พระราชกรณียกิจสมเด็จพระพันปีหลวง อันทรงคุณค่าด้านสิ่งแวดล้อม

วันที่ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2568  นับเป็นวันแห่งความโศกเศร้าของปวงชนชาวไทย เมื่อสำนักพระราชวังประกาศว่า สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง "เสด็จสู่สวรรคาลัย" ด้วยพระอาการสงบ สิริพระชนมพรรษา 93 พรรษา

ตลอดระยะเวลากว่าครึ่งศตวรรษแห่งการทรงงาน พระองค์ทรงอุทิศพระวรกายเพื่อบำบัดทุกข์บำรุงสุขแก่ราษฎร และ ทรงเป็นกำลังสำคัญเคียงคู่ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในการเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมเยียนราษฎร ไม่ว่าพื้นที่นั้นจะห่างไกล สภาพทุรกันดารเพียงใด ก็ทรงรับสนองพระราชดำริในการดำเนินโครงการต่างๆ เพื่อบรรเทาความเดือดร้อน และ บำรุงสุขแก่พสกนิกรในพระองค์

เพื่อรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้ บทความนี้ขอพาย้อนถึงพระราชกรณียกิจสำคัญที่ทรงสร้างคุณูปการแก่แผ่นดินไทย ที่มีหลายด้าน โดยเฉพาะพระราชกรณียกิจด้านสิ่งแวดล้อม

“พระเจ้าอยู่หัวเป็นน้ำ  ฉันจะเป็นป่า ป่าที่ถวายความจงรักภักดีต่อน้ำ พระเจ้าอยู่หัวสร้างอ่างเก็บน้ำ ฉันจะสร้างป่า” พระราชดำรัส สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เมื่อวันที่ 20 ธันวาคม 2525  ณ บ้านถ้ำติ้ว อำเภอส่องดาว จังหวัดสกลนคร

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โปรดธรรมชาติยิ่งนัก พระองค์เข้าพระทัยดีว่าป่าไม้ ต้นน้ำ ลำธาร มีความสำคัญต่อชีวิตคนอย่างไร ระหว่างที่เสด็จแปรพระราชฐานไปประทับแรม ณ พระตำหนักภูพิงคราชนิเวศน์ จ.เชียงใหม่นั้น จะทรงพระราชดำเนินทางเท้าขึ้นเขาเข้าป่าเสมอ หากทรงพบว่าไฟกำลังลุกไหม้อยู่ ณ จุดไหน จะทรงมีพระราชเสาวนีย์ให้แจ้งเจ้าหน้าที่ป่าไม้ดำเนินการ นอกจากนี้ยังทรงมุ่งมั่นอบรมชาวบ้านให้ช่วยกันรักษาป่า เช่น สมุดภาพที่โปรดเกล้าฯ ให้ทำขึ้นพระราชทานศาลารวมใจเมื่อเกือบยี่สิบปีมาแล้ว ก็ได้ทรงสอดแทรกเรื่องรักษาป่าและต้นน้ำลำธารไว้ด้วย

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงริเริ่มโครงการป่ารักน้ำขึ้นเป็นครั้งแรกที่ จ.สกลนคร พ.ศ.2525  โปรดเกล้าฯ ให้หาที่ดินที่รกร้างหรือป่าเสื่อมโทรมเพื่อนำต้นไม้ไปปลูก และ ให้ชาวบ้านช่วยกันดูแล ทรงนำความขึ้นกราบบังคมทูลปรึกษาพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และโปรดให้ปลูกต้นไม้โตเร็ว เช่น กระถินยักษ์ ยูคาลิปตัส เพื่อเป็นร่มเงาแก่ไม้เศรษฐกิจ เช่น ไม้สัก ไม้แดง ไม้เต็งรัง เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีไม้ใช้สอย เช่น ไม้ไผ่ แคบ้าน กระถิน ปลูกสับหว่างกัน เมื่อไม้เศรษฐกิจเติบโตแข็งแรง ก็อนุญาตให้ชาวบ้านตัดไม้โตเร็วและไม้ใช้สอยออกไปใช้ได้

งานอนุรักษ์พันธุ์เต่าทะเลเป็นอีก 1โครงการเนื่องจาก สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงเห็นว่าคนไทยนิยมรับประทานไข่เต่ากันมาก ทรงเกรงว่าจะสูญพันธุ์ จึงโปรดเกล้าฯ ให้หาซื้อที่เพื่อเพาะเลี้ยงขยายพันธุ์เต่าทะเล ซึ่ง ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ได้น้อมเกล้าฯ ถวายเกาะมันใน จ.ระยอง และ โปรดเกล้าฯ ให้ พลเรือเอกนิรันดร์ ศิรินาวิน สมุหราชองครักษ์ในสมัยนั้นเป็นผู้ดำเนินการโครงการโดยขอความร่วมมือจากกรมประมง “โครงการสมเด็จฯ อนุรักษ์พันธุ์เต่าทะเล” จึงได้กำเนิดขึ้นและสามารถเพาะพันธุ์เต่าทะเลได้เป็นจำนวนมาก.

ที่มา:

• ราชวิทยาลัยจุฬาภรณ์