ถอดรหัสธุรกิจแอพสั่งอาหาร กำไร-ขาดทุน

ขาดทุนเพื่อเปลี่ยนพฤติกรรม

คำถามคือขาดทุนแล้วทำไมถึงให้บริการ ธุรกิจบริการแพลตฟอร์มสั่งอาหารผ่านแอพ เริ่มต้นในไทย 2-3 ปีที่ผ่านมา ที่มีโมเดลธุรกิจแบบสตาร์ตอัพ ที่ลงทุนเพื่อดิสรัปต์ หรือเปลี่ยน แปลงรูปแบบธุรกิจดั้งเดิม ผู้ให้บริการแพลตฟอร์มส่วนใหญ่เป็นสตาร์ตอัพยูนิคอร์นระดับภูมิภาคทั้งแกร็บ เก็ท และฟู้ดแพนด้า มีเม็ดเงินจากการระดมทุนมาใช้ในการขยายธุรกิจ ลงทุนสร้างฐานผู้ใช้ขึ้นมา ลงทุนเพื่อสร้างประสบการณ์การใช้งาน ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมผู้บริโภค ตัวอย่างเช่น แกร็บประเทศไทย ปี 2559 รายได้ 104 ล้านบาท ขาดทุน 516 ล้านบาท ปี 2560 รายได้ 508 ล้านบาท ขาดทุน 985 ล้านบาท ปี 2561 รายได้ 1,159 ล้านบาท ขาดทุน 711 ล้านบาท ส่วนปี 2562 ยอดการขาดทุนเพิ่มขึ้นเป็นเท่าตัวตามการเติบโตของธุรกิจที่เติบโตขึ้น 200-300%

เจาะอีโคซิสเต็มส์

การลงทุนของผู้ให้บริการแพลตฟอร์มทำให้ธุรกิจนี้มีการแข่งขันสูง ทั้งโปรโมชัน การดึงพาร์ตเนอร์ ทั้งร้านอาหาร และคนขับ เข้ามาอยู่ในแพลตฟอร์ม โดยที่มีการแข่งกันอย่างจริงจังขณะนี้ ประกอบด้วย 4 รายใหญ่ คือ แกร็บ ฟู้ด, เก็ท , ฟู้ดแพนด้า และไลน์แมน โดยหัวใจของธุรกิจแพลตฟอร์มฟู้ดดีลิเวอรีผ่านแอพ คือการสร้างอีโคซิสเต็มส์ ซึ่งเปรียบเสมือนหัวใจคนเรามีอยู่ 4 ห้อง ห้องแรกคือลูกค้า ห้องที่ 2 คือ พาร์ตเนอร์คนขับ ห้อง 3 คือ ร้านค้า และห้อง 4 คือแพลตฟอร์ม ซึ่งผู้ให้บริการแพลตฟอร์มจะสร้างความสมดุลให้เกิดขึ้นในอีโคซิสเต็มส์ และการเติบโตของธุรกิจ

สำหรับส่วนแบ่งรายได้จากบริการในอีโคซิสเต็มส์นั้น สมมติในกรณีสั่งอาหารราคา 150 บาท ร้านอาหารมีรายได้ 105 บาท ค่าคอมมิสชันรายได้ผู้ให้บริการแพลตฟอร์มอยู่ที่ 30% คือ 45 บาท บวกค่าส่งอาหาร โดยในกรณีร้านอาหารที่จัดโปรโมชันเมื่อลูกค้าสั่งอาหารในระยะทาง 3 กิโลเมตรแรกจะต้องจ่ายค่าส่งที่ 10 บาท (ส่วนมากจะเฉลี่ยอยู่ที่ 5 กิโลเมตร เท่ากับว่าค่าส่งจะอยู่ที่ 20 บาท) เท่ากับว่ามีรายได้จากออร์เดอร์ที่ 65 บาท แบ่งให้กับคนขับได้รับเงินค่าส่งขั้นตํ่าอยู่ที่ 40-50 บาท (บางกรณีอาจสูงถึง 60 บาท ขึ้นอยู่กับความถี่ในการขับ โบนัส) และผู้ให้บริการแพลตฟอร์มจ่ายค่าการตลาด เฉลี่ยประมาณ 15 บาทต่อออร์เดอร์ เท่ากับผู้ให้บริการขาดทุนทุกออร์เดอร์ประมาณ 5-15 บาท

อนาคตหลังโควิด รุ่ง-ร่วง

แม้ว่าจะยังขาดทุนอยู่ แต่แนวโน้มอนาคตยังน่าจะสดใส โดยวิกฤติโควิด 19 ทำให้เกิดผู้ใช้บริการหน้าใหม่ ทั้งในกรุงเทพฯและต่างจังหวัดเพิ่มขึ้นหลายเท่าตัว ธุรกิจแพลตฟอร์มสั่งอาหารผ่านแอพ จะกลายเป็น New Normal ที่คนไทยคุ้นชินกับบริการหลังจากโควิด ทั้งนี้ศูนย์วิจัยกสิกรไทยประเมินว่า ค่าใช้จ่ายของผู้บริโภคที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจในกลุ่ม On-Demand ที่ได้รับความนิยมในปี 2563 จะมีมูลค่าสุทธิที่ 1.42 แสนล้านบาท หรือลดลง 32.5% จากสถานการณ์ปกติ ซึ่งหลังจากนี้คงขึ้นอยู่กับสถานการณ์ไวรัสโควิด-19 ว่าจะคลี่คลายเมื่อไหร่ อย่างไรก็ดี ตลาดของธุรกิจจัดส่งอาหาร (food delivery) ปี 2563 คงจะอยู่ที่ 4.1 หมื่นล้านบาท หรือขยายตัว 4% เมื่อเทียบกับสถานการณ์ปกติ ทั้งนี้หลังจากการแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 คลี่คลาย คาดว่า Food delivery จะกลายมาเป็นบรรทัด ฐานใหม่ของธุรกิจร้านอาหาร และอาจเป็นหนึ่งในช่องทางหลักในการสร้างรายได้ของผู้ประกอบการ

ขณะที่ข้อมูลสำรวจพฤติกรรมทางออนไลน์ การใช้บริการ Online Food Delivery ของคนไทย สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (สพธอ.) พบว่า ผู้ใช้งานกลุ่ม Gen Y (อายุ 19-38 ปี) มีการใช้บริการ Online Food Delivery มากที่สุดถึง 51.09% รองลงมาคือกลุ่ม Gen X (อายุ 39-54 ปี) ส่วนเหตุผลที่ใช้บริการ 80.37% ไม่อยากจะเดินทางไปนั่งกินที่ร้านเองมาก 57.63% ไม่อยากเสียเวลาไปนั่งต่อคิวถึง และ 47.04% ส่วนลดในแอพ

ขณะที่ แพลตฟอร์ม ที่เป็นตัวกลางช่วยเราสั่งอาหารมากสุดถึง 88.47% โดยแพลตฟอร์มต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นแกร็บฟู้ด, เก็ทฟู้ด หรือฟู้ดแพนด้า และอื่นๆ อีกมากมายต่างก็มีโปรโมชันที่น่าสนใจแตกต่างกันออกไป

ส่วน “Fast Food” เช่น ไก่ทอด เบอร์เกอร์ พิซซ่า เป็นอาหารยอดนิยมของทุกช่วงวัย สั่งมากกว่า 61.06% รองลงมาคือ อาหารตามสั่ง 47.04% และ ก๋วยเตี๋ยว/อาหารประเภทเส้น 40.50% และกลุ่มที่จ่ายหนักสุดคือ “Gen X” (อายุ 39-54 ปี) ใช้จ่ายที่ 501-1,000 บาท รองลงมาคือกลุ่ม Baby Boomer ส่วนใหญ่ใช้จ่าย 301-500 บาท ขณะที่กลุ่ม Gen Y และ Gen Z ใช้จ่ายไม่แตกต่างกัน ส่วนใหญ่อยู่ที่ 101-300 บาท

หน้า 16 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 40 ฉบับที่ 3,571 วันที่ 3-6 พฤษภาคม 2563