ป่าชายเลนโลกเสี่ยงหาย 25% ใน 50 ปี ไทยถูกกดดันจากการพัฒนา-น้ำเค็ม

องค์การยูเนสโก (UNESCO) ประกาศให้ 26 กรกฎาคมของทุกปีเป็น วันอนุรักษ์ป่าชายเลนสากล International Day for the Conservation of the Mangrove Ecosystem ขณะที่รายงานล่าสุดเผยว่า พื้นที่ป่าชายเลนทั่วโลกเหลือเพียง 14.8 ล้านเฮกตาร์ และมากกว่าครึ่งกำลังอยู่ในภาวะเสี่ยงสูญพันธุ์ ไทยแม้ยังมีป่าชายเลนสมบูรณ์หลายแห่ง แต่ต้องเผชิญแรงกดดันจากการพัฒนา การเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดิน และภัยจากน้ำทะเลหนุนที่ทวีความรุนแรงขึ้น

ป่าชายเลนถือเป็นระบบนิเวศชายฝั่งที่มีหลากหลายชื่อเรียก ทั้งในภาษาไทยอย่าง “ป่าโกงกาง” หรือ “ป่าพังกา” และในภาษาอังกฤษ เช่น “Mangrove Forest” หรือ “Intertidal Forest” ซึ่งหมายถึงป่าที่ขึ้นในเขตน้ำขึ้นน้ำลง บริเวณชายฝั่งที่มีดินเลน

ป่าชายเลนกำลังเผชิญวิกฤติ

ปี 2024 จาก IUCN และ Global Mangrove Alliance รายงานว่า พื้นที่ป่าชายเลนทั่วโลกคงเหลือเพียงราว 14.8 ล้านเฮกตาร์ ในกว่า 120 ประเทศ และมากกว่าครึ่งหนึ่งของระบบนิเวศป่าชายเลนทั่วโลกอยู่ในสถานะ “เสี่ยง” หรือ “เสี่ยงขั้นรุนแรง”

หากไม่มีมาตรการฟื้นฟูอย่างเร่งด่วน อาจมีถึง 25% ของพื้นที่ป่าชายเลนที่สูญหายภายในเวลา 50 ปีข้างหน้า สาเหตุหลักได้แก่ น้ำทะเลหนุนสูง การเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดิน และการขยายตัวของฟาร์มกุ้ง

นอกจากนั้น การพัฒนาเมือง ท่าเรือ และโครงการอุตสาหกรรม รวมถึงปัญหามลพิษจากของเสีย เป็นปัจจัยที่เร่งให้ป่าชายเลนลดลงอย่างรวดเร็วและต่อเนื่อง

สถานการณ์ป่าชายเลนในประเทศไทย

ปี 2563 พื้นที่ป่าชายเลนภายใต้ความรับผิดชอบของกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งใน 24 จังหวัดชายฝั่งทะเลมีจำนวน 1.73 ล้านไร่ โดยพบมากที่สุดในชายฝั่งอันดามันตอนล่าง (712,561.22 ไร่) รองลงมาได้แก่ ชายฝั่งอันดามันตอนบน (460,180.47 ไร่) และภาคตะวันออก (222,461 ไร่)

แม้หลายพื้นที่ในไทยยังคงความอุดมสมบูรณ์ของป่าชายเลน แต่ก็ต้องเผชิญกับแรงกดดันหลายด้าน เช่น การพัฒนารับการท่องเที่ยวตามแนวชายฝั่ง การแปรสภาพป่าชายเลนเป็นฟาร์มกุ้ง การก่อสร้างโครงการขนาดใหญ่โดยขาดการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อม และผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ทำให้น้ำเค็มรุกล้ำและส่งผลต่อการทับถมของตะกอนดิน

ประเทศที่มีป่าชายเลนมากที่สุด

• อินโดนีเซีย (คิดเป็นประมาณ 30% ของป่าชายเลนทั่วโลก)
• บราซิล
• ไนจีเรีย
• เม็กซิโก
• ออสเตรเลีย

ประเทศไทยจัดอยู่ในกลุ่มประเทศที่มีพื้นที่ป่าชายเลนมากในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แต่ยังไม่ติด 5 อันดับแรกของโลก