คาร์บอนเครดิต ไม่ใช่ 'สิทธิการปล่อยก๊าซเรือนกระจก' ไม่ปฏิบัติตามมีบทลงโทษ

 

การซื้อขาย "คาร์บอนเครดิต" ในประเทศไทยมาจากการดำเนินโครงการลดก๊าซเรือนกระจกภาคสมัครใจตามมาตรฐาน T-VER ซึ่งพัฒนาขึ้นโดยองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก หรือ อบก. ซึ่งสามารถซื้อขายคาร์บอนเครดิตได้ 2 รูปแบบ คือ ผ่านแพลตฟอร์มตลาดซื้อขาย หรือศูนย์ซื้อขายคาร์บอนเครดิตที่ตั้งขึ้นอย่างเป็นทางการ เช่น FTIX Exchange และการซื้อขายโดยการตกลงกันระหว่างผู้ซื้อและผู้ขายโดยตรง ดังนั้น คาร์บอนเครดิตจึงไม่ใช่ "สิทธิการปล่อยก๊าซเรือนกระจก" 

 

เมื่อการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และก๊าซเรือนกระจกกลายเป็นสิ่งที่มีต้นทุนต้องจ่าย ภาครัฐในหลายประเทศจึงได้กำหนดมาตรการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก โดยใช้เครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์ อย่างกลไกตลาด (Market-based Mechanism) มาเป็นแรงจูงใจ ซึ่งตลาดคาร์บอน ประกอบด้วย 2 ตลาดหลัก คือ ตลาดภาคบังคับ และตลาดภาคสมัครใจ

 

• ตลาดแบบทางการหรือตลาดภาคบังคับ (Mandatory Carbon Market) เป็นตลาดที่มีข้อผูกพันทางกฎหมาย ส่งผลให้มีบทลงโทษสำหรับผู้ที่ไม่สามารถปฏิบัติตามเป้าหมายได้ โดยมีภาครัฐเป็นผู้ออกกฏหมายกำหนดเพดานการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และจัดสรรสิทธิในการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Allowance) ให้กับโรงงานอุตสาหกรรมในรูปของ "สิทธิ" ภายใต้ระบบการซื้อขายสิทธิในการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Emission Trading Scheme: ETS) 

 

 

ซึ่งเป็นกลไกประเภท “Site Based” หรือ “Facility Based” ในระดับองค์กร โดยหนึ่งสิทธิการปล่อยก๊าซเรือนกระจกมีค่าเท่ากับ 1 ตันคาร์บอนไดออกไซต์เทียบเท่า (tCO2eq) และอายุของสิทธิ์จะมีอายุ 1 ปี หรือขึ้นกับภาครัฐเป็นผู้กำหนด กรณีที่โรงงานอุตสาหกรรมปล่อยก๊าซเรือนกระจกต่ำกว่าจำนวนสิทธิที่ได้รับการจัดสรรก็สามารถขายสิทธิที่เหลือแก่โรงงานอุตสาหกรรมอื่นได้ 

 

ในทางกลับกันหากปล่อยก๊าซเรือนกระจกเกินสิทธิที่ได้รับ ก็ต้องซื้อสิทธิจากโรงงานอุตสาหกรรมอื่น ถือเป็นระบบที่จำกัดปริมาณแล้วแลกเปลี่ยน หรือเรียกว่า Cap-and-Trade

 

• ตลาดภาคสมัครใจ (Voluntary Carbon Market) เป็นตลาดสื่อกลางในการซื้อขาย แลกเปลี่ยน "คาร์บอนเครดิต" ที่เกิดขึ้นโดยความร่วมมือระหว่างผู้ประกอบการหรือองค์กร มีการซื้อขายด้วยความสมัครใจ (Voluntary) เพื่อให้บรรลุเป้าหมายในการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของตนเอง แต่ไม่ได้มีผลผูกพันตามกฎหมาย (Non-legally binding target) 

 

"คาร์บอนเครดิต" (Carbon Credit) เป็นปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่ลด/กักเก็บได้จากการทำโครงการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกแบบ "Project Base" หรือในระดับโครงการ มีหน่วยเป็นตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO2eq) โดยอายุของคาร์บอนเครดิตยังไม่มีกำหนด ทั้งนี้ขึ้นกับเจ้าของมาตรฐานจะเป็นผู้กำหนดระยะเวลา 

 

ปัจจุบันในประเทศไทย "คาร์บอนเครดิต" ที่มีการซื้อขายมาจากการดำเนินโครงการลดก๊าซเรือนกระจกภาคสมัครใจตามมาตรฐานของประเทศไทย (Thailand Voluntary Emission Reduction Program: T-VER) พัฒนาขึ้นโดยองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก หรือ อบก. ซึ่งสามารถดำเนินการซื้อขายคาร์บอนเครดิตได้ 2 รูปแบบ คือ 

 

1. การซื้อขายผ่านแพลตฟอร์มตลาดซื้อขาย (Trading Platform) หรือศูนย์ซื้อขายคาร์บอนเครดิตที่ตั้งขึ้นอย่างเป็นทางการ เช่น FTIX Exchange 

 

2. การซื้อขายโดยการตกลงกันระหว่างผู้ซื้อและผู้ขายโดยตรง หรือ Over The Counter (OTC)

 

จะเห็นได้ว่า คาร์บอนเครดิต ไม่ใช่ สิทธิการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Allowance) ถึงแม้จะเป็นสิ่งที่ใช้สำหรับซื้อขายได้เหมือนกัน แต่ก็ยังมีความแตกต่างกันในเรื่องของขอบเขตการดำเนินงาน เป้าหมาย รูปแบบ วัตถุประสงค์ และราคาอย่างชัดเจน

ที่มา: องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (อบก.)