ในหกคืนมานี้ เราได้เห็นโบราณราชประเพณี ขณะเดียวกันก็ได้เห็น “นวัตกรรม” ที่ประชาชนคิดและทำขึ้นมาเอง ผสมผสาน คลุกเคล้าเข้าด้วยกัน ที่สำคัญ ได้เห็น “ทางการ” และ “ในวัง” รับรู้และปรับเปลี่ยนผ่อนโอนหลักเกณฑ์ต่างๆให้ ทั้งยังชื่นชมและยอมรับในความริเริ่มหลายๆ อย่างที่มาจากความรักและศรัทธาของประชาชน
เมื่อคืนนี้ เรายังเห็นทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญาฯ เสด็จออกมาเยี่ยมเยียน และสนทนากับประชาชนอย่างไม่ถือพระองค์เลย ช่วงหนึ่งทรงมีรับสั่งว่า...
อย่างไรก็ตาม คนไทยนั้นก็ยังยึดมั่นในโบราณราชประเพณี อันตราไว้ในมณเฑียรบาล และยืนยันเพิ่มเติมด้วยรัฐธรรมนูญว่า สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ จะต้องเสด็จขึ้นครองราชย์เป็นพระเจ้าอยู่หัวพระองค์ใหม่ เราไม่คุ้นเคยกับพระราชบัลลังก์ที่ว่างเปล่า มีแต่ผู้สำเร็จราชการแผ่นดินอย่างแน่นอน
ในคืนที่หกนี้จะเป็นคืนที่น่าจดจำอีกประการหนึ่ง ด้วยว่าวันนี้ท่านนายกรัฐมนตรีและหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ได้แถลงให้ทราบทั่วกันว่าหลังจากทรงบำเพ็ญพระราชกุศลถวายพระบรมศพผ่านไป 7 วันหรือ 15 วัน ไม่นานก็จะเริ่มกระบวนการอัญเชิญ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ขึ้นเป็นพระเจ้าอยู่หัวพระองค์ใหม่ และสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจะทรงลงพระปรมาภิไธยประกาศใช้รัฐธรรมนูญถาวรฉบับใหม่ด้วย
พระราชอาญามิพ้นเกล้าพ้นกระหม่อม ราษฎรไทยนั้นเป็นที่แน่นอนว่ายังคิดถึง ยังโศกเศร้า และรำลึกถึงพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลตลอดไป แต่
“อเนกชนนิกรสโมสรสมมติ” ก็อยากกราบแทบพระบาท ร่วมกับรัฐสภาและทางการอัญเชิญใต้ฝ่าละอองพระบาทขึ้นสืบราชสันตติวงศ์ต่อไปด้วย
คืนนี้ คืนที่หก ก่อนหลับ ผมคงทบทวนถึงความมหัศจรรย์ในบ้านเมือง อันเป็นผลจาก สถาบันพระมหากษัตริย์ได้หลอมรวมกับประชาชนอย่างสนิทแนบแน่น จะนึกถึงสถาบันที่รวมใจคนไทยทั้งมวลได้ดีอย่างน่าทึ่งตลอด 70 ปี ของรัชกาลที่เพิ่งจะสิ้นสุดลง คืนนี้คงจะหลับสนิท เพราะความสับสนในใจลดลงอีก เห็นชัดเจนแล้วว่าการสืบราชบัลลังก์ก็กำลังจะเกิด รอไม่นานแน่ บ้านเมืองจะเดินหน้าต่อไป มีทิศทาง มีกำหนดเวลา และรัฐธรรมนูญจะประกาศใช้ได้ตรงตามกำหนดการหรือโรดแมปเดิมอย่างแน่นอน
เคยคิดเสมอว่าเมืองไทยเราไม่มีผู้นำแบบเนลสัน แมนเดลา ของแอฟริกาใต้ ลี กวน ยู ของ สิงคโปร์ คานธี และ เยาวหราล เนห์รู ของอินเดีย ซึ่งยิ่งใหญ่ ทำงานอยู่ในตำแหน่งยาวนาน ประสบความสำเร็จในการนำพาประเทศเปลี่ยนผ่านครั้งใหญ่ และเป็นที่ยอมรับของทั้งชาติจนวาระสุดท้ายของชีวิต ไม่มีผู้นำระดับโลกแบบวินสตัน เชอร์ชิล หรือแฟรงกลิน ดี. โรสเวลต์ เหมา เจ๋อ ตุง เติ้ง เสี่ยว ผิงหรือโฮจิมินห์ ที่นานาชาติยอมรับ ผู้นำของเรา จนถึงเวลานี้ยอมรับครับ ยังไม่ใช่ผู้ที่โลกทั้งปวงรู้จัก และนับถือมากนัก
ในหลวงรัชกาลที่ 9 ของเรา หาได้ทรงเป็นผู้นำแบบท่านทั้งหลายที่ผมเอ่ยชื่อข้างต้น ตลอดรัชกาลพระองค์ท่านไม่ได้ปกครองด้วยพระองค์เอง ทรง
“ครองแผ่นดิน” แต่ก็ไม่ได้ทรง
“ครอง” อย่างพระมหากษัตริย์ในระบอบรัฐธรรมนูญทั่วไป ทรงสร้าง “ราชประศาสนศาสตร์” ที่ไม่มีในตำราตะวันตกผสมผสานคลุกเคล้าเข้าไปอย่างน่าอัศจรรย์กับระบบการเมือง และระบบราชการ-ทหาร-ตำรวจ ตลอดจนภาคเอกชน รวมถึงภาคสังคมและประชาสังคม บังเกิดเป็นการพัฒนาประเทศอย่างมหาศาล นำความร่มเย็นเป็นสุขมาสู่พสกนิกร ยากที่จะหากษัตริย์ใดๆ ในอดีตหรือในโลกเทียบได้
หากเทียบเคียงกับพระมหากษัตริย์ที่อยู่ในระบอบรัฐธรรมนูญในนานาประเทศด้วยก็ได้นะครับ ผมมองว่า สิบเอ็ดวันที่ผ่านมาทำให้เห็นแล้วว่า การเสด็จสวรรคตของพระเจ้าอยู่หัวของเรานั้นคล้ายกับการสวรรคตของพระนางเจ้าวิกตอเรียก็ว่าได้ ในรัชสมัยอันยาวนานมากเช่นกัน ควีนวิกตอเรียทรง
“ครอง”และในช่วงวิกฤติสำคัญราวจะ
“ปกครอง” ไปด้วย ในห้วงเวลาหกศตวรรษที่ทรง
“ครองราชย์” พระบุญญาบารมีแผ่ปกไพศาลไปทั่ว ปวงพสกนิกรสักการะเทิดทูนจนถึงวันสุดท้ายของรัชกาล
แม้ว่าผู้นำทั้งหลาย นายกรัฐมนตรีหรือรัฐมนตรี ที่ปกครองหรือบริหารประเทศโดยตรงของเราจะยังไม่เป็นที่ยอมรับในระดับเอเชียและระดับโลก แต่พระเกียรติคุณ พระปรีชาสามารถและ การสัมฤทธิผลจากพระราชประ-ศาสนศาสตร์ของพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลของเรานั้น ขึ้นไปอยู่ในระดับนานาชาติอย่างแน่นอนครับประเทศอื่นๆ ภาคภูมิใจในประธานาธิบดีและนายกรัฐมนตรีคนสำคัญที่ปกครองประเทศมานาน และสร้างผลงานอันสำคัญยิ่งใหญ่ได้ฉันใด เราคนไทยในชั่วชีวิตก็มีพระเจ้าอยู่หัวที่ยิ่งใหญ่
“ปกเกล้าปกกระหม่อม” หรือทรง
“ครองแผ่นดิน” จนไทยทุกวันนี้เป็นประเทศที่ “ทั่วโลก” นับถือ มีคนรัก มีคนมาเยือนมาเที่ยวมาก มาย และมีคนพูดถึงด้วยความชื่นชมมากที่สุดประเทศหนึ่ง
วันนี้ เป็นวันปิยมหาราช ในแง่หนึ่งคนไทยรักและสักการะเทิดทูนรัชกาลที่ 9 คล้ายกับรัชกาลที่ 5 รัชสมัยของสองพระองค์ก็ยาวนานคล้ายกัน และในสองรัชกาลนั้น ประเทศชาติก้าวหน้าผ่านวิกฤติใหญ่ไปได้หลายครั้ง ประชาชนทุกเชื้อชาติศาสนาทุกฐานะและระดับ ล้วนร่มเย็นเป็นสุข สิ่งที่ต่างกันคือ รัชกาลที่ 5 นั้น ทรง “ปกครอง” แต่รัชกาลที่ 9 มิได้ทรงใช้พระราชอำนาจปกครองด้วยพระองค์เอง
การเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ทำให้นักการเมือง ไม่ว่าที่มาจากการเลือกตั้งหรือจากการยึดอำนาจ เข้ามาปกครองแทนพระมหากษัตริย์ แต่สถาบันพระมหากษัตริย์ยังอยู่ต่อมา เข้มแข็งเติบใหญ่ขึ้นด้วยซํ้าเป็นที่ยอมรับของประชาชนยิ่งขึ้นเป็นทบเท่าทวีคูณ ในรัชกาลที่ 9 นี้แม้จะทรง “ครอง” หรือ “ปกเกล้าปกกระหม่อม” เพียงเท่านั้น แต่ประเทศก็เหมือนมีพระราชา “ปกครอง” ด้วยทศพิธราชธรรม
จนบางครั้ง อดถามตัวเองไม่ได้ว่า ในความเป็นจริงนั้น การเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อปี 2475 นั้นคืออะไรกันแน่ อธิบายได้หลายๆ ทางครับ หนึ่ง คือความตั้งใจและความพยายามที่จะนำประชาธิปไตยมาสู่สยาม สอง มันเป็นเพียงเจตนารมณ์และความพยายาม ซึ่งจะจริงจังแค่ไหนถกเถียงกันได้ แต่ก็ไม่สำเร็จหรือยังไม่สำเร็จที่จะนำประเทศสู่ประชาธิปไตย จนถึงขณะนี้เราก็ยังรอรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ แต่สาม ผมอดคิดไปอีกทางไม่ได้ว่า 2475 นั้น เอาเข้าจริง น่าพิศวง เพราะคือการเปลี่ยนประเทศจากระบอบกษัตริย์ไปสู่ระบอบกษัตริย์นั่นเอง
จากระบอบกษัตริย์ที่พระราชาทรงมีอำนาจจริงเป็นสมบูรณาญาสิทธิราชย์ในทางทฤษฎี แต่ในความเป็นจริงไม่สู้จะมีประสิทธิผลและไม่อาจปฏิรูปได้ทันยุคสมัยของโลก กลับกลายมาเป็นระบอบกษัตริย์ใหม่ที่พระเจ้าแผ่นดินทรง “ครอง” แผ่นดินเท่านั้น ไม่ทรง “ปกครอง” อีกต่อไป แต่เป็นระบอบที่ได้ผล ชอบธรรม ต่อเนื่อง ผสมผสานกับการเมืองแบบใหม่กับราชการ กับประชาชน กับภาคเอกชน อย่างที่ไม่มีในทฤษฎีสมัยใหม่ของฝรั่ง ไม่ได้เป็นระบอบของกษัตริย์ที่มีรัฐธรรมนูญกำหนดแบบฝรั่งก็แล้วกัน
และนั่นคือสิ่งที่ผมคิดใคร่ ครวญจากสิ่งที่ได้เห็น ได้สัมผัส ได้รู้สึกจากคืนแรกหลังพระเจ้า อยู่หัว รัชกาลที่ 9 เสด็จสวรรคตจนถึงคืนนี้ คืนที่สิบเอ็ด ตรงกับคืนวันที่ 23 ตุลาคม 2559
............
• หมายเหตุ : บทความนี้เขียนขึ้นเดือนตุลาคม 2559
จากหนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 37 ฉบับที่ 3,308 วันที่ 26 - 28 ตุลาคม พ.ศ. 2560
