ถอดโมเดล ‘สวิตเซอร์แลนด์’ รับมือฟอกเงินผ่านซื้อขายทอง

สวิตเซอร์แลนด์ครองตำแหน่งศูนย์กลางถลุงทองคำโลกกว่า 70% แม้จะไม่มีเหมืองทองในประเทศแม้แต่แห่งเดียว แต่ทองคำส่วนใหญ่ของโลกต้องผ่านการถลุงและแปรรูปที่นี่ก่อนส่งออกไปยังสหรัฐฯ ยุโรป หรือเอเชีย ทำให้สวิตเซอร์แลนด์เป็นทั้งผู้เล่นหลักในตลาดโลหะมีค่าและศูนย์กลางทางการเงินที่ทั่วโลกจับตา สถานะเชิงยุทธศาสตร์นี้บังคับให้ประเทศต้องรักษามาตรฐานความโปร่งใสสูงสุด เพื่อปกป้องเสถียรภาพทางการเงินและชื่อเสียงที่สั่งสมมายาวนาน

ทองคำไม่ใช่เพียงสินค้าลงทุน แต่ยังเสี่ยงถูกใช้เป็นช่องทางฟอกเงินหรือสนับสนุนการก่อการร้ายหากขาดมาตรการกำกับดูแลที่เข้มงวด รัฐบาลสวิสจึงบังคับใช้ พระราชบัญญัติป้องกันการฟอกเงิน (Anti-Money Laundering Act - AMLA) ตั้งแต่ปี 1997 ครอบคลุมผู้ค้าทองคำและสถาบันการเงินที่ได้รับอนุญาต โดยกำหนดให้ตรวจสอบและยืนยันตัวตนลูกค้า (Know Your Customer – KYC) ระบุผู้มีอำนาจควบคุมหรือเจ้าของผลประโยชน์ที่แท้จริง ก่อนทำธุรกรรม หากพบธุรกรรมที่น่าสงสัยต้องรายงานต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทันที และเก็บข้อมูลไว้อย่างเป็นระบบเพื่อให้ตรวจสอบย้อนหลังได้

มาตรการและกฎหมายสำคัญที่สวิตเซอร์แลนด์ใช้คุมเข้มตลาดทองคำ

AMLA กฎหมายหลักป้องกันฟอกเงิน

• กำหนดให้ผู้ค้าทองคำและสถาบันการเงินทำ KYC, ระบุ beneficial owners
• รายงานธุรกรรมที่สงสัยเกี่ยวกับฟอกเงินหรือการก่อการร้าย
• เก็บข้อมูลธุรกรรมตามระยะเวลาที่กฎหมายกำหนด
• ครอบคลุมทองคำที่มีความบริสุทธิ์ขั้นต่ำ 995 ส่วนพัน

Swiss Criminal Code (SCC)

• ระบุความผิดและโทษทางอาญาสำหรับผู้กระทำการฟอกเงิน
• ใช้ควบคู่กับ AMLA ในการดำเนินคดีจริง

Swiss Precious Metals Control Act

• บังคับให้ผู้ค้าทองคำต้องขอใบอนุญาตและปฏิบัติตามขั้นตอนตรวจสอบธุรกรรม
• ทำให้การค้าทองคำโปร่งใสและตรวจสอบได้

FINMA Ordinances & Guidelines

• ออกแนวทางการปฏิบัติครอบคลุม KYC, การรายงานธุรกรรมผิดปกติ และระบบควบคุมภายในองค์กร
• ทำให้ผู้ค้าทองคำต้องมีมาตรการป้องกันความเสี่ยงที่เข้มแข็ง

มาตรฐาน FATF

• ในฐานะสมาชิก Financial Action Task Force (FATF) สวิตเซอร์แลนด์ต้องปฏิบัติตามมาตรฐานสากลด้าน AML/CFT
• ตรวจสอบแหล่งที่มาของทองเพื่อลดโอกาสที่ทองผิดกฎหมายหรือจากพื้นที่ขัดแย้งเข้าสู่ระบบการเงิน

แม้มาตรการเหล่านี้จะช่วยยกระดับความโปร่งใส แต่ภายในสภาสวิสยังคงมีการถกเถียงเกี่ยวกับการผ่อนคลายบางข้อ เช่น การยกเว้นการเปิดเผยเจ้าของทรัสต์หรือองค์กรการกุศล ซึ่งหลายฝ่ายมองว่าอาจเปิดช่องให้เกิดการฟอกเงินได้ง่ายขึ้น กระทรวงการคลังสวิสย้ำว่าระบบ AML ที่เข้มแข็งคือกุญแจสำคัญในการปกป้องชื่อเสียงของประเทศ โดยเฉพาะเมื่อหน่วยงานรายงานการฟอกเงิน (MROS) กำลังเผชิญปัญหาภาระงานล้นมือและทรัพยากรจำกัด รัฐบาลจึงอยู่ระหว่างพิจารณาการจัดเก็บค่าธรรมเนียมจากสถาบันการเงินเพื่อสนับสนุนการทำงานของหน่วยงานกำกับดูแลให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

ประเด็นนี้สร้างความกังวลในวงกว้าง นายแอนตัน โบรนิมันน์ หัวหน้าหน่วยงานปราบปรามอาชญากรรมทางการเงินเตือนว่า ประเทศต้องไม่อ่อนข้อจนกลายเป็น “สวรรค์ของอาชญากร” โดยเฉพาะในช่วงที่ MROS เผชิญกับปัญหาข้อมูลหลั่งไหลและทรัพยากรไม่เพียงพอจนไม่สามารถทำงานได้เต็มศักยภาพ

ล่าสุด เมื่อวันที่ 12 กันยายน 2025 รัฐบาลสวิตเซอร์แลนด์ประกาศว่าจะหาทางเพิ่มงบประมาณให้ MROS โดยมอบหมายให้กระทรวงยุติธรรมและตำรวจเสนอทางออกที่เป็นรูปธรรมภายในสิ้นปี 2026 รายงานจากสำนักงานตรวจสอบรัฐบาลสวิส (Swiss Federal Audit Office) ชี้ว่า MROS ไม่สามารถปฏิบัติภารกิจตามกฎหมายได้ครบถ้วนเพราะทรัพยากรไม่พอ หากไม่เร่งแก้ไขอาจทำให้การตรวจจับอาชญากรรมทางการเงินล่าช้า

รัฐบาลจึงอยู่ระหว่างพิจารณาระบบจัดเก็บค่าธรรมเนียมหรือภาษีจากสถาบันการเงิน เพื่อใช้สนับสนุนการทำงานของ MROS และเพิ่มประสิทธิภาพการต่อสู้กับการฟอกเงิน รักษาความโปร่งใสและความเชื่อมั่นในสวิตเซอร์แลนด์ในฐานะศูนย์กลางการเงินโลก

มาตรการเหล่านี้ไม่เพียงป้องกันความเสี่ยงทางการเงิน แต่ยังเป็นเกราะปกป้องชื่อเสียงของสวิตเซอร์แลนด์ ทำให้ประเทศยังคงนั่งอยู่บน “บัลลังก์ทองคำของโลก” ได้อย่างมั่นคงท่ามกลางการแข่งขันและการจับตามองจากศูนย์กลางการเงินอื่นทั่วโลก

อ้างอิง: Reuters, Swissinfo, Amlintelligence, Reuters, Swissinfo