กางข้อมูลวิชาการ "ผลกระทบสถานบันเทิงครบวงจร" แจงกมธ.สว.

วันนี้ (29 พ.ค. 68) รองศาสตราจารย์ ดร.ชิดตะวัน ชนะกุล อาจารย์คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ให้ความเห็นทางวิชาการต่อคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาศึกษาการเปิดสถานบันเทิงครบวงจร (Entertainment Complex) ของวุฒิสภา(สว.) เกี่ยวกับผลกระทบในมิติต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นหากมีการประกอบธุรกิจสถานบันเทิงครบวงจรที่มีคาสิโน

 

เมื่อถูกซักถามเรื่องความเป็นไปได้ในการจัดเก็บภาษีจากธุรกิจกาสิโนและแพลตฟอร์มออนไลน์ รศ.ดร.ชิดตะวัน ได้ชี้ให้เห็นความแตกต่างที่สำคัญระหว่างประเทศพัฒนาแล้วและประเทศกำลังพัฒนา โดยเฉพาะในเรื่องการทุจริตคอร์รัปชันและการออกนโยบายที่อาจเป็นไปในเชิงทุจริตเชิงนโยบาย

"ต้องแยกเป็นกรณีประเทศพัฒนาแล้วและประเทศกำลังพัฒนา ซึ่งจะมีลักษณะบริบทที่แตกต่างกัน โดยเฉพาะในเรื่องการทุจริตคอร์รัปชัน" รศ.ดร.ชิดตะวัน กล่าว

 

 

กรณีศึกษาฟิลิปปินส์ เมื่อกำไรมหาศาลไม่แปลเป็นภาษีที่เป็นธรรม

 

ประเทศฟิลิปปินส์ที่ทำให้กาสิโนเป็นกิจกรรมถูกกฎหมายตั้งแต่ พ.ศ. 1976 ในสมัยอดีตประธานาธิบดีเฟอร์ดินานด์ มาร์กอส เป็นตัวอย่างที่น่าสนใจ

 

เริ่มต้นด้วยการให้บริการโดยรัฐวิสาหกิจชื่อ Philippines Amusement and Gaming Corporation (PAGCOR) แต่นับตั้งแต่ปี 2010 เป็นต้นมา ได้เปลี่ยนเป็นระบบ High License โดยให้ใบอนุญาตแก่เอกชนเพื่อประกอบธุรกิจ Integrated Resort

แม้อุตสาหกรรม Integrated Resort จะทำกำไรได้มหาศาลถึง 2.1 แสนล้านบาทในปี 2567 แต่การจัดเก็บภาษีกลับอยู่ในระดับต่ำมาก เพียง 3-5% ของรายได้รวมเท่านั้น

 

สาเหตุหลักมาจากนโยบายลดอัตราภาษีให้กับอุตสาหกรรม Integrated Resort อย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี 2013 ทำให้รัฐไม่มีงบประมาณเพียงพอในการแก้ไขเยียวยาปัญหาที่เกิดขึ้นจากการพนัน

 

โดยปัญหาที่ตามมา ประชาชนจำนวนมากติดการพนัน กลายเป็นแรงงานที่ไม่มีคุณภาพ และที่น่าใส่ใจคือลูกค้าหลักไม่ใช่นักท่องเที่ยวต่างชาติ แต่เป็นคนฟิลิปปินส์เอง โดยกาสิโนแบบดั้งเดิมจะมีฐานลูกค้าเป็นคนสูงอายุ ขณะที่ Integrated Resort มีฐานลูกค้าเป็นคนวัยทำงานและเยาวชน

 

 

ตัวอย่างการเก็บภาษีที่มีประสิทธิภาพ

 

มาเก๊า - ตั้งอัตราภาษีโดยเฉลี่ยไว้ที่ 40% ของ Gross Gaming Revenue ทำให้การจัดเก็บภาษีจากคาสิโนคิดเป็น 80% ของรายได้รวมของรัฐบาลมาเก๊า

 

สหรัฐอเมริกา - Atlantic City ที่เกิดขึ้นในปี 1976 เป็นแห่งที่ 2 รองจาก Las Vegas สามารถเก็บภาษีได้สูงถึง 80% ของภาษีอสังหาริมทรัพย์ทั้งหมดในพื้นที่ แต่ปัญหาที่เกิดตามมาคือ

• แม้จะทุ่มงบประมาณจำนวนมากเพื่อพัฒนาการศึกษาของเยาวชน แต่เยาวชนใน Atlantic City กลับมีอัตราการไม่จบการศึกษาที่สูงที่สุดเป็นลำดับต้นๆ ของสหรัฐอเมริกา
• การสร้างงาน ความหวังที่กลายเป็นผิดหวัง การศึกษาของกรมแรงงานรัฐ New Jersey พบว่า การจ้างงานของอุตสาหกรรมกาสิโนเป็นการจ้างงานที่เกิดขึ้นจริง แต่เป็นลักษณะ "low skill" ที่ไม่สามารถยกระดับคุณภาพชีวิตของประชากรในพื้นที่ได้
• Atlantic City มีประชากรที่อยู่ใต้เส้นความยากจนถึง 32.9% เทียบกับค่าเฉลี่ยของทั้งรัฐที่ต่ำกว่ามาก แสดงให้เห็นว่าการสร้างงานดังกล่าวไม่ได้ช่วยลดความยากจนต่อเนื่อง

 

 

มายาคติเรื่องการลดอิทธิพลการพนันผิดกฎหมาย

 

รศ.ดร.ชิดตะวัน ได้ชี้แจงอย่างชัดเจนจากผลการศึกษาของศูนย์ศึกษาปัญหาการพนันว่า การทำให้การพนันออนไลน์เป็นกิจกรรมถูกกฎหมาย ไม่ได้มีความเกี่ยวข้องใดๆ ที่จะทำให้การพนันผิดกฎหมายหมดไป ซึ่งการศึกษาในต่างประเทศ ไม่ว่าจะเป็นสหรัฐอเมริกาหรือสิงคโปร์ ก็ให้ผลเช่นเดียวกัน การที่พนันผิดกฎหมายจะหายไปได้ต้องมาจาก "การปราบปรามอย่างจริงจังเท่านั้น"

 

บทเรียนจากประเทศญี่ปุ่น เมื่อประชาชนพูด "ไม่"

 

ประเทศญี่ปุ่นเป็นอีกตัวอย่างที่น่าสนใจ เริ่มต้นกำหนดจะมี Integrated Resort จำนวน 4 แห่งทั่วประเทศ แต่ปัจจุบันเหลือเพียงแห่งเดียวที่โอซาก้า

 

สาเหตุการถอนตัว

 

• ประชาชนต่อต้านจำนวนมาก เช่นในกรณีโยโกฮาม่า ที่มีแคมเปญ "No Casino in Yokohama" จนนายกเทศมนตรีที่สู้หาเสียงด้วยนโยบายต่อต้านคาสิโนได้รับเลือกและยกเลิกโครงการ
• มาตรการที่เข้มงวด รัฐบาลญี่ปุ่นออกมาตรการที่ค่อนข้าง strict รวมถึงการเก็บภาษีในระดับสูงและมาตรการป้องกันไม่ให้ชาวญี่ปุ่นติดการพนัน
• ผู้ลงทุนถอนตัว กลุ่มอุตสาหกรรม Integrated Resort เห็นว่าหากเข้มงวดขนาดนี้ ขอไปลงทุนในประเทศที่รัฐบาลไม่ค่อยใส่ใจประชาชนมากนักดีกว่า

 

 

ปัญหาการฟอกเงิน ความเสี่ยงที่หลีกเลี่ยงไม่ได้

 

รศ.ดร.ชิดตะวัน ยกตัวอย่างกรณี Resort World Las Vegas ในปี 2567 ที่ถูกปรับเป็นจำนวนมากเนื่องจากไม่ปฏิบัติตามมาตรการป้องกันการฟอกเงิน เพราะธุรกิจกาสิโนโดยหลักแล้วไม่ได้สนใจว่าเงินที่นักพนันนำมาเล่นจะมาจากการทำความผิดหรือไม่ เพราะต้องการให้เกิดกำไรสูงสุด แม้จะมีระบบ KYC (Know Your Customer) แต่ในทางปฏิบัติยังคงมีช่องโหว่ให้นักพนันที่มีประวัติเกี่ยวข้องกับการฟอกเงินเข้าเล่นได้

 

สัดส่วนรายได้ที่เป็นความจริง

 

การวิเคราะห์รายได้ของ Integrated Resort ในภูมิภาคเอเชียแสดงให้เห็นว่า

• มาเก๊า รายได้จากกาสิโน 87% ส่วนอื่นๆ เพียง 13%
• สิงคโปร์ Marina Bay Sands 64%, Resort บน Sentosa 72%
• ฟิลิปปินส์ ประมาณ 87%

ตัวเลขเหล่านี้แสดงให้เห็นว่า "สถานบันเทิงครบวงจร" ในความเป็นจริงแล้วมีรายได้จากการพนันเป็นหลัก

 

ผลกระทบต่ออาชญากรรม 

 

การวิจัยของ รศ.ดร.ชิดตะวัน เกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างกาสิโนถูกกฎหมายกับอาชญากรรมในภูมิภาคอาเซียน (ระหว่างปี 2010-2020) พบว่า

• อัตราการฆาตกรรมและการข่มขืน
• ประเทศที่มีคาสิโน: การข่มขืน 4.08 รายต่อแสนประชากร
• ประเทศที่ไม่มีคาสิโน: การข่มขืน 1.80 รายต่อแสนประชากร
• ความแตกต่างมีนัยสำคัญทางสถิติ

 

การฆ่าตัวตาย

• ประเทศที่ไม่มีกาสิโน 4.05 รายต่อแสนประชากร
• ประเทศที่มีกาสิโน: 5.61 รายต่อแสนประชากร

ดังนั้นการมีกาสิโนถูกกฎหมายทำให้การฆ่าตัวตายเพิ่มขึ้น 1.95 รายต่อ 100,000 ประชากร

 

 

บทเรียนจากนอร์เวย์

 

นอร์เวย์ที่เคยอนุญาตให้มี Slot Machine ในอดีต แม้จะเป็นประเทศที่มีการทุจริตคอร์รัปชันต่ำที่สุดในโลก แต่ก็ไม่สามารถควบคุมได้อย่างมีประสิทธิภาพ จนเกิดปัญหาคนติดการพนันเพิ่มขึ้น  ผลที่ตามมาคือรัฐบาลนอร์เวย์ตัดสินใจยุติการอนุญาตให้มี slot machine และไม่อนุญาตให้มีบ่อนกาสิโนแห่งใดในประเทศ

 

แม้ปัจจุบันจะเปิดพนันออนไลน์ถูกกฎหมาย แต่พบว่าคนที่เข้าสู่การพนันออนไลน์มากที่สุดคือกลุ่มเยาวชนและกลุ่มคนว่างงาน ซึ่งเป็นกลุ่มเปราะบาง

 

จากการวิเคราะห์ทั้งหมด รศ.ดร.ชิดตะวัน ได้ชี้ให้เห็นว่าแม้การดำเนินธุรกิจสถานบันเทิงครบวงจรที่มีกาสิโนจะสามารถสร้างรายได้ภาษีได้ แต่ต้องมาพร้อมกับ:

• การเก็บภาษีในอัตราสูง เช่นเดียวกับมาเก๊าหรือ Las Vegas
• มาตรการควบคุมที่เข้มงวด เพื่อป้องกันผลกระทบต่อสังคม
• ความพร้อมในการรับมือปัญหาที่ตามมา ทั้งด้านอาชญากรรม การฟอกเงิน และปัญหาทางสังคม
• การมีส่วนร่วมของประชาชน ในการตัดสินใจ

 

ประเด็นสำคัญที่สุดคือการพิจารณาว่าประเทศไทยมีความพร้อมในทุกด้านหรือไม่ และผลประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับจะคุ้มค่ากับความเสี่ยงและผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นหรือไม่