เคลียร์ชัด 'ขายออนไลน์-ไลฟ์สด' เข้าข่ายข่ายกฎหมายขายตรง หรือไม่?
ขายของออนไลน์ ไลฟ์สด E-commerce เข้าข่ายกฎหมายขายตรงหรือไม่ ใครทำ E-commerce, Facebook, F สินค้า ต้องจดทะเบียน สคบ. ไหม? แยก 'ขายตรง' VS 'ตลาดแบบตรง' ให้ชัด! ใครรายได้เกิน 1.8 ล้านพลาดไม่ได้
KEY
POINTS
- การขายของออนไลน์และไลฟ์สดที่มีระบบสั่งซื้อสินค้าโดยตรง เช่น ระบบตะกร้า หรือการ F สินค้า จัดอยู่ในนิยามของ "ตลาดแบบตรง" ไม่ใช่ "การขายตรง"
- ผู้ขายออนไลน์ต้องจดทะเบียนประกอบธุรกิจตลาดแบบตรงกับ สคบ. หากเป็นบุคคลธรรมดาที่มีรายได้เกิน 1.8 ล้านบาทต่อปี หรือเป็นนิติบุคคลโดยไม่มีเกณฑ์รายได้ขั้นต่ำ
- หากผู้ประกอบธุรกิจที่เข้าข่ายไม่จดทะเบียนให้ถูกต้อง จะมีโทษจำคุกไม่เกิน 1 ปี ปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ และมีโทษปรับรายวัน
โลกของการค้าขายได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างสิ้นเชิง การซื้อขายสินค้าผ่านช่องทางออนไลน์ ทั้งบนเว็บไซต์ E-commerce, โซเชียลมีเดีย หรือการไลฟ์สด (Live Commerce) ได้กลายเป็นเรื่องปกติ
แต่ผู้ประกอบการจำนวนมากอาจยังไม่ทราบว่า ธุรกิจเหล่านี้อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับ "ธุรกิจขายตรงและตลาดแบบตรง" ซึ่งมีรายละเอียดและข้อบังคับที่ต้องปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด
เพื่อให้เข้าใจการปรับใช้กฎหมายอย่างถูกต้อง สิ่งสำคัญคือต้องแยกแยะระหว่าง "การขายตรง" และ "การตลาดแบบตรง" ให้ชัดเจนเสียก่อน
ธุรกิจขายตรง (Direct Selling)
- ตามคำนิยามดั้งเดิม คือการทำตลาดสินค้าหรือบริการในลักษณะของการนำเสนอขายต่อผู้บริโภคโดยตรง ณ ที่อยู่อาศัยหรือที่ทำงานของผู้บริโภค โดยผ่านตัวแทนขายตรงหรือผู้จำหน่ายอิสระ (คือการใช้คนนำเสนอขาย) จุดเด่นคือการสื่อสารแบบตัวต่อตัว (Person-to-Person) หรือ (door to door) เช่น การเคาะประตูบ้านเพื่อขายสินค้า
ตลาดแบบตรง (Direct Marketing)
- คือการทำตลาดสินค้าหรือบริการโดยมุ่งสื่อสารข้อมูลโดยตรงต่อผู้บริโภคที่อยู่ห่างไกล ผ่านสื่อใดๆ (คือการใช้สื่อต่างๆ) เพื่อมุ่งหวังให้ผู้บริโภคตอบกลับเพื่อซื้อสินค้าหรือบริการนั้น (ในระบบตะกร้า หรือ ระบบยืนยันคำสั่งซื้อ (Confirm) หรือระบบ F สินค้า
ดังนั้น การขายของออนไลน์ทุกรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็น E-commerce, การขายผ่าน Facebook, Instagram, LINE หรือการไลฟ์สด หากมีลักษณะเป็นระบบตะกร้า หรือระบบ F สินค้า ก็จัดอยู่ในนิยามของ "ตลาดแบบตรง" เพราะเป็นการใช้สื่ออิเล็กทรอนิกส์สื่อสารไปยังผู้บริโภคจำนวนมากโดยตรง ไม่ใช่การพบปะกันแบบตัวต่อตัว
ขายออนไลน์แบบไหนที่ต้องจดทะเบียน "ตลาดแบบตรง"
ไม่ใช่ผู้ขายออนไลน์ทุกคนที่ต้องจดทะเบียนกับสำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) กฎหมายได้กำหนดเกณฑ์สำหรับผู้ที่ต้องจดทะเบียนไว้ดังนี้
บุคคลธรรมดา: ที่มีรายได้จากการขายสินค้าหรือบริการออนไลน์เกินกว่า 1.8 ล้านบาทต่อปี
นิติบุคคล (ห้างหุ้นส่วน, บริษัท): ที่ประกอบธุรกิจขายของออนไลน์ ต้องจดทะเบียนโดยไม่มีเกณฑ์รายได้ขั้นต่ำ
หากเข้าข่ายดังกล่าว จะต้องยื่นคำขอจดทะเบียนการประกอบธุรกิจตลาดแบบตรงกับ สคบ. ให้เรียบร้อย มิฉะนั้นจะมีความผิดตามกฎหมายสำหรับผู้ประกอบธุรกิจที่เข้าข่ายต้องจดทะเบียนแต่ไม่ได้ดำเนินการให้ถูกต้องตามกฎหมาย
ทั้งนี้พระราชบัญญัติขายตรงและตลาดแบบตรง พ.ศ. 2545 ได้กำหนดบทลงโทษไว้อย่างชัดเจน คือ ผู้ประกอบธุรกิจที่ประกอบธุรกิจ (ตลาดแบบตรง) ก่อนได้รับจดทะเบียน ให้มีโทษจำคุกไม่เกิน 1 ปี ปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ และยังมีโทษปรับรายวันอีกไม่เกิน 20,000 บาทต่อวัน ตลอดระยะเวลาที่ยังฝ่าฝืนอยู่
ผู้สนใจหรือมีข้อสงสัยเกี่ยวกับการจดทะเบียน สามารถยื่นคำขอและศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) หรือที่เว็บไซต์ www.ocpb.go.th