พระราชกรณียกิจ สมเด็จพระพันปีหลวง กับการพัฒนาเด็กและเยาวชนในพื้นที่ทุรกันดาร

วันที่ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2568  นับเป็นวันแห่งความโศกเศร้าของปวงชนชาวไทย เมื่อสำนักพระราชวังประกาศว่า สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง สวรรคต ด้วยพระอาการสงบ สิริพระชนมพรรษา 93 พรรษา

ตลอดระยะเวลากว่าครึ่งศตวรรษแห่งการทรงงาน พระองค์ทรงอุทิศพระวรกายเพื่อบำบัดทุกข์บำรุงสุขแก่ราษฎร และ ทรงเป็นกำลังสำคัญเคียงคู่ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในการเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมเยียนราษฎร 

ไม่ว่าพื้นที่นั้นจะห่างไกล สภาพทุรกันดารเพียงใด ก็ทรงรับสนองพระราชดำริในการดำเนินโครงการต่างๆ เพื่อบรรเทาความเดือดร้อน และ บำรุงสุขแก่พสกนิกรในพระองค์

เพื่อรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้ บทความนี้ขอพาย้อนถึงพระราชกรณียกิจสำคัญที่ทรงสร้างคุณูปการแก่แผ่นดินไทย ที่มีหลายด้าน 

โดยเฉพาะด้านการพัฒนาเด็กและเยาวชนในพื้นที่ทุรกันดาร ทรงจัดตั้งโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนพระราชทาน และหน่วยพัฒนาเคลื่อนที่ เพื่อให้เด็กในพื้นที่ห่างไกลเข้าถึงการศึกษาและโอกาสที่เท่าเทียม 

ความเป็นมาของโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน (รร.ตชด.)

รร.ตชด.แห่งแรกก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 7 มกราคม 2499 ด้วยเหตุผลเพื่อเสริมสร้างความมั่นคงตามแนวชายแดน โดยใช้วิธีการพัฒนาคุณภาพชีวิตประชาชนในพื้นที่เป็นหลัก ถึงปัจจุบันได้จัดตั้งโรงเรียนมาแล้วรวม 763 โรง ได้ยุบเลิกหรือมอบโอนให้หน่วยงานด้านการศึกษาจำนวน 543 โรง

ปัจุบันมีโรงเรียนจำนวน  220  โรง จัดการเรียนการสอนในระดับประถมศึกษาปีที่ 1 ถึงมัธยมศึกษา รวมจำนวน 2 โรงเรียน โดยมีข้าราชการครูตำรวจตระเวนชายแดน จำนวน 1,467 นาย และนักเรียนทั้งสิ้น 26,577 คน

งานของโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์มาโดยตลอด ดังนี้

วันที่ 10 เมษายน 2505 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ เพื่อจัดสร้างโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนในพระอุปถัมภ์แห่งแรก คือ โรงเรียนเจ้าแม่หลวงอุปถัมภ์ 1 

ต่อมาได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดสร้างเพิ่มเติมอีก 1 แห่ง คือ โรงเรียนเจ้าแม่หลวงอุปถัมภ์ 2 เมื่อปี พ.ศ. 2509

วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2506 พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานพระราชทรัพย์เพื่อจัดสร้างโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนในพระอุปถัมภ์แห่งแรก คือ โรงเรียนเจ้าพ่อหลวงอุปถัมภ์ 1 และได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดสร้างต่อเนื่องอีก 9 โรงเรียน จนถึง โรงเรียนเจ้าพ่อหลวงอุปถัมภ์ 10 ในปี พ.ศ. 2518

นับตั้งแต่ปี พ.ศ. 2505 ถึง พ.ศ. 2534 รวมระยะเวลา 29 ปีสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ได้ทรงรับโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนไว้ในพระอุปถัมภ์ และได้ทรงเชิญชวนผู้มีจิตศรัทธาร่วมบริจาคเงินสมทบเพื่อจัดสร้างโรงเรียนเพิ่มเติมอีกกว่า 140 แห่ง

พ.ศ. 2523 เป็นต้นมา สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้ทรงมีพระกรุณาพระราชทานโครงการตามพระราชดำริ เพื่อพัฒนางานโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนอย่างต่อเนื่องในหลายมิติ ทั้งด้านการศึกษา โภชนาการ สุขภาพอนามัย และอาชีพ จนถึงปัจจุบัน

เหตุผลในการจัดตั้งมูลนิธิโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน

จะเห็นได้ว่างาน รร.ตชด.ถือเป็นงานด้านความมั่นคงรูปแบบหนึ่งที่มีความพิเศษอยู่ที่การยึดประชาชนในพื้นที่เป็นศูนย์กลางการดำเนินงาน และยึดแนวทางโครงการตามพระราชดำริเป็นหลักนำในการปฏิบัติตลอดมานับแต่เริ่มก่อตั้ง รร.ตชด.

จวบจนปัจจุบันสภาพสังคมได้มีพัฒนาการไปอย่างก้าวหน้าและรวดเร็ว ทั้งด้านแนวคิดและวัตถุหลายสิ่ง มีความหลากหลายและสลับซับซ้อนมากยิ่งขึ้น

ในขณะที่การปฏิบัติในภาคราชการยังคงต้องยึดถือระเบียบและวิธีการปฏิบัติตามรูปแบบที่กำหนดไว้ ส่งผลให้การปฏิบัติเพื่อตอบสนองความต้องการของประชาชนในพื้นที่ และการสนองโครงการตามพระราชดำริเป็นไปได้ไม่คล่องตัวเท่าที่ควร

กองบัญชาการตำรวจตระเวนชายแดน จึงมีดำริที่จะจัดตั้งมูลนิธิโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนขึ้นควบคู่ไปกับงาน รร.ตชด.เพื่อเสริมการปฏิบัติในการตอบสนองความต้องการของประชาชน และสนองงานโครงการตามพระราชดำริฯ ให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

ข้อมูลจาก

-มูลนิธิโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน(มรช) ในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี

-หน่วยราชการในพระองค์ / ข่าวประชาสัมพันธ์และกิจกรรม / พระราชประวัติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง หน่วยราชการในพระองค์