กลยุทธ์การซื้อขายหุ้นของครอบครัว

หนึ่งในประเด็นอ่อนไหวที่สุดของธุรกิจครอบครัว คือการซื้อขายหุ้นระหว่างเจ้าของซึ่งเป็นสมาชิกในครอบครัวเดียวกัน เนื่องจากเกี่ยวพันทั้งผลประโยชน์ทางธุรกิจและความสัมพันธ์ส่วนตัว ซึ่งหากขาดการจัดการอย่างเหมาะสม อาจนำไปสู่ความขัดแย้งบานปลายที่กระทบทั้งกิจการและครอบครัวได้ อย่างไรก็ตามหากมีทัศนคติและกระบวนการที่ถูกต้อง การเปลี่ยนผ่านดังกล่าวสามารถเกิดขึ้นได้อย่างราบรื่น โปร่งใส และเป็นธรรมต่อทุกฝ่าย

1. ทัศนคติของเจ้าของ ธุรกิจครอบครัวควรเปิดโอกาสให้สมาชิกสามารถถอนตัวจากการถือหุ้นได้โดยไม่ถูกมองในเชิงลบ หุ้นควรถูกมองว่าเป็น “การลงทุน” มากกว่าพันธะตลอดชีวิต เมื่อเจ้าของมีอิสระในการตัดสินใจ ย่อมเกิดความผูกพันกับบทบาทอย่างแท้จริง ที่สำคัญครอบครัวควรมีกลไกรองรับสำหรับผู้ที่ต้องการขายหุ้น เพื่อไม่ให้การเปลี่ยนมือหุ้นส่งผลกระทบต่อเสถียรภาพของธุรกิจและความสัมพันธ์ภายในครอบครัว

2. กระบวนการที่เป็นธรรม ก่อนเข้าสู่การเจรจาเรื่อง “ราคา” ครอบครัวควรกำหนดให้ชัดเจนว่า “กระบวนการ” จะดำเนินไปอย่างไร การมีกระบวนการที่ยุติธรรมเป็นรากฐานสำคัญในการสร้างความเชื่อมั่นและลดความไม่ไว้วางใจ โดยหลักการสำคัญประกอบด้วย

• การเปิดเผยข้อมูลและผลประโยชน์อย่างโปร่งใส
• การไม่เร่งรัดการตัดสินใจเกินความจำเป็น
• การเปิดโอกาสให้ทุกฝ่ายมีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็น
• การใช้ผู้เชี่ยวชาญอิสระช่วยอธิบายและกำกับดูแล
• การทบทวนผลลัพธ์หลังการตัดสินใจ เพื่อพัฒนากระบวนการให้เหมาะสมยิ่งขึ้นในอนาคต

3. บทเรียนจากประสบการณ์การโอนหุ้นในธุรกิจครอบครัว จากประสบการณ์ในครอบครัวเจ้าของธุรกิจหลายแห่ง พบว่าการมีกระบวนการที่ชัดเจนตั้งแต่ต้น สามารถช่วยลดความขัดแย้งและสร้างเสถียรภาพระยะยาวได้ เช่น การกำหนดวิธีประเมินมูลค่าหรือระบุเงื่อนไขการไถ่ถอนหุ้นไว้ล่วงหน้า จะช่วยลดการตีความที่แตกต่างกันในอนาคต

ในกรณีที่ยังไม่มีโครงสร้างที่แน่นอน การเริ่มต้นจากกระบวนการที่เป็นธรรมถือเป็นก้าวแรกที่สำคัญ เช่น การประมูลซื้อหุ้นระหว่างพี่น้องเพื่อให้ราคากำหนดโดยกลไกตลาดภายในครอบครัว หรือการใช้ผู้ประเมินอิสระมาตัดสิน แม้วิธีเหล่านี้อาจไม่ทำให้ทุกฝ่ายพึงพอใจสูงสุด แต่สามารถสร้างบรรยากาศแห่งความโปร่งใส ความเป็นธรรม และความไว้วางใจได้

4. แนวทางสู่การเปลี่ยนผ่านที่ราบรื่น เพื่อให้การซื้อขายหุ้นในธุรกิจครอบครัวดำเนินไปอย่างราบรื่นและยั่งยืน ครอบครัวควรพิจารณาแนวทางดังต่อไปนี้

สื่อสารเรื่องสภาพคล่องและแนวทางการซื้อขายหุ้นให้ชัดเจนตั้งแต่เนิ่น ๆทบทวนข้อตกลง buy-sell agreement และวิธีประเมินมูลค่าเป็นระยะจัดการศึกษาเพื่อสร้างความเข้าใจในสิทธิและความรับผิดชอบของเจ้าของรุ่นใหม่มองการซื้อขายหุ้นเป็นเพียงการปรับพอร์ตการลงทุน ไม่ใช่การตัดขาดความสัมพันธ์ในครอบครัว

สุดท้าย หัวใจของการซื้อขายหุ้นในธุรกิจครอบครัวอยู่ที่ ทัศนคติที่ยืดหยุ่นและกระบวนการที่เป็นธรรม แม้ผลลัพธ์สุดท้ายอาจไม่เป็นไปตามที่ทุกฝ่ายคาดหวัง แต่หากดำเนินการอย่างโปร่งใส ยุติธรรม และอยู่บนพื้นฐานของความเคารพซึ่งกันและกัน ก็จะสามารถช่วยรักษาความมั่นคงของธุรกิจ และเสริมสร้างความสัมพันธ์ในครอบครัวให้ก้าวไปข้างหน้าร่วมกันได้อย่างยั่งยืน

อ้างอิง :Fassler, M. L., & Wirtz, A. (2025, May 5). Drama-free owner buyouts in family business. The Family Business Consulting Group.