คุมเข้ม AI บริษัทประกันใช้ AI อย่างโปร่งใส งานเสี่ยงสูงต้องมีมนุษย์ร่วมตัดสินใจ

ดร. ชญานิน เกิดผลงาม รองเลขาธิการ ด้านกลยุทธ์และเทคโนโลยี สำนักงานคณะกรรมการกำกับและส่งเสริมการประกอบธุรกิจประกันภัย (สำนักงาน คปภ.) กล่าวว่าสำนักงาน คปภ. ได้เผยแพร่ “แนวปฏิบัติ เรื่อง  การกำกับดูแลการใช้งานปัญญาประดิษฐ์ สำหรับบริษัทประกันภัย (AI Governance Guideline) พ.ศ. 2568” เพื่อเป็นกรอบกำกับดูแลการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ หรือ AI ในภาคธุรกิจประกันภัย

โดยมุ่งสร้างสมดุลระหว่างการคุ้มครองผู้บริโภคกับการส่งเสริมนวัตกรรม เพื่อให้การประยุกต์ใช้ AI ในภาคธุรกิจประกันภัย เกิดขึ้นอย่างรับผิดชอบ โปร่งใส และมีความมั่นคงปลอดภัย

โดยแนวปฏิบัตินี้ได้ผ่านการเปิดรับฟังความคิดเห็นจากสาธารณะมาก่อนแล้ว ซึ่งแนวปฏิบัติดังกล่าวจัดทำขึ้นภายใต้หลัก Risk-Based Proportionality เพื่อให้บริษัทประกันภัยสามารถประเมินระดับความเสี่ยงของเทคโนโลยีที่ใช้และนำไปปรับใช้ ตามระดับความเสี่ยงของเทคโนโลยี AI ครอบคลุม 4 หลักสำคัญ ได้แก่

• การกำกับดูแลการใช้งาน AI (AI Governance) กำหนดโครงสร้างการบริหารจัดการ และการกำกับดูแลที่ชัดเจน ทั้งบทบาท หน้าที่ และความรับผิดชอบของผู้เกี่ยวข้อง พร้อมส่งเสริมความรู้ด้านจริยธรรมและการบริหารความเสี่ยงจาก AI ให้กับบุคลากรทุกระดับ เพื่อให้การใช้งานเทคโนโลยีเป็นไปอย่างโปร่งใส ตรวจสอบได้ และมีความรับผิดชอบ

• ความทนทานและความมั่นคงปลอดภัยของระบบ AI (Robustness and AI Security) วางมาตรการป้องกันความผิดพลาดและภัยคุกคามไซเบอร์ครอบคลุมตลอดวงจรชีวิตของระบบ ตั้งแต่การออกแบบที่ปลอดภัย (Secure by Design) การจัดการช่องโหว่ การบันทึกเหตุการณ์ (Log) ไปจนถึงการสำรองและกู้คืนข้อมูล เพื่อให้ระบบมีความมั่นคง ความเสถียร และความปลอดภัย พร้อมรับมือกับความเสี่ยงจากภัยคุกคามทางไซเบอร์
• ความโปร่งใสและความสามารถในการอธิบาย (Transparency and Explainability) กำหนดให้บริษัทประกันภัยต้องสามารถอธิบายเหตุผล กระบวนการตัดสินใจ หรือผลลัพธ์จาก AI ได้อย่างชัดเจน โดยเฉพาะในกรณีที่มีผลกระทบต่อสิทธิประโยชน์ของผู้บริโภค เพื่อให้การทำงานของระบบ AI สร้างความเข้าใจและความเชื่อมั่นแก่ผู้บริโภคและผู้เกี่ยวข้อง และสามารถตรวจสอบได้
• ความเป็นธรรมและการคุ้มครองผู้บริโภค (Fairness and Consumer Protection) ส่งเสริมการใช้ AI ที่ไม่สร้างอุปสรรคต่อการเข้าถึงบริการประกันภัย กำกับดูแลคุณภาพข้อมูลเพื่อลดความเสี่ยงจากอคติของข้อมูล (Data Bias) อันอาจนำไปสู่การเลือกปฏิบัติอย่างไม่เป็นธรรม และต้องเปิดช่องให้ผู้บริโภคสามารถร้องขอคำอธิบาย หรือให้มนุษย์ตรวจสอบการตัดสินใจของ AI ได้ เพื่อป้องกันการเกิดอคติ (Bias) และสร้างความมั่นใจว่าผู้บริโภคทุกกลุ่มได้รับการปฏิบัติอย่างเท่าเทียม

สำนักงาน คปภ. เน้นย้ำให้การกำกับดูแลตามหลักการ “Human in the loop” สำหรับการใช้งาน AI กับกิจกรรมที่มีความเสี่ยงสูง (High-Risk AI) โดยเฉพาะกิจกรรมที่มีผลกระทบโดยตรงต่อผู้เอาประกันภัย เช่น การพิจารณารับประกันภัย การกำหนดเบี้ยประกันภัย การจัดการค่าสินไหมทดแทนและผลประโยชน์ตามกรมธรรม์ โดยกระบวนการเหล่านี้ แนวปฏิบัติระบุว่าบริษัทประกันภัย ควรพิจารณาให้มนุษย์มีส่วนร่วมในการตัดสินใจหรือดำเนินการ (Human in the loop / Human over the loop) เพื่อป้องกันการปฏิบัติอย่างไม่เป็นธรรม