ผู้นับถือพุทธศาสนาลดลง

ชาวพุทธทราบแล้วมีสะดุ้งที่มีรายงานซ้ำๆ ว่าผู้นับถือพุทธลดลง จาก 343 ล้านคน ลดลงเหลือ 324 ล้านคน ระหว่างปี 2010 - 2020 เนื่องจากอัตราการละทิ้งศาสนา และการเกิดลด

เรื่องนี้ท้าทาย นักวิชาการศาสนา และองค์กรพุทธศาสนาระดับอินเตอร์เป็นอย่างยิ่ง ที่ต้องทำการบ้าน วิจัย หาสาเหตุว่าชาวพุทธทั่วโลกทำไมลดลง (นอกจากละทิ้งและการเกิดลด)

ท่านนักวิชาการในไทยต้องทำงานนี้ให้สมกับที่ทั่วโลกยกย่องไทยว่าเป็นศูนย์กลางพุทธศาสนาโลก

มิใช่แต่เท่านั้นมหาวิทยาลัยพุทธโลก (ม.พ.ล.) และองค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก(พ.ส.ล.) ที่มีอายุ 75 ปี ตั้งในประเทศไทยองค์กรนี้เสมือนสหประชาชาติ เพราะมีภาคีสมาชิก มากกว่า 55 ประเทศทั่วโลก คณะกรรมการบริหาร พ.ส.ล. เลือกจากผู้แทนที่มาจากทั่วโลกเช่นกัน

อีกทั้งมหาวิทยาลัยสงฆ์ 2 แห่งที่มีชื่อเสียงขจรขจาย ไปในโลกกว้าง เป็นสถาบันที่นักศึกษาพระพุทธศาสนาทั่วโลกมาศึกษาก็ตั้งในประเทศนี้

ในขณะที่พระมหากษัตริย์ องค์พระประมุขทรงเป็นเอกอัครศาสนูปถัมภก ทรงเป็นพุทธมามกะ

ทรงมีพระราชศรัทธา ถวายพระราชูปถัมภ์ ส่งเสริมคณะสงฆ์ให้มีอิสริยยศ มีสมณศักดิ์ตามฐานานุรูป จะเห็นว่าตั้งแต่ต้นปี 2568 ถึงมิถุนายน 2568 ทรงสถาปนา เลื่อนและตั้งสมณศักดิ์มากถึง 133 รูป ในจำนวนนั้น ทรงสถาปนาสมเด็จพระราชาคณะ 1 รูป รองสมเด็จพระราชาคณะ (ชั้นพรหม) 7 รูป ชั้นธรรม 11 รูป ที่เหลือเป็นพระราชาคณะชั้นเทพ ชั้นราช และชั้นสามัญ

 

 

ส่วนการบริหารคณะสงฆ์นั้น ประเทศไทยเป็นประเทศเดียวในโลกที่มี พ.ร.บ.สงฆ์ ตั้งแต่สมัยสมเด็จพระปิยมหาราช (พ.ร.บ.ลักษณะการปกครองคณะสงฆ์ ร.ศ.121) ถึงรัชกาลปัจจุบัน (พ.ร.บ.คณะสงฆ์ 2505 แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ.2535 - 2560 และ 2561) มีพระภิกษุ สามเณรประมาณ 200,000 รูปอยู่ในบังคับ พ.ร.บ.ดังกล่าว โดยมี มหาเถรสมาคม (ตามพ.ร.บ.สงฆ์) เป็นองค์กรบริหารสูงสุด

การศึกษาปริยัติธรรมทั้งบาลี และธรรมวินัย คึกคัก มีผู้เรียนและสอบได้เป็นเปรียญเอกมากขึ้นแม้จะเป็นการศึกษาและสอบแบบโบราณก็ตาม

กล่าวกันว่าประชากรไทย 80% - 90% นับถือพระพุทธศาสนา

(ในความเป็นจริงแล้วชาวพุทธไทยนับถือศาสนาอื่นๆ ไปพร้อมๆ กันโดยไม่รู้ตัว คือนับถือผี (เช่นไหว้เจ้าตามเทศกาลตรุษจีน-สารทจีน) นับถือฮินดู และนับถือหวย จนที่ทำงานบางแห่งให้วันหวยออกเป็นวันหยุด!)

เรื่องที่ควรวิจัย คือหาข้อด้อยข้อเด่น ในการเผยแพร่พระธรรมคำสอนว่าเข้าถึง เข้าใจ พัฒนาเพิ่มศรัทธา และปัญญาแก่ผู้คน และชาวพุทธแค่ไหน

ดังที่พระพุทธองค์ตรัสแก่พญามารก่อนปลงอายุสังขารว่า

ตราบใดที่ สาวกของพระองค์ ยังไม่เฉียบแหลม ไม่ได้รับคำแนะนำ ไม่แก้วกล้า ไม่เป็นพหูสูต ไม่ปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรมไม่ปฏิบัติชอบ ไม่ประพฤติธรรม เรียนกับอาจารย์ ของตนแล้วยังบอกแสดงบัญญัติแต่งตั้งเปิดเผยจำแนก กระทำให้ง่ายไม่ได้ ยังแสดงธรรมมีปาฏิหาริย์ ข่มขี่ปรับวาทะที่เกิดขึ้นให้เรียบร้อยโดยสหธรรมไม่ได้ ตราบนั้นเราจะยังไม่ปรินิพพาน

เมื่อเงื่อนไขดังกล่าวเรียบร้อยแล้ว พระองค์จึงปลงอายุสังขาร

ปัจจุบันการที่ผู้นับถือพุทธลด หรือคนละทิ้งศาสนามากแสดงว่า ผู้สืบทอดพระธรรมคำสอนละเลยหลักการทที่พระพุทธองค์ทรงตั้งไว้

จึงอยากเห็นว่าเมื่อวิจัยแล้วนำผลนั้นมาพิจารณาตัวเองด้วยว่ามีข้อบกพร่อง หรือมีความพร้อมในเรื่องอะไร จะได้เกาถูกที่คัน

 

 

อย่างไรก็ตามเพื่อให้เห็นภาพ ว่าชาวพุทธลดลงแค่ไหน ศาสนาเติบโตอย่างไร จึงนำข้อมูลล่าสุดที่แชร์ในไลน์มาให้พิจารณาดังนี้

 

แนวโน้มระดับโลก

• ปัจจุบันโลกราว 84 - 85% นับถือศาสนาใดศาสนาหนึ่ง โดย ศาสนาคริสต์ (~2.38 พันล้านคน, 31%) และ อิสลาม (~1.91 พันล้านคน, 25 - 26%) เป็นสองศาสนาหลัก
• ผู้ไม่ได้นับถือศาสนา (unaffiliated) เพิ่มขึ้นจาก 23.3% ใน ปี 2010 เป็น 24.2% ใน ปี 2020 (ราว 1.9 พันล้านคน)
• พุทธศาสนา ลดลงจาก 343 ล้านคนเป็น 324 ล้านคนระหว่าง ปี 2010 - 2020 เนื่องจากอัตราการละทิ้งศาสนา และการเกิดลด
• ฮินดูและยิว มีจำนวนคงที่เป็นสัดส่วน (~15% และ 0.2%) ในช่วงปี 2010 - 2020
• ศาสนา “อื่น ๆ” เติบโตตามสัดส่วนประชากรโลก ไม่ได้มีการเปลี่ยนแปลงชัดเจน

 

การคาดการณ์ (2050)

• คริสต์และผู้ไม่ได้นับถือศาสนาจะลดสัดส่วนเป็น 13 - 14% แต่อาจเพิ่มจำนวนจริง
• ประชากรมุสลิมจะเติบโตอย่างรวดเร็ว จากอัตราการเกิดสูง อายุเฉลี่ย 24 ปี และอัตราการละทิ้งศาสนาต่ำ
• รายงานคาดว่า อิสลามอาจแซงคริสต์ในแง่จำนวนประชากรภายในศตวรรษนี้

 

 

สรุปแนวโน้มโดยรวม

1. อิสลาม: เติบโตทั้งจำนวนและสัดส่วนอย่างต่อเนื่อง (อัตราเพิ่ม ~1.8–1.84% ต่อปี)
2. คริสต์: เพิ่มจำนวนแต่สัดส่วนลดลงเนื่องจากผู้ละทิ้งศาสนาและการเติบโตที่ช้ากว่าโดยรวม
3. พุทธ: จำนวนลดลง ในช่วงล่าสุดปี 2010 - 2020
4. ฮินดูและยิว: มีความมั่นคงทั้งจำนวนและสัดส่วน
5. ผู้ไม่ได้นับถือศาสนา: แม้ว่าจะมีจำนวนเพิ่ม แต่สัดส่วนเริ่มปรับลง มีการคาดการณ์ โดยเฉพาะยามที่ศาสนาที่เหลือเติบโตเร็วกว่า . แต่ปี 2010 - 2020 ยังเติบโตจากการละทิ้งศาสนาโดยเฉพาะในตะวันตก

 

 ข้อสังเกตสำคัญ

• การเปลี่ยนแปลงระดับโลกมาจาก “demographic momentum” - เช่น อัตราการเกิดสูงในประเทศมุสลิม และ “religious switching” - โดยเฉพาะที่คริสต์ถูกปล่อยทิ้งในยุโรป อเมริกา
• ศาสนาที่มักถูกละทิ้งมากคือ คริสต์ในตะวันตก และพุทธในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
• ศาสนาที่เติบโตได้ดีคือ อิสลาม และกลุ่มศาสนา “อื่น ๆ” อย่าง Sikh, Baha’i, folk religions เล็กน้อย

 

 สรุป

• อิสลาม: เติบโตเร็ว
• คริสต์: จำนวนเพิ่ม แต่กระจายลดลง
• พุทธ: ลดลง
• ฮินดู/ยิว: คงที่
• ผู้ไม่ได้นับถือศาสนา: เพิ่มในจำนวน แต่ว่าชะลอ/คงสัดส่วนในระยะยาว

เมื่อเห็นตัวเลขที่เกี่ยวกับพุทธศาสนาแล้ว อย่าตกใจ ควรหันมาจับมือร่วมด้วยช่วยกันกับนานาชาติว่าจะปลูก ศรัทธา สร้างปัญญาในหมู่ชาวพุทธทุกนิกายให้เข้มแข็ง ยั่งยืนต่อไปได้อย่างไร