พินัยกรรม จำเป็นต่อธุรกิจครอบครัวอย่างไร

สำหรับผู้ที่ทำธุรกิจครอบครัวสืบต่อกันมาหลายชั่วอายุคน แน่นอนว่าวันหนึ่งจะต้องจัดการกับการเสียชีวิตของสมาชิกในครอบครัวซึ่งเป็นผู้ถือหุ้นอยู่อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ และเมื่อเกิดเหตุการณ์นั้นขึ้นทุกฝ่ายอาจตกอยู่ในสถานการณ์ที่คลุมเคลือหากผู้เสียชีวิตไม่ได้ทิ้งคำสั่งเสียใดๆเกี่ยวกับทรัพย์สินของตนเอาไว้เลย โดยทั่วไปทุกคนก็จะมีครอบครัวของตัวเอง เช่น สามี/ภรรยา/คู่รัก/บุตร ที่ต้องดูแล

ดังนั้นจึงต้องพิจารณาถึงส่วนที่เป็นทรัพย์สินส่วนบุคคลและธุรกิจครอบครัวให้ชัดเจนด้วย จะเห็นได้ว่านอกจากความเศร้าโศกและความเครียดที่มาพร้อมกับการเสียชีวิตของสมาชิกในครอบครัวแล้ว ความยุ่งยากในการแบ่งมรดกก็เป็นอีกแรงกดดันที่สร้างความยุ่งยากได้มากมายเช่นกัน

จึงจำเป็นต้องมีพินัยกรรมที่ชัดเจนในการจัดการกับทรัพย์สินส่วนบุคคล และผลประโยชน์ใดๆ ในธุรกิจครอบครัวไว้เป็นลายลักษณ์อักษร เพื่อให้สามารถจัดการทุกอย่างได้อย่างถูกต้องเหมาะสมตามความประสงค์ที่แท้จริงของผู้ที่จากไปแล้ว โดยควรพิจารณาในประเด็นต่างๆให้รอบคอบดังต่อไปนี้

กฎการสืบเชื้อสาย (The intestacy rule) หากผู้เสียชีวิตไม่ได้ทำพินัยกรรมไว้ มรดกของพวกเขาจะถูกจัดการ ตามกฎการสืบเชื้อสาย ในประเทศไทยทรัพย์สินหลังจากหักส่วนที่เป็นสินสมรส แล้วก็จะถูกส่งต่อไปยังทายาทรวมถึงหุ้นด้วย

ในสหราชอาณาจักรกฎการสืบเชื้อสายมีการแบ่งสรรโดยให้ 270,000 ปอนด์แรกสำหรับคู่สมรสและส่วนที่เหลือจะแบ่งเท่าๆ กันระหว่างคู่สมรสและบุตร แต่เนื่องจากมูลค่าหุ้นในธุรกิจครอบครัวอาจมีจำนวนมาก จึงมีความเป็นไปได้ที่การแบ่งมรดกดังกล่าวจะถูกแบ่งระหว่างคู่สมรสและบุตรด้วย

อย่างไรก็ตามกฎข้อบังคับต่างๆยังไม่รองรับสิทธิของคู่รัก (ที่ยังไม่แต่งงาน) ไม่ว่าทั้งคู่จะอยู่ด้วยกันนานเพียงใดก็ตาม ด้วยเหตุนี้จึงอาจส่งผลให้มีการเรียกร้องค่าสินไหมทดแทนในกรณีนี้ด้วย นอกจากนี้ความยุ่งยากจากการไม่มีพินัยกรรมอีกประการหนึ่งคือเป็นได้ว่าสมาชิกในครอบครัวที่ได้รับมรดกอาจไม่ได้ยุ่งเกี่ยวธุรกิจและไม่สนใจที่จะเข้าร่วมในธุรกิจ ซึ่งอาจทำให้เกิดปัญหาเกี่ยวกับธุรกิจ เช่น

1) ฝ่ายผู้รับมรดกต้องการขายหุ้นให้กับผู้ถือหุ้นที่เหลือหรือไม่

2) ผู้ถือหุ้นที่เหลือสามารถซื้อหุ้นจากผู้รับมรดกได้หรือไม่

3) ผู้ถือหุ้นที่เหลือสามารถบริหารบริษัทโดยไม่มีผู้แทนของฝ่ายที่เสียชีวิตได้หรือไม่

ในทางกลับกันสมาชิกในครอบครัวที่ได้รับมรดกอาจต้องการเข้ามามีส่วนร่วมในธุรกิจครอบครัว ทั้งที่ก่อนหน้านี้ไม่เคยมีส่วนเกี่ยวข้องใดๆ ก็อาจทำให้เกิดปัญหากับสมาชิกในครอบครัวที่บริหารธุรกิจครอบครัวมาแต่เดิมอยู่แล้วได้ ซึ่งปัญหาเหล่านี้จะลดความยุ่งยากลงไปมากหากมีการจัดทำพินัยกรรมล่วงหน้าเอาไว้แล้ว

ตรวจสอบความสอดคล้องกันระหว่างชุดเอกสารของบริษัทและพินัยกรรมส่วนบุคคล สิ่งสำคัญอย่างมากในการดำเนินธุรกิจครอบครัวก็คือ พินัยกรรมส่วนบุคคลของผู้ถือหุ้นจะสะท้อนมาจากความต้องการของเขาซึ่งระบุไว้ในชุดเอกสารของบริษัท (เช่น ข้อตกลงของผู้ถือหุ้น ข้อบังคับของบริษัท ฯลฯ) ในกรณีที่ทั้งสองส่วนมีความแตกต่างไปคนละทิศละทาง อาจทำให้เกิดปัญหาขึ้นได้ในภายหลัง ดังนั้นจึงควรตรวจสอบและแก้ไขให้มีความสอดคล้องกัน

ภาษีมรดก (Inheritance Tax) ธุรกิจครอบครัวอาจจะต้องเสียภาษีในการรับโอนหุ้นตามที่กฎหมายแต่ละประเทศกำหนดไว้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากผู้เสียชีวิตไม่ได้แต่งงานและไม่ทิ้งทรัพย์สินไว้ให้คู่สมรส ก็อาจมีผลกระทบต่อธุรกิจครอบครัว

หากจำเป็นต้องใช้เงินสดเพื่อนำไปจ่ายภาษีมรดกเพื่อให้สามารถดำเนินการและแบ่งทรัพย์สินได้ ดังนั้นธุรกิจครอบครัวจะต้องตระหนักอย่างยิ่งถึงผลกระทบจากการเสียชีวิตของสมาชิกในครอบครัวที่มีต่อธุรกิจ และอาจพิจารณาถึงการทำประกันภัยตามความเหมาะสมหากเป็นไปได้

การสื่อสารคือสิ่งสำคัญ การทำพินัยกรรมเกี่ยวกับทรัพย์สินอย่างถูกต้องจะช่วยให้ธุรกิจมีความมั่นคงเมื่อสมาชิกในครอบครัวผู้ถือหุ้นเสียชีวิตไป และสำหรับบทุกธุรกิจแล้วการสื่อสารถือเป็นสิ่งสำคัญอย่างมากโดยเฉพาะอย่างยิ่งในธุรกิจครอบครัว

ทั้งนี้การสื่อสารความตั้งใจและความต้องการของคุณต่อผู้ถือหุ้นรายอื่นและสมาชิกในครอบครัวที่ไม่ได้ถือหุ้น จะทำให้ครอบครัวไม่ตกอยู่ในสภาวะชะงักงันและมีความประหลาดใจในทางเเย่ซ้ำเติมสถานการณ์ครอบครัวที่กำลังยากลำบากจากการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รักอยู่แล้ว

ที่มา: Mancier, C. March 29, 2022. Why You Need A Will If You’re Running A Family Business. Available:

https://familybusinessunited.com/2022/03/29/why-you-need-a-will-if-youre-running-a-family-business/

หน้า 17 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 42 ฉบับที่ 3,778 วันที่ 28 - 30 เมษายน พ.ศ. 2565