สัญญาณอันตรายของผู้สูงวัยในช่วงตื่นนอนตอนเช้า

เมื่ออาทิตย์ที่ผ่านมา ผมพาน้องๆที่บริษัทฯเดินทางไปดูงานที่ประเทศไต้หวัน อีกทั้งเรียนรู้งานที่กำลังจะเริ่มเปิดบริษัทใหม่ในปีนี้ หลังจากดูงานที่นั้น 4 วันก็เดินทางกลับมากรุงเทพฯในวันพฤหัสบดี จากนั้นวันเสาร์ก็ต้องขับรถไปดูงานที่บุรีรัมย์ต่อ เรียกว่าไม่ได้พักหายใจกันเลยครับ แต่ก็สนุกและมีความสุขมาก สิ่งที่ตามมา คือ การเปลี่ยนที่นอนตลอดเวลา แม้ผมจะเป็นคนที่ไม่ค่อยมีปัญหาเรื่องการนอน เพราะเป็นคนที่นอนน้อย หัวถึงหมอนไม่เกิน 5 นาทีเป็นหลับสนิททั้งคืน คืนหนึ่งจะนอนเพียง 5-6 ชั่วโมงเท่านั้นก็เพียงพอแล้ว แต่มีเพียงปัญหาเดียวเท่านั้น ที่จะทำให้นอนไม่หลับได้ คือ ถ้าหากคืนไหนล่วงเลยเวลาเที่ยงคืนไปแล้ว จะทำให้นอนไม่หลับทั้งคืน และจะมีปัญหาอื่นๆตามมาอีกหลายเรื่องครับ

การนอนไม่หลับหรือหลับไม่เต็มอิ่ม สิ่งที่จะตามมา คือ หลังตื่นนอนในตอนเช้า จะทำให้เกิดอาการอ่อนเพลีย ความดันโลหิตจะต่ำกว่าปกติ อีกทั้งจะมีอารมณ์หงุดหงิดทั้งวัน แม้จะได้หลับกลางวันมาชดเชยก็ไม่สามารถทำได้ ยิ่งจะทำให้ไม่สดชื่นทั้งวัน อาการเวียนศีรษะก็จะเกิดทันที เพราะไม่มีนิสัยหลับกลางวันนั่นเอง หลังจากกลับมาจากบุรีรัมย์ในคืนวันเสาร์ ในวันอาทิตย์ตอนเช้าตื่นขึ้นมา ขณะที่กำลังจะลุกขึ้นจากเตียง ผมก็มีอาการเวียนศีรษะเหมือนบ้านหมุน ต้องรีบนั่งลงบนเตียง และรีบล้มตัวลงนอนทันที ในใจก็คิดว่า “เอ๊ะ.....นี่เราแก่แล้วจริงๆเหรอนี่!!!” แม้จะมั่นใจว่า หลังจากอายุเลย 60 ปีมานี้ ผมจะดูแลตัวเองเป็นอย่างดีมาตลอด ไม่เคยมีปัญหาสุขภาพเลยก็ตาม แต่เพื่อความไม่ประมาท ผมคงต้องรีบเข้าโรงพยาบาลตรวจเช็กร่างกายแล้วกระมัง?

ในคืนวันอาทิตย์นั้นเอง ผมจึงเริ่มเข้าไปสืบค้นบทวิจัยฯ เพื่อหาสาเหตุของอาการเวียนศีรษะตอนเช้าของผู้สูงวัยทันที แม้จะพอเข้าใจว่า สาเหตุของการเวียนศีรษะของผู้สูงวัยเกิดจากอะไร? แต่ผมก็ไม่ประมาท คงต้องพบแพทย์เพื่อความมั่นใจในชีวิตของตนเอง ในตอนเช้าวันจันทร์ต่อมา ผมจึงรีบโทรศัพท์ไปหาคุณจินตนา ที่เป็นผู้ร่วมทุนและเป็นรองผู้อำนวยการโรงพยาบาลมาก่อน เพื่อขอคำแนะนำว่าจะพบแพทย์ท่านใดดี? ซึ่งคุณจินตนาก็บอกว่า ให้รอดูอาการก่อนอีกสัก 3-4 วัน เพื่อความมั่นใจอีกครั้ง ช่วงนี้ขอให้ระมัดระวังตัวเอง โดยก่อนลุกขึ้นจากเตียง ให้นั่งที่ขอบเตียงและแกว่งเท้าสักพัก เพื่อให้เลือดขึ้นไปหล่อเลี้ยงสมองก่อน ค่อยลุกขึ้นจากเตียง และต้องตรวจวัดความดันดูด้วยทุกวัน

อันที่จริงต้องบอกว่า อาการเวียนศีรษะในตอนเช้าในขณะก่อนลุกขึ้นจากเตียง เป็นอาการที่ผู้สูงวัยมักจะเป็นกันเยอะ ถ้าหากปล่อยปละละเลยไม่ดูแลตนเอง อาจจะทำให้เกิดการพลัดตกหกล้ม หรือทำให้เกิดโรคเส้นเลือดในสมองแตกหรือตีบตันได้ หรือบางครั้งอาการเช่นนี้ อาจส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต และความสามารถในการทำกิจกรรมประจำวันได้เช่นกัน หรือทำให้เกิดความวิตกกังวล อาจทำให้รู้สึกไม่ปลอดภัยในการลุกขึ้นจากเตียง อาการเวียนศีรษะในตอนเช้าของผู้สูงวัย เท่าที่ผมพอจะสืบค้นมาได้ อาจมีสาเหตุมาจากหลายปัจจัย เรามาดูกันว่าหลักๆที่เป็นไปได้มีอะไรบ้าง? มีวิธีการจัดการและพอจะป้องกันอาการเหล่านี้ได้อย่างไร? เพื่อให้พวกเราชาวผมสีเงินทั้งหลาย สามารถมีชีวิตที่ดีและสุขภาพที่แข็งแรงขึ้นได้บ้างนะครับ

สาเหตุแรกที่ทำให้ผู้สูงวัยเวียนศีรษะตอนเช้า สาเหตุแรกก็คือ ความดันโลหิตต่ำ (Hypotension) ซึ่งเป็นหนึ่งในสาเหตุหลัก โดยเฉพาะเมื่อผู้สูงวัยที่ลุกขึ้นจากท่านอนอย่างรวดเร็ว การลุกขึ้นกะทันหัน ทำให้ความดันโลหิตไม่สามารถปรับตัวทันที ส่งผลให้เกิดอาการเวียนศีรษะ หรืออาจถึงขั้นเป็นลม (Orthostatic hypotension) ความดันโลหิตต่ำจะทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองได้น้อยลง จึงทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะ เมื่อมีการเคลื่อนไหวทันทีครับ

สาเหตุต่อมาคือ ภาวะน้ำในหูไม่สมดุล (Benign Paroxysmal Positional Vertigo: BPPV) สาเหตุนี้เท่าที่ผมได้การพูดคุยกันของเพื่อนๆในสมาคมคนแก่ทั้งหลาย มักจะเป็นกันมากทีเดียว อาการของภาวะน้ำในหูไม่สมดุลหรือ BPPV เป็นภาวะที่เกิดจากการที่อนุภาคแคลเซียมในหูชั้นใน หลุดออกจากตำแหน่งปกติ และเข้าไปอยู่ในช่องที่ผิดปกติ ซึ่งทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะเฉพาะในบางท่าทาง เช่น การพลิกตัวหรือการลุกขึ้นจากเตียง อาการนี้มักจะเกิดขึ้นเพียงชั่วคราว และมีความสัมพันธ์กับการเคลื่อนไหวของศีรษะ ซึ่งอาการเช่นนี้เท่าที่ผมได้ยินได้ฟังมา ก็มีวิธีการแก้ไขได้หลายทางเช่นกันครับ

อีกสาเหตุหนึ่งที่เป็นสาเหตุที่อันตรายที่สุด นั่นก็คืออาการของโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) หรือภาวะสมองขาดเลือดชั่วคราว (TIA) ผู้สูงวัยที่มีปัญหาเกี่ยวกับหลอดเลือดสมอง อาจพบอาการเวียนศีรษะในตอนเช้าได้ โดยเฉพาะในกรณีที่มีการขาดเลือดไปเลี้ยงสมองในตอนกลางคืน โรคหลอดเลือดสมองหรือภาวะสมองขาดเลือดชั่วคราว จะทำให้การหมุนเวียนของเลือดในสมองไม่สมบูรณ์ ทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะ เมื่อลุกขึ้นจากเตียง ถ้ามีการพลัดตกหกล้ม โดยเฉพาะในห้องน้ำหรือที่ลับตาคน หากมีการช่วยเหลือนำส่งโรงพยาบาลได้ภายในเวลา 3 ชั่วโมง หรือภายใน Golden time ก็อาจจะช่วยให้ไม่ต้องนอนติดเตียงได้ แต่ถ้าช่วยไม่ทันเวลา นั่นก็คงจะลำบากละครับ ผู้สูงวัยที่บ้านพักคนวัยเกษียณ “คัยโกเฮาส์”ของผม ที่มีอาการเช่นนี้ก็มีให้เห็นมาแล้วหลายท่านครับ

อีกสาเหตุหนึ่งที่เราไม่คาดคิดว่าจะเป็นไปได้ นั่นก็คือการขาดน้ำ (Dehydration)

ซึ่งส่วนใหญ่พวกเรามักจะไม่ได้ระมัดระวังกัน ผู้สูงวัยมักประสบปัญหาการดื่มน้ำไม่เพียงพอ ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะได้ เนื่องจากการขาดน้ำ จะทำให้ความดันโลหิตลดลง ร่างกายไม่สามารถควบคุมการหมุนเวียนของเลือดได้อย่างปกติ ส่งผลให้เกิดอาการเวียนศีรษะ โดยเฉพาะในตอนเช้าขณะที่ผู้สูงวัยลุกขึ้นจากเตียง

ยังมีอีกสาเหตุที่มาจาก ผลข้างเคียงจากยารักษาโรค ผู้สูงวัยมักมีการใช้ยา เพื่อรักษาโรคหลายชนิด ซึ่งบางชนิดอาจมีผลข้างเคียงทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะได้ โดยเฉพาะยาที่ส่งผลกระทบต่อการควบคุมความดันโลหิต ยาขยายหลอดเลือด หรือยาที่มีผลต่อระบบประสาท การใช้ยาเหล่านี้ อาจทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะในตอนเช้าได้ด้วยเช่นกันครับ

วิธีการจัดการกับอาการเวียนศีรษะ ที่สามารถทำได้เองอย่างง่ายๆ ก็คือการเปลี่ยนท่าทางหลังจากรู้สึกตัวตื่นนอนตอนเช้าอย่างช้าๆ หรือการดื่มน้ำในปริมาณให้เพียงพอต่อสภาพของร่างกาย หรือการตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ และการออกกำลังกายที่เหมาะสม แต่ถ้าหากยังไม่หาย ก็ควรไปพบแพทย์ให้ตรวจร่างกาย และอย่าลืมติดยาที่ตนเองใช้อยู่ประจำไปด้วยนะครับ เพื่อแพทย์จะได้มีการปรับเปลี่ยนยาบางชนิด ที่เราอาจไม่จำเป็นต้องใช้ก็ได้ และอย่าลืมว่าเรานั้นอายุมากแล้ว ควรหมั่นดูแลสุขภาพ การพบแพทย์เป็นประจำ อย่างน้อยปีละครั้งหรือสองครั้ง จะช่วยให้ผู้สูงวัยอย่างพวกเรา สามารถดำเนินชีวิตได้อย่างปลอดภัยและมีคุณภาพครับ