‘วันมหิดล’ 24 กันยายน รำลึกคล้ายวันสวรรคต พระบิดาแห่งการแพทย์ไทย

“วันมหิดล” ถือเป็นวันคล้ายวันสวรรคต ของสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก (สมเด็จฯ เจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์) พระบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันและการสาธารณสุขของไทย โดยคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ได้ประกาศให้วันที่ 24 กันยายน ของทุกปี เป็นวันมหิดล

ประวัติ “วันมหิดล”

วันที่ 24 กันยายน เป็นวันคล้ายวันสวรรคตของสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก พระผู้ได้รับการถวายพระสมัญญาภิไธยจากแพทย์และประชาชนทั่วไปว่า "พระบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันของไทย" คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาลได้ขนานนาม วันอันเป็นที่ระลึกสำคัญนี้ว่า "วันมหิดล"

เพื่อเป็นการถวายสักการะ และแสดงกตัญญูกตเวทีต่อพระองค์ท่าน เพราะพระราชกรณียกิจที่ได้ทรงบำเพ็ญแก่วงการแพทย์ และการสาธารณสุข ของประเทศไทย ตลอดระยะเวลา 12 ปีนั้นได้เสริมสร้างความเป็นปึกแผ่นให้แก่โรงเรียนแพทย์ และพัฒนาการเรียนการสอนตลอดจนการผลิตแพทย์ให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพอันเป็นการวางรากฐานแก่การแพทย์ และการสาธารณสุขให้เจริญพัฒนาก้าวหน้าทัดเทียมอารยะประเทศ ในกาลต่อมา

พิธีวันมหิดลเริ่มโดยสโมสรนักศึกษาแพทย์ศิริราช ภายหลังจากที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช เสด็จฯทรงเปิด พระบรมรูปสมเด็จพระราชบิดา เมื่อวันที่ 27 เมษายน พ.ศ.2493 แล้ว ในวันที่ 24 กันยายน ปีเดียวกัน สโมสรนักศึกษาแพทย์ศิริราช และนักศึกษาพยาบาล

โดยการนำของ นายบุญเริ่ม สิงหเนตร นายกสโมสรนักศึกษาแพทย์ และ นางสาวชายัญ ปรักกะมะกุล หัวหน้านักศึกษาพยาบาล นำนักศึกษาแพทย์และนักศึกษาพยาบาลตั้งแถวตามถนนจักรพงษ์ หน้าพระบรมรูปสมเด็จพระราชบิดา

จากนั้นหัวหน้านักศึกษาวางพวงมาลาแล้วผู้แทนนักศึกษาอ่านฉันท์ ทูลกระหม่อมสดุดีอศิรวาท ซึ่งประพันธ์โดย นายภูเก็ต วาจานนท์ หลังจากนั้น ศ.นพ.สุด แสงวิเชียร และ ศ.นพ.เติม บุนนาค วางพวงมาลาของคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล

พระราชประวัติ

‘สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก’ ทรงพระราชสมภพเมื่อวันศุกร์ เดือนยี่ ปีเถาะ ขึ้น 3 ค่ำ ตรงกับวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2434(ก่อน พ.ศ. 2484 วันขึ้นปีใหม่ของไทยตรงกับวันที่ 1 เม.ย. ดังนั้น เดือนมกราคม พ.ศ. 2434 ซึ่งเป็นเดือนพระราชสมภพยังคงนับตามปฏิทินเก่า เมื่อเทียบกับปฏิทินสากลที่ใช้ในปัจจุบันจึงตรงกับ เดือนมกราคม พ.ศ. 2435) ทรงเป็นพระราชโอรสใน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมาหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และ สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวีพระพันวัสสาอัยยิการเจ้า 

เมื่อทรงพระเยาว์ ทรงบรรชาเป็นสามเณร ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2447 ทรงศึกษา ณ โรงเรียนราชกุมาร ในพระบรมมหาราชวัง และทรงเสด็จไปศึกษาต่อต่างประเทศที่ "โรงเรียน แฮร์โรว์" ในประเทศอังกฤษ และวิชาการทหารเรือในประเทศเยอรมัน เมื่อจบการศึกษาได้รับพระราชอิสริยยศเป็น นายเรือตรีแห่งราชนาวีเยอรมัน และนายเรือตรีแห่งราชนาวีสยาม แล้วเสด็จกลับมาทรงรับราชการในราชนาวีสยามอยู่ระยะหนึ่ง 

ทรงลาออกจากกองทัพเรือเมื่อ พ.ศ. 2459 แล้วเสด็จไปศึกษาวิชาการสาธารณสุขและวิชาทางการแพทย์ ณ มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด สหรัฐอเมริกา ทรงสอบได้ประกาศนียบัตรการสาธารณสุข และ ปริญญาแพทยศาสตรบัณฑิตชั้น Cum Laude และทรงได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกสมาคมเกียรตินิยมทางการศึกษาแพทย์ อัลฟา โอเมกา อัลฟา ด้วย

ตำแหน่งราชการ 

ทรงเป็นอธิบดีกรมมหาวิทยาลัย กระทรวงศึกษาธิการ ข้าหลวงตรวจการศึกษาทั่วไป นายกกรรมการคณะแพทยศาสตร์และศิริราชพยาบาล กรรมการสภากาชาดสยาม ประธานกรรมการอำนวยการวชิรพยาบาล พระอาจารย์พิเศษคณะอักษรศาสตร์และวิทยาศาสตร์ และแพทย์ประจำโรงพยาบาลแมคคอร์มิค

พระราชประวัติการอภิเษกสมรส

สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ทรงอภิเษกสมรสกับ นางสาวสังวาลย์ ตะละภัฏ (สมเด็จพระศรีนครินทรา บรมราชชนนี) เมื่อวันที่ 10 กันยายน พ.ศ.2463 ณ วังสระปทุม มีพระราชโอรส และพระธิดา รวม 3 พระองค์ ได้แก่

1. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์  ประสูติ ณ กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม พ.ศ.2466

2. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล (รัชการที่ 8 ) ทรงพระราชสมภพ ณ เมืองไฮเดลเบิร์ก ประเทศเยอรมันนี เมื่อวันที่ 20 กันยายน พ.ศ.2468

3. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุยเดช (รัชการที่ 9) ทรงพระราชสมภพ ณ เมืองแคมปริดจ์ รัฐแมสซาจูเซตต์ สหรัฐอเมริกา เมื่อวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ.2470

พระราชกรณียกิจ

พระราชกรณียกิจด้านการแพทย์  ทรงปรับปรุงการศึกษาแพทย์ พยาบาล และปรับปรุง ร.พ.ศิริราช ทรงเป็นผู้แทนรัฐบาลสยามทำความตกลงกับมูลนิธิร็อกกี้เฟลเลอร์ ซึ่งมูลนิธิได้ให้ความช่วยเหลือโดยส่งศาสตราจารย์มาจัดหลักสูตรและปรับปรุงการสอนให้ทุนอาจารย์ไทยไปศึกษาต่อในต่างประเทศ ส่งอาจารย์พยาบาลเข้ามาช่วยปรับปรุงหลักสูตรและช่วยเรื่องการสอนในโรงเรียนพยาบาล

ทรงพระราชทานทุนเพื่อ

• สนับสนุนการศึกษาของแพทย์และพยาบาล 
• สร้าง "ตึกมหิดลบำเพ็ญ" "ตึกอำนวยการ"
• ซื้อโรงเรียนกุลสตรีวังหลัง ทำเป็นที่อยู่ที่เรียนของพยาบาล 
• จ้างพยาบาลต่างประเทศมาช่วยสอนและปรับปรุงโรงเรียนพยาบาล 
• สนับสนุนการสอนและค้นคว้า 

รวมทั้งสิ้น 994,876.08 บาท(ไม่รวมทุนพระราชทานส่วนพระองค์แค่แพทย์และพยาบาล) อีกทั้งยังทรงขอพระราชทานทุนจาก พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบรมวงศานุวงค์ เพื่อเป็นทุนสำหรับ รพ. ศิริราช คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล อีกทั้งยังทรงปรับปรุงวชิรพยาบาล รพ.แมคคอร์มิค และ รพ.สงขลา 

พระราชกรณียกิจด้านสาธารณสุข

ทรงร่วมในการพิจารณา พระราชบัญญัติการแพทย์ พ.ศ. 2466 โดยทรงแก้ไขข้อขัดข้องและความขัดแย้งต่าง ๆ จนลุล่วงไปด้วยดี ทำให้กฏหมายฉบับนี้เป็น "กฏหมายทางการแพทย์ฉบับแรก" ที่ประกาศใช้ ทรงส่งเสริมการมารดาและทารกสงเคราะห์ และทรงช่วยอบรมแพทย์สาธารณสุขมณฑล 

พระราชกรณียกิจทางวิชาการ

ทรงดำริจะสร้างโรงเรียนสาธารณสุข พระราชทานทุนการศึกษาแก่ทันตแพทย์ การประมง จ้างครูต่างประเทศ ทรงวางรากฐานการศึกษาทางวิทยาศาสตร์การแพทย์และวิทยาศาสตร์พื้นฐาน โดยสร้างคณาจารย์วิทยาศาสตร์พื้นฐานรุ่นแรกของประเทศ การวางหลักสูตรวิทยาศาสตร์ และแพทย์ การก่อสร้างอาคารและจัดหาวัสดุ อุปกรณ์การค้นคว้าวิจัย การจัดหาหอพักนักศึกษา เป็นต้น 

นอกจากนี้ ยังทรงสร้างรากฐานการวิทยาศาสตร์แห่งชาติ โดยพระราชทานทุนส่งนักเรียนไปศึกษาวิชาฟิสิกส์ เคมี ชีววิทยา ณ ประเทศอังกฤษ ผลิตบัณฑิตเป็นครูสอนวิทยาศาสตร์ในมหาวิทยาลัย และในโรงเรียนทั่วประเทศ รวมทั้งบัณฑิตในวิทยาศาสตร์ประยุกต์ อาทิ ทันตแพทย์ เภสัชกร วิศวกร สถาปนิก บุคลากรงานสาธารณสุข ฯลฯ 

สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ทรงเป็นปูชนียบุคคลของชาติที่พระเมตตาสถิตย์อยู่ในใจปวงชนชาวไทยทุกหมู่เหล่า สมควรที่โลกจะรับรู้และเทิดพระเกียรติพระองค์เป็นบุคคลสำคัญในการพัฒนาประวัติศาสตร์ทางการศึกษา วิทยาศาสตร์ การแพทย์ การพยาบาล และการสาธารณสุขให้ขจรกำจายไปทั่วโลก สมดังสมัญญานามว่าทรงเป็น "พระบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันของไทย"

 

ที่มา: คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล