การใช้ชีวิตในยุค BANI World เพื่อบั้นปลายที่สุขสงบ

วันนี้ผมได้คุยกับอาจารย์ที่ผมเคารพท่านหนึ่ง ถึงเรื่องการเปลี่ยนแปลงของโลกในยุคปัจจุบัน ที่ตัวเราเองเริ่มรู้สึกว่าตามโลกยุคใหม่ไม่ค่อยจะทัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังการมาของโรคโควิด-19 ที่ทำให้ตัวเราต้องมีการปรับตัวมากกว่าเดิมมากยิ่งขึ้น ซึ่งท่านก็แนะนำให้ผมเข้าไปอ่านเรื่อง BANI World ของนักเขียนที่มีชื่อว่า Jamais Cascio ผมเองก็เป็นคนที่ชอบสอดรู้สอดเห็นอยู่แล้ว จึงรีบเข้าไปหาอ่านดู ปรากฏว่าพอเปิดไปดูใน Google ถึงกับอึ้งเลยครับ เพราะเพียงเปิดหน้าแรก ก็เห็นบทความและVDO ที่เกี่ยวกับแนวคิดในเรื่อง BANI World เยอะมาก ทำให้อดไม่ได้ที่จะอ่าน วันนี้จึงขอนำเอาบางส่วนบางตอนมาเล่าสู่เพื่อนๆวัยเดียวกันฟังนะครับ ถ้าท่านใดสนใจมากกว่านี้ ก็ลองเปิดไปดูที่ Google เองก็ได้นะครับ

เราจะเห็นว่าทุกวันนี้ โลกที่เราเคยรู้จักกำลังเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว เกินกว่าที่เราจะจินตนาการได้ จากแนวคิด VUCA World ที่มีต้นกำเนิดมาจากกองทัพสหรัฐ ที่เคยถูกนำมาใช้ในยุคปี 1990 โดยใช้อธิบายความผันผวน (Volatility) ความไม่แน่นอน (Uncertainty) ความซับซ้อน (Complexity) และความคลุมเครือ (Ambiguity) เพื่ออธิบายถึงความสลับซับซ้อน และเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วหลังยุคสงครามเย็น อาจไม่เพียงพออีกต่อไปแล้ว เมื่อ Jamais Cascio นักอนาคตศาสตร์ ได้นำเสนอแนวคิด BANI World ซึ่งสะท้อนภาพความเป็นจริงที่เข้มข้นยิ่งขึ้น

เรามาดูว่า BANI มีความหมายว่าอะไร? ก่อนอื่นมาดูที่ตัวแรกคือ B ซึ่งย่อมาจากBrittle (ความเปราะบาง) ที่ระบบและโครงสร้างต่างๆที่ดูแข็งแกร่ง กลับพังทลายลงได้ง่ายดาย จากเหตุการณ์ที่ไม่คาดฝัน ไม่ว่าจะเป็นทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และด้านสาธารณสุข สิ่งที่มนุษย์เราเองก็ไม่เคยคาดคิดมาก่อนก็สามารถเกิดขึ้นได้ เราไม่เคยคาดคิดว่าระบบคอมพิวเตอร์หรือระบบ IT จะเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของการใช้ชีวิตประจำวันของเราอย่างไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ครับ

ตัวที่สองคือ A หมายถึง Anxious (ความวิตกกังวล) ซึ่งผู้คนจะรู้สึกกังวลอยู่ตลอดเวลา เพราะความไม่แน่นอน ความเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็ว ทำให้บางเรื่องที่เราคาดไม่ถึงเสมอ ในส่วนตัวที่สาม คือ N หมายถึง Non-linear (ไม่เป็นเส้นตรง) ซึ่งหมายถึงสาเหตุเล็กๆ อาจนำไปสู่ผลลัพธ์ที่ใหญ่หลวง หรือการกระทำที่เคยได้ผลสำเร็จที่ดี กลับไม่เป็นไปตามคาดนั่นเอง ตัวสุดท้ายคือ I หมายถึง Incomprehensible (ความเข้าใจยาก) หลากหลายข้อมูลที่ท่วมท้น ซับซ้อน และขัดแย้ง ทำให้เรายากที่จะทำความเข้าใจสถานการณ์ทั้งหมด นี่คือความหมายทั้งหมดของ BANI World ซึ่งหมายถึงโลกยุคใหม่ในวันนี้นั่นเองครับ

เมื่อเป็นเช่นนี้ เราคงต้องทำความเข้าใจ BANI ให้มากๆ ไม่ใช่แค่เพื่อรู้ว่าโลกเป็นอย่างไรในอนาคต? แต่เราต้องรู้เพื่อเตรียมตัวและปรับตัวให้พร้อมรับมือกับ “ความปกติใหม่” นี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อแก่ตัวลง เราต้องมองไปถึง “ชีวิตในบั้นปลาย” ที่เราทุกคนต่างต้องการความมั่นคง และความเติมเต็มเพื่อให้เราได้ผ่านมันไปอย่างสุขสงบให้ได้ครับ

ในความเห็นส่วนตัวผมเอง ผมคิดว่าการใช้ชีวิตในบั้นปลายอย่างมีความสุข ไม่ได้หมายถึงแค่ “การมีเงินทองพอใช้จ่าย”เท่านั้น แต่ยังรวมถึงการมีสุขภาพที่ดีทั้งกายและใจ มีกิจกรรมที่น่าสนใจที่ทำให้เติมเต็มในชีวิตเสมอ มีความสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบข้างและสภาพแวดล้อม ซึ่งทั้งหมดนี้ตัวเราเองเท่านั้น ที่สามารถวางแผนและสร้างรากฐานได้ เพื่อทำให้เราสามารถผ่านโลกใบเล็กๆ ที่เต็มไปด้วยความท้าทายแบบ BANI World ให้ได้ครับ

การรับมือกับความเปราะบาง (Brittle) ด้วยรากฐานชีวิตที่ยืดหยุ่น ในโลกที่อะไรก็พังทลายลงได้ง่ายดาย สิ่งที่สำคัญที่สุดคือการสร้างความยืดหยุ่น (Resilience) ไม่ใช่แค่การทนทานต่อแรงกระแทก แต่คือการฟื้นตัวกลับมาได้อย่างรวดเร็วและแข็งแกร่งขึ้น ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อคุณภาพชีวิตในบั้นปลาย ไม่ว่าจะเป็นการสร้างความยืดหยุ่นทางการเงิน ไม่ว่าการวางแผนการเงินให้รัดกุม มีเงินสำรองฉุกเฉิน และกระจายความเสี่ยงความยืดหยุ่นในการลงทุน เพื่อรับมือกับวิกฤตเศรษฐกิจที่ไม่คาดฝัน หรือการเกษียณอย่างมั่นคงทางการเงินเป็นต้นครับ

นอกจากนี้ เรายังต้องจัดการความวิตกกังวล (Anxious) ด้วยใจที่สงบและมีสติ โดยทำให้ความวิตกกังวล ให้กลายเป็นเพื่อนสนิทของเราให้ได้ ในยุค BANI World แม้ข้อมูลข่าวสารจะถาโถมเข้ามาไม่หยุดหย่อน ทั้งจริงและไม่จริง ยิ่งเพิ่มความเครียดและความไม่สบายใจ ซึ่งหากไม่จัดการ ย่อมส่งผลต่อสุขภาพจิตในระยะยาวได้ครับ เราคงต้องฝึกสติและการจัดการอารมณ์ ด้วยการทำสมาธิ การฝึกหายใจ หรือการฝึกสติ (Mindfulness) ช่วยให้เราอยู่กับปัจจุบัน ลดความคิดฟุ้งซ่าน และจัดการกับอารมณ์ด้านลบได้ดีขึ้น ซึ่งเป็นทักษะสำคัญที่ทำให้ชีวิตบั้นปลายมีความสงบ

ในส่วนของการรับมือกับความไม่เป็นเส้นตรง (Non-linear) ด้วยการเปิดรับและเรียนรู้อยู่เสมอ เพราะในโลกที่เหตุการณ์เล็กๆ อาจนำไปสู่ผลลัพธ์ใหญ่ และการกระทำที่เคยได้ผลกลับไม่ได้ผลอีกต่อไป เพราะการยึดติดกับวิธีการเดิมๆ มีแต่จะทำให้เราติดกับดัก การเปิดใจเรียนรู้และปรับตัว เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง เพื่อความสุขในทุกช่วงวัยชราของเราครับ

สุดท้าย การสร้างความชัดเจนในโลกที่เข้าใจยาก (Incomprehensible) ด้วยความสัมพันธ์และวิจารณญาณ จะเห็นว่าในยุคที่ข้อมูลมีมากมาย จนยากจะทำความเข้าใจทั้งหมด ความคลุมเครือกลายเป็นความท้าทายสำคัญ ที่ทำให้เราต้องตัดสินใจได้ยาก และอาจนำไปสู่ความเหงาหรือความไม่เข้าใจกันในสังคม การฝึกคิดวิเคราะห์และวิจารณญาณ ด้วยการไม่เชื่ออะไรง่าย ๆ ตรวจสอบข้อมูลจากหลายแหล่ง ตั้งคำถาม และพยายามทำความเข้าใจบริบทที่ซับซ้อน ทักษะนี้ช่วยให้เราตัดสินใจได้อย่างชาญฉลาดในทุกช่วงวัย หรือการแสวงหาความรู้จากแหล่งที่หลากหลาย โดยไม่จำกัดตัวเองอยู่กับข้อมูลประเภทเดียว เปิดใจรับฟังมุมมองที่แตกต่าง เพื่อสร้างภาพรวมที่สมบูรณ์ที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้

ชีวิตที่สุขสงบในยุค BANI World คือการเดินทางของการวางแผน และเติบโต

การใช้ชีวิตในบั้นปลายอย่างมีความสุข ในยุค BANI World นี้ ไม่ใช่เรื่องของโชคชะตา ผมเป็นคนหนึ่งที่ไม่เชื่อในคำทำนายทายทัก แต่เชื่อว่าเป็นผลมาจากการวางแผนและการลงมือทำ การให้ความสำคัญกับสุขภาพ การเงิน การพัฒนาตนเอง การดูแลจิตใจ และการสร้างความสัมพันธ์ที่ดี คือกุญแจสำคัญ จะเห็นว่าเราทุกคนคือผู้ร่วมเดินทางใน BANI World และการเตรียมพร้อมในวันนี้ คือกุญแจสำคัญสู่การมีชีวิตที่มั่นคงและมีความสุขในวันข้างหน้า และในที่สุด... เพื่อบั้นปลายชีวิตที่เต็มเปี่ยมไปด้วยความสุขสงบอย่างแท้จริงครับ