิจครอบครัวสามารถมั่นใจได้ว่าผู้นำคนใหม่จะพร้อมรับมือทุกสถานการณ์ ขับเคลื่อนนวัตกรรม และสร้างความยั่งยืนให้กับองค์กรได้อย่างแท้จริง ดังนั้นเริ่มต้นวางแผนสืบทอดตำแหน่งของท่านตั้งแต่วันนี้ เพื่ออนาคตที่มั่นคงของธุรกิจครอบครัวต่อไป

ที่มา:

1. Egon Zehnder. (n.d.). Family business succession planning best practices. Retrieved May 12, 2025, from https://www.egonzehnder.com/what-we-do/ceo-successions/insights/family-business-succession-planning

2. Morosetti, P. (2023, April 26). Leadership succession: Selecting an internal or external successor? FFI Practitioner. Retrieved from https://digital.ffi.org/editions/leadership-succession-selecting-an-internal-or-external-successor/