ทองคำแซงยูโร รั้งอันดับ 2 เป็นรองสกุลเงินดอลลาร์ในทุนสำรองโลก

"ทองคำ" กลับมายืนหยัดอย่างมั่นคงในฐานะหลักยึดเชิงยุทธศาสตร์ของระบบการเงินโลก โดยขณะนี้รั้งอันดับสองรองจาก "เงินดอลลาร์สหรัฐ" และแซงหน้า "เงินยูโร" ในแง่ของการถือครองทุนสำรองอย่างเป็นทางการเมื่อวัดตามมูลค่าตลาด

การเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างนี้ ซึ่งถูกรายงานไว้ในรายงานล่าสุดของ ธนาคารกลางยุโรป (ECB) ว่า ด้วยบทบาทระหว่างประเทศของเงินยูโร สะท้อนให้เห็นถึงพลวัตของราคา พฤติกรรมของธนาคารกลาง และการปรับแนวทางใหม่ในเชิงภูมิรัฐศาสตร์ ซึ่งล้วนมีส่วนในการยกระดับความสำคัญของทองคำในเชิงการเงิน

จากเครื่องมือป้องกันเงินเฟ้อสู่เครื่องชี้วัดภูมิรัฐศาสตร์

ปี 2024 ราคาทองคำพุ่งขึ้น 30% และเพิ่มขึ้นอีก 30% ตั้งแต่ต้นปี 2025 โดยขึ้นไปแตะระดับสูงสุดเป็นประวัติการณ์ที่ 3,500 ดอลลาร์สหรัฐต่อทรอยออนซ์ในเดือนเมษายน การพุ่งขึ้นอย่างรวดเร็วนี้สะท้อนมากกว่าการเคลื่อนไหวเชิงเทคนิคหรือวัฏจักรที่ขับเคลื่อนด้วยเงินเฟ้อ แต่มาจากการประเมินบทบาทของทองคำใหม่ท่ามกลางความไม่แน่นอนที่เพิ่มขึ้นทั่วโลก

หนึ่งในตัวอย่างล่าสุดของการเปลี่ยนแปลงนี้ คือการพุ่งขึ้นของสัญญาทองคำล่วงหน้า หลังเกิดความตึงเครียดทางทหารระหว่างอิสราเอลและอิหร่าน ซึ่งตอกย้ำบทบาทใหม่ของทองคำในฐานะเครื่องมือป้องกันความเสี่ยงทางภูมิรัฐศาสตร์

แม้ตามปกติราคาทองคำจะได้รับอิทธิพลจากอัตราดอกเบี้ยที่แท้จริงและความคาดหวังเงินเฟ้อ แต่ทองคำได้แยกตัวออกจากปัจจัยขับเคลื่อนด้านการเงินเหล่านี้มากขึ้น ระหว่างปี 2008 ถึงต้นปี 2022 ความสัมพันธ์ผกผันระหว่างราคาทองคำกับอัตราผลตอบแทนที่แท้จริงทำให้ทองคำเป็นเครื่องป้องกันความเสี่ยงที่น่าเชื่อถือในสภาพแวดล้อมที่อัตราดอกเบี้ยต่ำหรือเงินเฟ้อสูง แต่หลังจากการรุกรานยูเครนของรัสเซีย รูปแบบนี้อ่อนตัวลงอย่างมาก

แม้อัตราผลตอบแทนที่แท้จริงจะเพิ่มขึ้นหรือคงที่ แต่ราคาทองคำยังคงพุ่งสูงขึ้น

สะท้อนว่าการประเมินมูลค่าทองคำได้รับแรงขับเคลื่อนจากปัจจัยอื่นนอกเหนือจากความคาดหวังเกี่ยวกับอัตราดอกเบี้ย ปัจจัยที่ไม่เกี่ยวข้องกับด้านการเงินกลายมาเป็นศูนย์กลางของความเคลื่อนไหว โดยเฉพาะความเสี่ยงทางภูมิรัฐศาสตร์ การกระจายความเสี่ยงของทุนสำรอง และการหลีกเลี่ยงมาตรการคว่ำบาตร

การเปลี่ยนแปลงนี้สะท้อนถึงการปรับยุทธศาสตร์ทั้งจากฝั่งธนาคารกลางและนักลงทุน ซึ่งกำลังจัดวางทองคำไม่เพียงในฐานะเครื่องป้องกันเงินเฟ้อ แต่ยังเป็นแหล่งเก็บมูลค่าที่เป็นกลางทางการเมือง

บทบาทสำคัญของธนาคารกลาง

แรงผลักดันที่สำคัญที่สุดเบื้องหลังการพุ่งขึ้นของราคาทองคำเมื่อไม่นานนี้คือการเข้าซื้อของธนาคารกลาง ในปี 2024 ธนาคารกลางซื้อทองคำมากกว่า 1,000 ตัน มากเป็นสองเท่าของค่าเฉลี่ยในทศวรรษก่อนหน้า ส่งผลให้การถือครองทองคำของทางการทั่วโลกพุ่งแตะ 36,000 ตัน ใกล้ระดับสูงสุดในยุค Bretton Woods ปี 1965 ที่ 38,000 ตัน

เมื่อคำนวณตามมูลค่าตลาดในปัจจุบัน การถือครองดังกล่าวผลักให้สัดส่วนทองคำในทุนสำรองเงินตราต่างประเทศทั่วโลกขึ้นไปอยู่ที่ 20% แซงหน้าสัดส่วนของเงินยูโรที่อยู่ที่ 16% เป็นครั้งแรก ตามข้อมูลล่าสุดจากธนาคารกลางยุโรป

หมุดหมายนี้ไม่ได้เกิดจากความต้องการเก็งกำไร แต่เป็นผลจากการปรับโครงสร้างทุนสำรองโดยเจตนาและต่อเนื่องของธนาคารกลาง สะท้อนถึงการปรับราคาทองคำใหม่ในเชิงยุทธศาสตร์ในฐานะสินทรัพย์สำรองทางการเงิน

ที่น่าสังเกตคือ คลื่นการซื้อครั้งนี้มีความเข้มข้นสูงในกลุ่มตลาดเกิดใหม่ โดยเฉพาะจีน ตุรกี และอินเดีย ซึ่งรวมกันแล้วได้เพิ่มการถือครองทองคำมากกว่า 600 ตันนับตั้งแต่ปลายปี 2021 การซื้อเหล่านี้สะท้อนถึงแนวโน้มที่กว้างขึ้นของประเทศเศรษฐกิจนอกตะวันตกในการลดความเสี่ยงจากสกุลเงินสำรองที่ผูกกับระบบการเงินและกฎหมายของชาติตะวันตก

จากการกระจายความเสี่ยงสู่การลดความเสี่ยง

ข้อมูลสำรวจจากสภาทองคำโลก (World Gold Council) ที่จัดทำในช่วงต้นปี 2024 ช่วยให้เข้าใจแรงจูงใจเบื้องหลังการซื้อทองคำนี้ได้ดีขึ้น การกระจายความเสี่ยงยังคงเป็นเหตุผลหลัก โดยมีธนาคารกลางถึงสองในสามที่กล่าวถึงเรื่องนี้

อย่างไรก็ตาม ความเสี่ยงทางภูมิรัฐศาสตร์ โดยเฉพาะความต้องการป้องกันทุนสำรองจากการคว่ำบาตรหรือแรงกดดันทางการเมือง ถูกอ้างถึงโดยธนาคารกลางร้อยละ 40

ธนาคารกลางจำนวนมากยังชี้ให้เห็นถึงบทบาทของทองคำในฐานะเครื่องมือป้องกันเงินเฟ้อ ความเสี่ยงจากการผิดนัดชำระหนี้ และความปั่นป่วนของระบบในระยะยาว แรงจูงใจเหล่านี้มีความชัดเจนเป็นพิเศษในกลุ่มประเทศเศรษฐกิจเกิดใหม่และกำลังพัฒนา โดยหนึ่งในสี่ของธนาคารกลางเหล่านี้ระบุโดยตรงว่า กลยุทธ์ทองคำของตนเชื่อมโยงกับความกังวลเรื่องการคว่ำบาตรหรือการเปลี่ยนแปลงที่คาดการณ์ไว้ในระบบการเงินโลก

ในความเป็นจริง ครึ่งหนึ่งของการเพิ่มขึ้นประจำปีของสัดส่วนทองคำในทุนสำรอง 10 อันดับแรกนับตั้งแต่ปี 1999 เกิดขึ้นหลังจากมีการคว่ำบาตรประเทศที่เกี่ยวข้อง ซึ่งตอกย้ำถึงความน่าดึงดูดของทองคำในฐานะสินทรัพย์ที่ไม่ถูกผูกมัด ปลอดภัยจากความเสี่ยงของการยึดทรัพย์หรือการแทรกแซงทางการเมือง

เมื่อมองโดยรวม แนวโน้มเหล่านี้สะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงจากการบริหารทุนสำรองในฐานะการเพิ่มประสิทธิภาพทางการเงินไปสู่มิติที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้น ในปัจจุบัน สำหรับหลายภาคีรัฐ ทองคำทำหน้าที่เป็นเครื่องป้องกันไม่ใช่แค่กับเงินเฟ้อหรือการลดค่าของสกุลเงิน แต่กับกฎเกณฑ์ของระบบเดิมโดยตรง

การประเมินทองคำใหม่เชิงยุทธศาสตร์

ข้อค้นพบของธนาคารกลางยุโรปสะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงแนวคิดในระดับมหภาคต่อเหตุผลของการสะสมทุนสำรอง ทองคำไม่ได้เพียงแต่เพิ่มขึ้นในเชิงมูลค่าตามตัวเลข แต่ยังถูกนิยามบทบาทใหม่ในฐานะสินทรัพย์หลักเพื่ออธิปไตยทางการเงินและเกราะป้องกันทางภูมิรัฐศาสตร์

การก้าวขึ้นมาอยู่อันดับสองในทุนสำรองทั่วโลกไม่ได้เป็นเพียงสัญลักษณ์ แต่มันส่งสัญญาณถึงความไม่ไว้วางใจที่เพิ่มขึ้นต่อสกุลเงินสำรองแบบเดิม และความตั้งใจร่วมกันของธนาคารกลาง โดยเฉพาะนอกกลุ่มพันธมิตรตะวันตก ในการสร้างความมั่นคงจากการถูกบีบบังคับทั้งด้านการเมืองและการเงิน