สัญญาณหายนะ ยุโรปเจอคลื่นความร้อนหลงฤดู วิกฤติที่ไม่ควรมองข้าม

เพิ่งเริ่มต้นปี แต่ยุโรปได้ทำลายสถิติสภาพอากาศที่น่าตกใจเนื่องจากความร้อนจัดแผ่กระจายไปทั่วทวีป แม้ว่าช่วงเวลานี้ในช่วงที่หลายประเทศในยุโรปอยู่ในฤดูหนาว แต่จากรายงานของ CNN ระบุว่า เมื่อช่วงที่ผ่านมาในระยะเข้าสู่ปีใหม่ได้ไม่กี่ชั่วโมง ชาวยุโรปเผชิญกับคลื่นความร้อน ด้วยอุณหภูมิทุบสถิติตั้งแต่วันแรกของปี 2023 โดยเฉพาะใน 8 ประเทศ ได้แก่ ลิกเตนสไตน์ สาธารณรัฐเช็ก โปแลนด์ เนเธอร์แลนด์ เบลารุส ลิทัวเนีย เดนมาร์ก และลัตเวีย

 

 

 

นักภูมิอากาศวิทยาซึ่งติดตามสถานการณ์อุณหภูมิร้อนจัดทั่วโลก กล่าวว่า นี่คือคลื่นความร้อนที่รุนแรงที่สุดในประวัติศาสตร์ยุโรป โดยพิจารณาจากอุณหภูมิที่เพิ่มขึ้นเหนือระดับปกติ เมืองที่มักถูกปกคลุมด้วยหิมะกลับมีอุณหภูมิสูงขึ้นถึงระดับที่มักจะเห็นในฤดูร้อน โดยอุณหภูมิในหลายพื้นที่ของยุโรปอยู่ในระดับสูงกว่าค่าเฉลี่ยในช่วงหน้าหนาวถึง 4-10 องศาเซลเซียส   

 

ไม่เพียงแต่ความร้อนจะรุนแรงผิดปกติเท่านั้น แต่ยังแผ่ขยายเป็นบริเวณกว้าง ตั้งแต่พรมแดนของยุโรปกับเอเชียไปจนถึงตอนเหนือของสเปน ถือเป็นครั้งแรกที่คลื่นความร้อนในยุโรปสามารถเทียบเคียงกับความรุนแรงที่สุดเท่าที่เคยมีมาในอเมริกาเหนือ

 

วาดุซ เมืองหลวงของลิกเตนสไตน์ มีอุณหภูมิสูงสุดที่ 20 องศาเซลเซียส (68 ฟาเรนไฮต์) เมือง Javornik ของสาธารณรัฐเช็กมีอุณหภูมิสูงถึง 19.6 องศาเซลเซียส (67.3 ฟาเรนไฮต์) และหมู่บ้าน Jodłownik ในโปแลนด์ ทำสถิติสูงสุดที่ 19 องศาเซลเซียส องศาเซลเซียส (66 ถือ.2 ฟาเรนไฮต์)

 

นักอุตุนิยมวิทยากล่าวว่า ยังเร็วเกินไปที่จะระบุอย่างมั่นใจว่า ความร้อนจัดนี้มาจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ ขณะที่นักวิทยาศาสตร์เตือนว่าเหตุการณ์สภาพอากาศสุดขั้วกำลังเกิดขึ้นบ่อยและรุนแรงมากขึ้น

 

สำหรับ คลื่นความร้อน (heat wave) นั้น เป็นผลที่เกิดจากสภาพภูมิอากาศสุดขั้วที่เห็นได้ชัด รวมทั้ง  ฝนตกรุนเเรงเเละน้ำท่วมหนัก (extreme rainfall and flood) ภัยเเล้งที่ยืดเยื้อ (droughts) เเละการเกิดไฟป่าเพิ่มขึ้น (wildfires)

 

ที่ผ่านมา นักวิทยาศาสตร์พบว่าการเกิดคลื่นความร้อนบ่อยครั้งนั้นมีสาเหตุมาจากการปล่อยแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์จากกิจกรรมของมนุษย์ มีการศึกษาระบุว่าการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะเพิ่มแนวโน้มการเกิดคลื่นความร้อนบนพื้นทวีปราว 5 เท่า เพิ่มแนวโน้มการเกิดคลื่นความร้อนในมหาสมุทร 20 เท่า งานวิจัยอีกชิ้นหนึ่งยังระบุว่าการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศยังเพิ่มโอกาสที่จะเกิดคลื่นความร้อนในทวีปไซบีเรียมากถึง 600 เท่า

 

เหตุการณ์หนึ่งที่เห็นได้ชัด ตั้งแต่กลางเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2562 อินเดียและปากีสถานเผชิญกับคลื่นความร้อนที่รุนแรง เป็นหนึ่งในคลื่นความร้อนที่ร้อนแรงและยาวนานที่สุดนับตั้งแต่ประเทศทั้งสองเริ่มบันทึกรายงานสภาพอากาศ อุณหภูมิสูงสุดวัดได้บริเวณเมืองจูรูในรัฐราชสถานของอินเดีย อยู่ที่ 50.8 องศาเซลเซียส (123.4 องศาฟาเรนไฮต์)

 

ซึ่งเกือบสูงที่สุดเป็นประวัติการณ์ในอินเดีย ณ วันที่ 12 มิถุนายน พ.ศ. 2562 คลื่นความร้อนระลอกนี้กินเวลามาแล้ว 32 วัน นับเป็นคลื่นความร้อนที่กินเวลานานที่สุดเป็นอันดับที่สองเท่าที่เคยบันทึกไว้ อุณหภูมิที่ร้อนจัดและการเตรียมพร้อมรับมือที่ไม่เพียงพอส่งผลให้มีผู้เสียชีวิตในรัฐพิหารแล้วมากกว่า 184 คนโดยมีรายงานผู้เสียชีวิตอีกจำนวนมากในพื้นที่อื่น ๆ ของประเทศในปากีสถาน มีเด็กเล็ก 5 คนเสียชีวิตจากอากาศที่ร้อนจัด

 

คลื่นความร้อนเกิดขึ้นในช่วงเวลาเดียวกันกับภัยแล้งและการขาดแคลนน้ำทั่วประเทศ ในช่วงกลางเดือนมิถุนายน อ่างเก็บน้ำต่าง ๆ ที่ส่งน้ำสู่เมืองเจนไนได้แห้งเหือด ทำให้มีผู้คนจำนวนนับล้านที่ไม่สามารถเข้าถึงน้ำได้ วิกฤตการณ์น้ำทวีความรุนแรงมากขึ้นเนื่องจากอุณหภูมิที่สูงและการขาดความเตรียมพร้อม นำไปสู่การประท้วงและการต่อสู้แย่งชิงน้ำซึ่งทำให้มีผู้ถูกฆ่า ถูกแทง และถูกทุบตี

 

ปัจจุบันสภาพภูมิอากาศสุดขั้วนานาประเทศเเละองค์การระหว่างประเทศทั่วโลกให้ความสนใจเเละร่วมกันหาเเนวทางจัดการ 

• จำกัดการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิของโลกไม่ให้สูงขึ้นเกิน 1.5°C กว่าช่วงยุคปฏิวัติอุตสาหกรรมหรือช่วงกลางของศตวรรษที่ 18
• กำหนดเป้าหมายการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ (net zero emissions) หรือให้เข้าใกล้ศูนย์ให้ได้มากที่สุด หรือกระทั่งไม่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกเลย
• ความตกลงปารีส (Paris agreement) มุ่งจำกัดปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่เกิดจากกิจกรรมของมนุษย์ เเละสนับสนุนให้ประเทศที่ร่ำรวยช่วยเหลือประเทศที่ฐานะด้อยกว่าในการจัดการกับการเปลี่ยนเเปลงของสภาพภูมิอากาศผ่านเงินทุน

 

ประเทศไทย 

เริ่มนโยบายเเละยุทธศาสตร์ระดับภาครัฐที่สำคัญ ได้เเก่  แผนแม่บทรองรับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ พ.ศ. 2558-2593, แผนที่นำทางการลดก๊าซเรือนกระจกของประเทศปี พ.ศ. 2564-2573, แผนการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศแห่งชาติ 

 

คลื่นความร้อน คืออะไร เเละส่งผลอย่างไร 

• องค์การอุตุนิยมวิทยาโลก (World Meteorological Organization: WMO) กำหนดนิยามของคลื่นความร้อนไว้ว่าอุณหภูมิสูงสุดเพิ่มขึ้นเฉลี่ย 5 องศาเซลเซียสเป็นเวลาอย่างน้อย 5 วัน
• คลื่นความร้อนเกิดจากระบบความกดอากาศสูง ทำให้เกิดการสะสมแรงกดบนชั้นบรรยากาศเหนือพื้นที่หนึ่งซึ่งส่งผลให้กระแสลมไหลเวียนลงและทำหน้าที่เสมือนฝาของโดมความร้อน กักเก็บความร้อนที่สะสมอยู่ที่พื้นราบ ยังผลักกระแสลมเย็นและเมฆออกไปทำให้แสงอาทิตย์สาดมายังพื้นโลกได้โดยไม่มีอะไรกั้น
• ความร้อนจากดวงอาทิตย์จะค่อยๆ สะสมในพื้นดิน ทราย คอนกรีต และยางมะตอยโดยเฉพาะในช่วงฤดูร้อนของฝั่งซีกโลกเหนือที่จะแกนโลกเอนไปรับแสงอาทิตย์จนทำให้เวลาในช่วงกลางวันยาวนานและอากาศอบอุ่นขึ้น เมื่อความร้อนถูกสะสมและไม่สามารถเคลื่อนที่ไปไหนได้ อุณหภูมิก็จะเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง
• คลื่นความร้อนพบได้มากในพื้นที่แห้งแล้ง เช่น ทะเลทราย รวมถึงพื้นที่สูงซึ่งมักอยู่ภายใต้ระบบความกดอากาศสูงเป็นประจำ 

 

• คลื่นความร้อนส่งผลอย่างรุนแรงต่อประชาชนผู้อยู่อาศัย อากาศที่ร้อนทำให้เกิดโรคเพลียแดดและโรคลมแดดเนื่องจากร่างกายไม่สามารถทนความร้อนได้ นอกจากนี้ความร้อนยังทำให้ร่างกายขาดน้ำ เกิดภาวะหลอดเลือดสมองเฉียบพลัน  และอาจเกิดลิ่มเลือดอุดตันอีกด้วย อันตรายจะมากยิ่งขึ้นโดยเฉพาะกลุ่มที่มีโรคประจำตัว เช่น ความดันโลหิตสูง กลุ่มผู้สูงอายุ และเด็กซึ่งจะเผชิญความเสี่ยงมากกว่า
• ประเทศเขตร้อนอาจไม่ได้รับผลกระทบจากคลื่นความร้อนรุนแรง เนื่องจากอุณหภูมิจะเพิ่มขึ้นในระดับที่น้อยกว่าพื้นที่เขตหนาวหรือเขตอบอุ่น
• ประเทศโซนอากาศหนาวและอบอุ่นมีประสบการณ์น้อยกว่าในการเผชิญความร้อนสูงทำให้ขาดแคลนอุปกรณ์สำคัญอย่างเครื่องปรับอากาศซึ่งพบเห็นได้ทั่วไปในเขตเส้นศูนย์สูตร เมื่อเกิดคลื่นความร้อนเฉียบพลัน ภาครัฐจึงต้องจัดหาพื้นที่พักที่ติดเครื่องปรับอากาศเพื่อเป็นที่หลบภัยของประชาชน
• กระทบต่อชุมชนที่ยากจนมากกว่าที่อยู่อาศัยของคนร่ำรวย เนื่องจากชุมชนคนจนนั้นมีพื้นที่สีเขียวน้อยกว่าและคนจนไม่มีเงินเพียงพอที่จะซื้ออุปกรณ์เพื่อรับมือกับภัยพิบัติคลื่นความร้อนที่ไม่ได้เกิดขึ้นบ่อยครั้ง 
• ส่งผลต่อผลิตภาพของภาคการเกษตร  อีกทั้งเป็นภัยคุกคามต่อความหลากหลายทางชีวภาพโดยเฉพาะในมหาสมุทร ในอนาคตการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะส่งผลให้ปรากฎการณ์คลื่นความร้อนทวีความรุนแรงและเกิดขึ้นบ่อยครั้ง 

 

เเน่นอนว่านี่น่าจะมีความเชื่อมโยงกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และหากไม่ลดการปลดปล่อยคาร์บอน วงจรวิกฤตนี้ก็จะดำเนินต่อไปเรื่อย ๆ ปัญหาท้าทายที่โลกต้องเร่งจัดการ 

 

ข้อมูล CNN , ป่าสาละ , sdgmove , World Meteorological Organization