ปิดเครื่องมือสื่อสารหลังเลิกงาน กฎหมายที่ทั่วโลกให้ความสำคัญ

แม้เลิกงานแล้วนายจ้างก็ยังไลน์สั่งงาน น่าจะเป็นปัญหาปวดใจของพนักงานหลายบริษัท เมื่อการติดต่อสื่อสารสามารถเชื่อมต่อกันได้ 24 ชั่วโมงไม่เหมือนเก่า อย่างไรก็ตาม ในทางกฎหมายแรงงานนั้น ประเด็นนี้ กำลังถูกทั่วโลกให้ความสำคัญ 

ขณะบางประเทศ มีการเปิดช่องให้กับแรงงาน สามารถตัดขาดการสื่อสารนอกเวลาทำงาน หรือ ปิดเครื่องมือสื่อสารหลังเลิกงาน โดยนายจ้างไม่มีสิทธิบอกเลิกจ้างได้ 

ข้อมูลของ เพจกฎหมายแรงงานของไทย มีการระบุถึงเรื่องนี้ไว้อย่างน่าสนใจ ว่า ในบ้านเรานั้นมีการเสนอกฎหมายลักษณะนี้แล้วเช่นเดียวกัน แต่กฎหมายจะคลอดเมื่อไหร่นั้นก็ต้องมาลุ้นกันอีกที พร้อมระบุว่า ปัจจุบัน ทั่วโลกหันมาให้ความสำคัญกับสิทธิของแรงงาน เกี่ยวกับ สิทธิที่จะตัดขาดการเชื่อมต่อกับที่ทำงาน หรือ "สิทธิที่ปิดเครื่องมือสื่อสาร" ได้

ขณะกฎหมายแรงงานของไทย ระบุชัดเจน หากนายจ้างสั่งงานผ่านสื่ออิเล็กทรอนิกส์ ต้องจ่ายเงินเป็นค่าล่วงเวลา หรือค่าทำงานในวันหยุด หรือค่าล่วงเวลาในวันหยุด

แต่ในแง่ข้อเท็จจริงแล้ว มันควรไปถึงหลักการที่ว่าควรจะมีการเปิดช่อง "สิทธิจะตัดขาดการสื่อสารนอกเวลาทำงาน" หรือที่เรียกว่า “Right to Disconnect” หรือสิทธิที่จะปิดเครื่องมือสื่อสาร ผ่านการเขียนกฎหมายขึ้นมา

ส่วนถ้าปิดเครื่องมือสื่อสาร หรือตัดขาดการเชื่อมต่อ หรือเพิกเฉยต่อข้อความของนายจ้างแล้วผลจะเป็นอย่างไร?

เพจ กฎหมายแรงงาน ชี้ว่า กฎหมายไทยยังไม่คุ้มครองไปถึงว่าห้ามนายจ้างลงโทษ หรือห้ามใช้ประกอบในการให้ความดีความชอบ หรือประเมินขึ้นเงินเดือน ซึ่งเรื่องนี้หากพิจารณากฎหมายแรงงานประเทศฟิลิปปินส์มาตรา 84 ได้กำหนดให้การอ่านอีเมลล์ หรืออ่านข้อความทางโทรศัพท์ หรือการต้องคุยโทรศัพท์ “นอกเวลาทำงานปกติ” เป็นเวลาทำงานด้วย

มาตรา 84A บัญญัติว่า “ลูกจ้างมีสิทธิในการตัดขาดการสื่อสาร และการตัดขาดของลูกจ้างนั้น หรือการเพิกเฉยไม่ตอบสนองในการติดต่อสื่อสารนอกเวลาทำงานปกติจะไม่เป็นเหตุที่นายจ้างจะนำมาลงโทษทางวินัย หรือทางอื่นใดได้ 

มาตรา 84B ได้กำหนดว่านายจ้างอาจกำหนดนโยบายไว้อย่างชัดแจ้งถึงการติดต่อสื่อสารนอกเวลาทำงานปกติ ด้วยการระบุช่วงเวลาที่ลูกจ้างมีสิทธิเพิกเฉยไม่ตอบสนองต่อการทำงานผ่านสื่ออีเล็กทรอนิกส์หรือวิธีอื่นใด โดยระบุเงื่อนไขและข้อยกเว้น ซึ่งกฎหมายฟิลิปปินส์ได้มีการออกกฎกระทรวงถึงวิธีการประกาศอังกล่าวเอาไว้

ปัญหาว่าลูกจ้างของประเทศไทยหากตัดขาดการเชื่อมต่อ หรือปิดเครื่องมือสื่อสาร หรือเพิกเฉยต่อข้อความสั่งงานนอกเวลาทำงานปกติของนายจ้างแล้วจะเกิดอะไรขึ้น อันนี้ก็น่าคิดพอสมควรตราบใดที่ยังไม่มีกฎหมายเขียนเป็นลายลักษณ์อักษรแบบประเทศฟิลิปปินส์

ฝรั่งเศสออกกฎหมายออกมาบังคับใช้

ในประเทศฝรั่งเศสมีการบัญญัติกฎหมายออกมาบังคับใช้เมื่อวันที่ 1 มค 2017 ได้สร้างหลัก "สิทธิที่จะตัดขาดการสื่อสารนอกเวลาทำงาน" ขึ้น อันเป็นการสอดคล้องกับหลักการเคารพชั่วโมงการทำงานในเวลาทำงานปกติอย่างเคร่งครัด ซึ่งไม่เกิน 35 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ (ในขณะที่ประเทศไทยไม่เกิน 48 ชั่วโมงต่อสัปดาห์) 

ในสายตากฎหมายแรงงานฝรั่งเศสถือว่าการทำงานผ่านสื่ออีเล็กทรอนิกส์เป็นการไม่เป็นธรรมต่อลูกจ้างในทางการที่จ้างเนื่องจากไม่มีการจ่ายเงินค่าล่วงเวลาให้แก่ลูกจ้าง

เพื่อแก้ปัญหากรณีนายจ้างสั่งงานผ่าน Social Media นอกเวลาทำงานปกติ โดยมาตรา L 2242-8 ของกฎหมายแรงงานฝรั่งเศสกำหนดว่า

"...หากเป็นเวลานอกเหนือจากช่วงเวลาทำงานปกติลูกจ้างมีสิทธิที่จะตัดขาดการติดต่อสื่อสารทางสื่ออีเล็กทรอนิกส์ต่างๆ เช่น ไม่อ่าน ไม่ตอบไลน์ อีเมลล์ หรือข้อความที่ถูกส่งมานอกเวลาทำงานปกติโดยไม่มีความผิด และนายจ้างจะนำเอาเหตุแห่งการตัดขาดการติดต่อสื่อสารทางสื่ออีเล็กทรอนิกส์มาใช้ในการประเมินผลการปฎิบัติงานย่อมไม่ได้" (นันทวัฒน์ บรมานันท์.)

อย่างไรก็ตามนายจ้าง และลูกจ้างอาจทำข้อตกลงยกเว้นเรื่องดังกล่าวได้ หากบริษัทหรือองค์การใดมีการทำงานที่จาเป็นต้องติดต่อ กับลูกจ้างนอกเวลางาน หรือเป็นงานที่ต้องติดต่อกับต่างประเทศที่มีความแตกต่างกันในเรื่องของเขตเวลา ก็อาจกำหนดเงื่อนไขเงื่อนเวลาดังกล่าวเอาไว้ให้ชัดเจน

จากหลักกฎหมายข้างต้นสามารถแยกพิจารณาได้ว่า

• กฎหมายแรงงานให้สิทธิที่จะ "ตัดขาด" การสื่อสาร หมายความว่า ลูกจ้างจะปิดเครื่อง จะไม่ตอบ จะไม่อ่าน หรืออ่านแล้วแต่ไม่ทำงานตามคำสั่ง หรืออำนาจบังคับบัญชาของนายจ้างได้
• คำว่าสื่อ "อีเล็กทรอนิกส์" มิได้หมายความเฉพาะ Social media หรือ E mail แต่ยังหมายรวมถึงโทรศัพท์หรือเครื่องมื่ออื่นอีกด้วยที่ใช้ระบบ "อีเล็กทรอนิกส์" เชื่อต่อการสั่งงาน
• กฎหมายคุ้มครอง "การตัดขาดการสื่อสาร" โดย "ไม่ถือเป็นความผิด" หรือนายจ้างจะนำไปใช้ประกอบการ "ประเมินไม่ได้"
• ผลจากการที่กฎหมายรับรองสิทธิข้างต้น หากนายจ้างนำมาเป็นเหตุในการเลิกจ้าง ย่อมถือเป็นการเลิกจ้างไม่เป็นธรรม ตามมาตรา 49 แห่ง พรบ.จัดตั้งศาลแรงงานและวิธีพิจารณาคดีแรงงาน ซึ่งศาลอาจพิพากษาให้ชดใช้ค่าเสียหาย หรือให้รับกลับเข้าทำงานได้

ปัจจุบันหลัก "private employees disconnecting from electronic communications during non - work hours"  กำลังแพร่หลายไปยังประเทศต่างๆ หรือแม้แต่สหภาพยุโรปได้พูดถึง “สิทธิ์ในการปิด” สิทธิ์ในการปิด หรือที่เรียกว่า "สิทธิ์ในการตัดการเชื่อมต่อ" หมายถึงสิทธิ์ของลูกจ้างที่จะสามารถตัดการเชื่อมต่อจากการทำงานและการไม่สื่อสารทางอิเล็กทรอนิกส์ที่เกี่ยวข้องกับการทำงาน เช่น อีเมล หรือข้อความอื่น ๆ มากขึ้นไปทั่วโลก 

ที่มา : เพจกฎหมายแรงงาน