ประวัติ ความสำคัญ ที่มาของรางวัล "วันดินโลก 2566"
เปิดประวัติ ความสำคัญ "วันดินโลก 2566" หลังไทยคว้ารางวัล King Bhumibol World Soil Day Award จากยูเอ็นมาได้สำเร็จนับตั้งแต่มีการมอบรางวัลขึ้นครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ 2561
วันดินโลก (World Soil Day) ซึ่งตรงกับวันที่ 5 ธันวาคม เป็นวันสำคัญที่นักปฐพีวิทยาทั่วโลก 60,000 คน จะเฉลิมฉลองเป็นประจำทุกปีซึ่งนักปฐพีวิทยาของไทยทุกคนภาคภูมิใจ เนื่องจากวงการปฐพีวิทยานานาชาติ มีฉันทานุมัติเลือกวันที่ 5 ธันวาคมของทุกปี ซึ่งตรงกับวันคล้ายวันพระราชสมภพ ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เป็น "วันดินโลก" และนักปฐพีวิทยาของไทยมีส่วนร่วมในการเชิดชูพระอัจฉริยภาพด้านการอนุรักษ์และพัฒนาทรัพยากรดินขององค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9
แนวความคิดของการจัดตั้ง "วันดินโลก"
เริ่มต้นจากที่มีการประชุมวิทยาศาสตร์ทางดินของโลก ครั้งที่ 17 ณ กรุงเทพมหานคร ในปี 2545 มีนักวิทยาศาสตร์ทางดินจากทั่วโลกมาร่วมประชุม ภายในงานมีการจัดนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชและพระราชกรณียกิจที่เกี่ยวข้องกับทรัพยากรดิน
รวมถึงการจัดตั้งโครงการพระราชดำริในภูมิภาคต่างๆ ของประเทศ โดยนิทรรศการดังกล่าวทำให้ผู้เข้าร่วมประชุมประจักษ์ถึงพระวิสัยทัศน์ในการบริหารทรัพยากรดินอย่างยั่งยืนโดยทรงให้ความสำคัญกับทรัพยากรดิน ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ที่สนพระราชหฤทัยในวิทยาศาสตร์ทางดินและผลสำเร็จจากการบริหารจัดการดินอย่างต่อเนื่องของพระองค์เป็นที่ยอมรับอย่างเป็นรูปธรรมทั้งในประเทศและระดับนานาชาติ
ในการประชุมครั้งนี้ได้มีการหารือเรื่องการจัดตั้ง "วันดินโลก" โดยที่ประชุมคณะกรรมการสหภาพวิทยาศาสตร์ทางดินนานาชาติมีมติให้วันที่ 5 ธันวาคม ซึ่งเป็นวันคล้ายวันพระราชสมภพของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เป็นวันดินโลก เพื่อสดุดีพระเกียรติคุณของพระองค์
โดยใช้วันนี้เป็นวันรณรงค์ให้ชาวโลกได้ตระหนักถึงความสำคัญของทรัพยากรดินที่มีต่อความอยู่รอดของมวลมนุษยชาติและสภาพแวดล้อม และความจำเป็นต้องมีการจัดการทรัพยากรที่ดินอย่างยั่งยืน
การขอพระบรมราชานุญาตให้วันที่ 5 ธันวาคม เป็นวันดินโลก
การเกิดขึ้นของ "วันดินโลก (World Soil Day)" มีความเกี่ยวข้องกับกรมพัฒนาที่ดิน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สมาคมดินและปุ๋ยแห่งประเทศไทย สหภาพวิทยาศาสตร์ทางดินนานาชาติ(International Union of Soil Science : IUSS) องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ(Food and Agriculture Organization : FAO) และองค์การสหประชาชาติ(United Nations : UN) โดยเมื่อวันที่ 16 เมษายน 2555 คณะผู้บริหารสหภาพวิทยาศาสตร์ทางดินนานาชาติได้เข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพรบาท ทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวายรางวัลนักวิทยาศาสตร์ดินเพื่อมนุษยธรรมแด่พระบาทสมเด็จพระ
ปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พร้อมกราบบังคมทูลเชิญให้ดำรงตำแหน่ง A life membership และยังได้กราบทูลขอพระบรมราชานุญาต ให้วันที่ 5 ธันวาคม ของทุกปีเป็น วันดินโลก
ต่อมา องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ ได้ประกาศสนับสนุนให้มีการจัดตั้ง วันดินโลก โดยนำข้อเสนอเข้าบรรจุในวาระการประชุมสมัชชาสหประชาชาติประจำปี 2556 ซึ่งสหประชาชาติได้ประกาศรับรองอย่างเป็นทางการให้ วันที่ 5 ธันวาคมของทุกปีเป็นวันดินโลก และในปี 2558 เป็น "ปีดินสากล (International Year of Soils 2015)" ในวันที่ 20 ธันวาคม 2556
ดังนั้น ในวันที่ 5 ธันวาคม 2557 นอกจากเป็นวันเฉลิมพระชนมพรรษา ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชแล้วนั้น ยังถือว่า เป็นวันดินโลกอย่างเป็นทางการในระดับสากลครั้งแรกอีกด้วย ประเทศไทยโดยกรมพัฒนาที่ดินจึงมีการจัดงานเฉลิมฉลองอย่างยิ่งใหญ่พร้อมกับประเทศต่างๆ ทั่วโลก
ทำไมต้องมี "วันดินโลก"
เพื่อสร้างความตระหนักถึงความสำคัญของดิน เนื่องจากดินเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญต่อการดำรงชีพของสิ่งมีชีวิตทุกชนิดบนโลก ในด้านการพัฒนาการเกษตร ดินเป็นแหล่งผลิตอาหาร ยารักษาโรค เครื่องนุ่งห่ม และเชื้อเพลิง ดินช่วยพัฒนาระบบนิเวศให้มีความยั่งยืน เอื้อให้เกิดความหลากหลายทางชีวภาพ ช่วยดูดซับคาร์บอน และบรรเทาผลกระทบจากสภาวะการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ ขณะที่มนุษย์ใช้ดินเป็นที่ตั้งของที่อยู่อาศัยและเมืองเป็นที่ทิ้งขยะ เป็นตัวกรองและทำน้ำให้สะอาด
นับวัน ดิน จะเสื่อมโทรมลงหากขาดการอนุรักษ์และพัฒนาที่ดินอย่างยั่งยืน ความต้องการใช้ทรัพยากรดินมีเพิ่มมากขึ้น ในขณะที่ดินเป็นทรัพยากรที่มีอยู่จำกัดและไม่สามารถนำกลับมาทดแทนใหม่ หากมีการเสื่อมสลายไป
การใช้ที่ดินผิดประเภท ขาดการอนุรักษ์ และป้องกันปัญหาที่ถูกต้องจะก่อให้เกิดปัญหาความเสื่อมโทรมของดินที่ส่งผลต่อคุณภาพ กำลังผลิตของดิน และกระทบต่อความมั่นคงทางอาหารของมนุษย์ ซึ่งหากดินมีความเสื่อมโทรมที่รุนแรงมาก การฟื้นฟูดินให้สามารถนำกลับมาใช้ประโยชน์เหมือนเดิมจะทำได้ยากขึ้นด้วย
การเฉลิมฉลอง "วันดินโลก"
สหประชาชาติได้ประกาศรับรองให้ ปี 2558 เป็นปีแห่งการรณรงค์ในการสร้างความตื่นรู้ถึงความสำคัญของดิน ซึ่งเป็นแหล่งผลิตอาหาร เชื้อเพลิง และเส้นใยธรรมชาติ เป็นองค์ประกอบของระบบนิเวศ และเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของภูมิอากาศ รวมถึงการสร้างความตระหนักถึงความเสื่อมโทรมของทรัพยากรดินที่นับวันจะทวีความรุนแรงและกระทบต่อความมั่นคงทางอาหารของโลก
ดังนั้น ตลอดปี 2558 (ค.ศ. 2015) ประเทศไทยและประเทศต่างๆ ทั่วโลกจะมีกิจกรรมรณรงค์อย่างต่อเนื่องในการให้ความรู้เกี่ยวกับความสำคัญของทรัพยากรดิน ตลอดจนการใช้ การปรับปรุง และการอนุรักษ์อย่างถูกต้องเพื่อให้สามารถใช้ทรัพยากรดินอย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน ให้ดินเป็นแหล่งสร้างอาหารปลอดภัย ลดปริมาณผู้หิวโหยและขาดอาหาร ลดผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ นำไปสู่การลดปัญหาความยากจน และการพัฒนาอย่างยั่งยืน
รางวัลวันดินโลก King Bhumibol World Soil Day Award
การมอบรางวัลวันดินโลกจะเกิดขึ้นเป็นประจำทุกปีในวันที่ 5 ธันวาคม ซึ่งเป็นวันดินโลกและเป็นวันคล้ายวันเฉลิมพระชนมพรรษาของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร โดยเริ่มมอบครั้งแรกในปี พ.ศ. 2561
เป็นรางวัลลที่มอบให้แก่บุคคล ชุมชน องค์กร สถาบันการศึกษา หรือประเทศที่มีผลงานและกิจกรรมที่ประจักษ์ในการส่งเสริมความตระหนักรู้ ในความสำคัญของทรัพยากรดิน โดยผู้ชนะจะได้รับเหรียญรางวัล พร้อมเงินรางวัลมูลค่า 15,000 USD รวมทั้งจะได้เดินทางมาประเทศไทยเพื่อรับรางวัลดังกล่าวด้วย
ข้อมูล/ภาพ สำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.), กรมพัฒนาที่ดิน