“องค์การมหาชน”หลายแห่งไม่ผ่านเกณฑ์ ITA 2568 ท้าทายด้านความโปร่งใส
องค์การมหาชนหลายแห่งไม่ผ่านเกณฑ์การประเมินคุณธรรมและความโปร่งใส (ITA) ประจำปี 2568 มีคะแนนต่ำกว่า 85 คะแนน ซึ่งสะท้อนถึงวิกฤตด้านความโปร่งใส
KEY
POINTS
- องค์การมหาชนหลายแห่งไม่ผ่านเกณฑ์การประเมินคุณธรรมและความโปร่งใส (ITA) ประจำปี 2568 โดยได้คะแนนต่ำกว่า 85 คะแนน ซึ่งสะท้อนถึงวิกฤตด้านความโปร่งใสของหน่วยงาน
- สาเหตุหลักที่ทำให้ไม่ผ่านเกณฑ์มาจาก 3 จุดอ่อนสำคัญ ได้แก่ ปัญหาการกำกับดูแลภายใน, การขาดการมีส่วนร่วมจากภาคประชาชน และการไม่เปิดเผยข้อมูลสำคัญต่อสาธารณะตามเกณฑ์
- มีการยกตัวอย่างหน่วยงานที่ไม่ผ่านเกณฑ์ เช่น GISTDA ที่ไม่เปิดเผยข้อมูลจัดซื้อจัดจ้าง และสถาบันอนุญาโตตุลาการที่ได้คะแนนต่ำเพียง 70.92 คะแนน
ITA หรือ Integrity and Transparency Assessment คือเครื่องมือประเมินคุณธรรมและความโปร่งใสที่จัดทำโดย สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) ซึ่งเปรียบเสมือน "การตรวจสุขภาพองค์กรประจำปี" เก็บข้อมูลจาก 3 มิติหลัก ได้แก่ การประเมินจากบุคลากรภายในองค์กร การประเมินจากประชาชนผู้รับบริการ และการตรวจสอบการเปิดเผยข้อมูลต่อสาธารณะผ่านเว็บไซต์ของหน่วยงาน ช่วยให้หน่วยงานภาครัฐได้สำรวจจุดแข็งและจุดอ่อนของตนเองได้
ตัวเลข ITA อาจไม่ใช่แค่ตัวเลขในรายงาน แต่เป็นดัชนีชี้วัดความน่าเชื่อถือและศรัทธาของประชาชน และเป็นกลไกสำคัญในการปรับปรุงการทำงานของหน่วยงานรัฐในการขับเคลื่อนประเทศ
แม้ว่าภาพรวมของการประเมินคุณธรรมและความโปร่งใสในการดำเนินงานของหน่วยงานภาครัฐ (ITA) ประจำปี พ.ศ. 2568 จะแสดงให้เห็นถึงทิศทางที่ดีขึ้น และมีคะแนนเฉลี่ยสูงสุดเป็นประวัติการณ์ โดยมีหน่วยงานที่ผ่านเกณฑ์ (85 คะแนนขึ้นไป) ถึงร้อยละ 94.17 แต่ตัวเลขดังกล่าว กลับบดบังความล้มเหลวที่น่ากังวลซึ่งซ่อนอยู่ในกลุ่ม องค์การมหาชน ซึ่งเป็นหน่วยงานระดับชาติที่มีบทบาทสำคัญ
ผลคะแนนชวนตระหนักวิกฤตความโปร่งใส
ในการประเมิน ITA ปี 2568 กลุ่มองค์การมหาชนที่เข้าร่วมประเมิน 61 แห่ง พบว่า มีหน่วยงานสำคัญหลายแห่งที่ ไม่ผ่านค่าเป้าหมาย (ต่ำกว่า 85 คะแนน) ซึ่งชี้ให้เห็นว่ายังไม่บรรลุมาตรฐานคุณธรรมขั้นพื้นฐาน
องค์การมหาชนที่ได้คะแนนต่ำกว่าเกณฑ์ (85 คะแนน) ได้แก่
สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ GISTDA 84.93 คะแนน
สถาบันส่งเสริมศิลปหัตกรรมไทย 84.60 คะแนน
โรงพยาบาลบ้านแพ้ว: 84.43 คะแนน
และ สถาบันอนุญาโตตุลาการ ซึ่งได้รับคะแนนเพียง 70.92 คะแนน
นี่ส่งสัญญาณถึงภาวะวิกฤตด้านความโปร่งใสภายในองค์กร และสะท้อนถึงช่องโหว่เชิงระบบที่ต้องได้รับการแก้ไขอย่างเร่งด่วน
ถอดรหัส 3 จุดอ่อนที่ทำให้สอบตก
จากการสังเคราะห์ข้อเสนอแนะของ ป.ป.ช.พบว่า องค์การมหาชนเหล่านี้มี "จุดอ่อนร่วม" ที่น่าเป็นห่วง ซึ่งสามารถสรุปได้เป็น 3 ประเด็นหลัก ดังนี้
1. จุดอ่อนภายใน: ขาดความเชื่อมั่นและระบบกำกับดูแลที่หละหลวม
-การใช้ทรัพย์สินของทางราชการอย่างไม่ถูกต้อง: ป.ป.ช. ตรวจพบการกระทำดังกล่าวในบุคลากรของ GISTDA และโรงพยาบาลบ้านแพ้ว
-ความไม่เชื่อมั่นในกระบวนการร้องเรียนการทุจริต:ปัญหานี้เป็นจุดร่วมที่พบในทั้งสี่องค์กร
-การรับรู้ว่าผู้บริหารสูงสุดไม่ให้ความสำคัญกับการแก้ปัญหาทุจริต: มุมมองดังกล่าวจากบุคลากรภายในอาจบ่อนทำลายหลักการความรับผิดชอบต่อสาธารณะ
2. ปัญหาภายนอก: การสื่อสารและขาดการมีส่วนร่วมจากประชาชน
-ขาดการเปิดโอกาสให้บุคคลภายนอกเข้ามามีส่วนร่วมในการปรับปรุงการดำเนินงานของหน่วยงาน
-ระบบบริการออนไลน์ (E-Service) ขาดประสิทธิภาพ
3. ความท้าทายด้านการเปิดเผยข้อมูล: ข้อมูลไม่ครบถ้วนตามเกณฑ์
หลายหน่วยงานล้มเหลวในการเผยแพร่ข้อมูลสำคัญตามที่เกณฑ์กำหนด ตัวอย่างเช่น “GISTDA” ล้มเหลวในการเผยแพร่รายงานการจัดซื้อจัดจ้างและสถิติเรื่องร้องเรียนการทุจริต และ “สถาบันอนุญาโตตุลาการ” ขาดการรายงานข้อมูลงบประมาณและแผนป้องกันการทุจริต
จากตัวเลขสู่การปฏิรูปอย่างจริงจัง
กรณีศึกษาขององค์การมหาชนที่สอบตกในการประเมิน ITA ปี 2568 ได้ฉายภาพให้เห็นถึงช่องว่างระหว่าง "นโยบาย" และ "การปฏิบัติจริง”
แม้ ITA จะเป็นเพียงเครื่องมือวินิจฉัยปัญหาด้านคุณธรรม แต่บทพิสูจน์ที่แท้จริงของความโปร่งใสไม่ได้วัดกันที่ตัวเลขคะแนนหากขึ้นอยู่กับการที่หน่วยงานภาครัฐจะนำข้อเสนอแนะเหล่านี้ไปสู่ การปฏิรูปอย่างจริงจัง หัวใจสำคัญคือการสร้าง “วัฒนธรรมองค์กรที่ยึดมั่นในหลักคุณธรรม” และเปิดกว้างให้สังคมสามารถตรวจสอบได้
คำถามสำคัญสำหรับปีต่อไปคือ รายงานเหล่านี้จะนำไปสู่การปฏิรูปอย่างแท้จริง และช่วยสร้างความเชื่อมั่นให้กลับคืนสู่ระบบราชการไทย และการแก้ปัญหาทุจริตคอร์รัปชันได้หรือไม่