รู้จัก ‘โดปามีน’ และ ‘ซีโรโทนิน’ สารแห่งความสุข อาจสู่ภาวะสิ้นยินดี

นายแพทย์ธนานันต์ นุ่มแสง แพทย์จิตเวช โรงพยาบาลพระรามเก้า เปิดเผย "ฐานเศรษฐกิจ" ว่า 'ความเครียด' เป็นต้นเหตุที่ส่งผลต่อการเกิดโรคทางด้านจิตเวช เกี่ยวข้องโดยตรงกับสภาวะจิตใจ  โดยมีตัวแปรสัมพันธ์กับสารสื่อประสาท ซึ่งเป็นสารควบคุมอารมณ์ต่าง ๆ ของแต่ละบุคคล ในทางวิทยาศาสตร์ได้ทดลองและพิสูจน์แล้วว่า สารสื่อประสาทมีอิทธิพลสูงต่อการเกิดโรคทางจิตเวช แบ่งเป็น 2 ตัวหลัก ได้แก่ 

1. สารโดปามีน (Dopamine) สารสื่อประสาทที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับความสุข ทั้งทางร่างกายและจิตใจ เมื่อมีความสุขสมองจะหลั่งสารโดปามีนออกมาเป็นจำนวนมาก ทำให้อารมณ์ดี แต่เมื่อเกิดความเครียดหรือมีความทุกข์ การหลั่งของสารโดปามีนจะลดน้อยลง นำไปสู่ภาวะที่รู้สึกไม่มีความสุข ไม่รู้สึกยินดี หรืออาจรู้สึกเรียบเฉย

“ถ้าเป็นภาษาในปัจจุบันหากสมองหลั่งสารโดปามีนน้อยลง จะเกิดภาวะที่เรียกว่า ‘ภาวะสิ้นยินดี’ เหมือนเราใช้ชีวิตอยู่ไปวัน ๆ อาจไม่ได้เศร้าเสียใจร้องไห้ แต่เรารับรู้ถึงสิ่งรอบตัวเป็นภาพขาวดำ ไม่สามารถรู้สึกถึงความสุขได้ ไม่มีอะไรเป็นพิเศษ ซึ่งอาจจะเกิดขึ้นได้ค่อนข้างบ่อยกับคนทั่วไป”

2. ซีโรโทนิน (Serotonin) สารสื่อประสาทที่คอยควบคุมระดับของปริมาณความเศร้า ความกังวลต่าง ๆ เมื่อมีความเครียดเกิดขึ้นจะทำให้ระดับของซีโรโทนินลดต่ำลง บุคคลจะสูญเสียกลไกในการควบคุมความเศร้า ควบคุมความวิตกกังวลต่าง ๆ ในลักษณะคล้ายกันกับโดปามีน

นายแพทย์ธนานันต์ กล่าวว่า ความเครียดจะส่งผลต่อสารสื่อประสาทโดปามีนและซีโรโทนิน หากสารสื่อประสาททั้งสองตัวต่ำลง สมองจะสูญเสียสมดุลจนอาจควบคุมอารมณ์และร่างกายไม่ได้ แต่การลดลงของสารทั้งสองตัวนี้ไม่สามารถทำให้เกิดโรคทางจิตเวชแบบฉับพลัน การเกิดเป็นโรคทางจิตเวชจะใช้เวลาระยะหนึ่ง

แต่การเกิดโรคทางจิตเวชแบบฉันพลันก็มีและเป็นอันตรายมาก คือ ใช้สารชนิดอื่น ๆ อย่างสารเสพติด มากระตุ้นการหลังโดปามีและซีโรโทนินให้เพิ่มสูงขึ้นโดยฉับพลัน ซึ่งมักออกออกฤทธิ์เร็ว นำไปสู่ความผิดปกติของทางด้านจิตเวชอย่างเฉียบพลัน เกิดอาการคุ้มคลั่ง แน่นอนว่ากลุ่มนี้จะพึ่งพายาเสพติดต่อเนื่องและเข้าถึงจิตแพทย์ได้ยาก