SVB ล้ม จุดชนวนซ้ำรอยวิกฤตสถาบันการเงินปี 2008 หรือไม่

SVB ถือเป็นสถาบันการเงินหลักที่ปล่อยเงินกู้ให้แก่ธุรกิจ Start Up มาตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 1980 และเป็นสถาบันการเงินใหญ่อันดับที่ 16 ของสหรัฐฯ มีมูลค่าสินทรัพย์รวมทั้งสิ้น 209,000 ล้านดอลลาร์ โดยเป็นเงินฝาก 175,400 ล้านดอลลาร์ และมีหนี้เสียหรือ NPL ไม่ถึง 1%

แต่เมื่อวันพุธที่ 8 มีนาคม 2566 SVB ได้สร้างความตื่นตระหนกให้วงการการเงินธนาคาร การลงทุน และเทคโนโลยี กับบรรดา Start Up ไปทั่วโลก

เพราะจู่ๆ แบงก์ก็ออกมาประกาศว่าจำเป็นต้องเพิ่มทุนเพื่อใช้พยุงงบดุลตนเองถึง 2,250 ล้านดอลลาร์ในวันพุธที่แล้ว จนสร้างความตื่นตระหนกให้บรรดา Venture Capitals และ Start Ups รวมถึงลูกค้ารายบุคคลที่เป็นลูกค้าเงินฝากของ SVB พากันแห่ถอนเงิน ทำให้ SVB จำต้องขายพันธบัตรรัฐบาลที่ตนเองลงทุนในอดีตที่ได้ดอกเบี้ยในอัตราต่ำ (0%-1%) เพื่อหาเงินสดมาคืนลูกค้าที่แห่ถอนเงินฝาก

การนำพันธบัตรดอกเบี้ยต่ำ 0%-1% มาขายในปัจจุบัน ซึ่งมีดอกเบี้ยสูง 4%-5% ย่อมได้ราคาที่ถูกลดลงไปมาก เป็นผลให้ SVB ขาดทุนไปประมาณ 1,800 ล้านดอลลาร์

ก็ใครอยากจะถือพันธบัตรดอกเบี้ยต่ำขนาดนั้น ในเมื่อวันนี้มีพันธบัตรที่ให้ดอกเบี้ยสูงกว่าตั้งเยอะ ดังนั้นผู้รับซื้อจึงกดราคาลงไปมาก ทำให้ SVB ต้องขาดทุนจากการเร่งขายพันธบัตร ทั้งๆ ที่ถ้าถือจนครบกำหนดก็จะได้เงินต้นคืนครบ ไม่ต้องมาขาดทุนแบบนี้

เหตุการณ์นี้ยังถูกซ้ำเติมด้วยการที่ Silvergate Capital ธนาคารผู้ปล่อยสินเชื่อรายใหญ่ให้พวกคริปโตเคอร์เรนซี ประกาศในวันเดียวกันนี้ว่า บริษัทจะเลิกกิจการ และจะขายสินทรัพย์ของ Silvergate Bank เพื่อชำระหนี้ หลังจากที่ประสบปัญหาด้านการเงินอย่างรุนแรงเช่นเดียวกับการล้มระเนระนาดของบริษัทคริปโตเคอร์เรนซีทั้งหลายในปีก่อนอย่าง FTX, BlockFi และ Three Arrows Capital 

ข่าวนี้ทำให้เกิดกระแสแห่ถอนเงินฝากซ้ำอีก เพราะคนกลัวว่าเหตุการณ์นี้จะลุกลามจนถอนเงินออกไม่ทัน

การแห่ถอนเงินนี้อาการคล้ายกับอยู่ในโรงหนัง แล้วมีคนตะโกนว่า “ไฟไหม้ๆ” ซึ่งทุกคนก็จะแห่กันวิ่งไปออกที่ประตูต่างๆ ที่เขามีให้ โดยไม่มีการคำนึงถึงเหตุผลใดใดทั้งสิ้น เพราะต่างคนต่างกลัวว่าไฟจะลุกลามมาถึงแล้วตัวเองจะหนีไม่ทัน

ธนาคารใดก็ตามหากลูกค้าเงินฝากตื่นตระหนกกลัวว่าแบงค์จะล้ม ธนาคารนั้นก็คงไร้ปัญญาที่จะหาเงินสดคืนให้กับลูกค้าที่แห่ถอนจำนวนมากในทันทีได้ ต่อให้เป็นธนาคารที่เข้มแข็งแค่ไหนก็ล้มเอาได้ง่ายๆแม้ว่าข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นอาจจะไม่เกี่ยวกับธนาคารนั้นเลย แต่เพียงแค่มีการปล่อยข่าวให้ผู้ฝากตกใจ ผู้ฝากก็จะเหมือนคนที่อยู่ในโรงหนังแล้วมีคนตะโกนว่าไฟไหม้นั่นแหละ

อาการแห่ถอนเงินเป็นไปอยู่ 2 วัน พอถึงวันศุกร์ก็ End Game “จบแล้วครับนาย” เพราะหน่วยงานกำกับดูแลของสหรัฐฯ ได้สั่งปิดกิจการ SVB ในวันศุกร์ที่ 10 มีนาคม 2566 จนกลายเป็นเหตุการณ์แบงค์ล้มครั้งใหญ่ที่สุดในสหรัฐฯ นับตั้งแต่เกิดวิกฤตการเงินเมื่อปี 2551 และเป็นเหตุการณ์แบงค์ล้มครั้งใหญ่ที่สุดอันดับ 2 ของสหรัฐฯ

แล้วนี่จะเป็นจุดเริ่มต้นของวิกฤตเลวร้ายเหมือนปี ค.ศ.2008 อีกครั้งหรือไม่ ?

รัฐบาลสหรัฐฯ ได้พยายามคลายความกังวลเกี่ยวกับวิกฤตในวงกว้าง ส่วน เจเน็ต เยลเลน รัฐมนตรีคลัง ก็แถลงเมื่อวันศุกร์ที่ 10 มีนาคม ว่าระบบธนาคารของสหรัฐฯ ยังคงมีความยืดหยุ่น และผู้ควบคุมกฎก็มีเครื่องไม้เครื่องมือที่มีประสิทธิภาพสำหรับจัดการกับเหตุการณ์ลักษณะนี้

อย่างไรก็ดี ต้องยอมรับว่าการปรับขึ้นอัตราดอกเบี้ยอย่างรวดเร็วโและรุนแรงโดยธนาคารกลางสหรัฐฯ(Fed) ได้ส่งผลที่ทำให้เห็นกันว่าระบบการเงินของสหรัฐฯ ที่เต็มไปด้วยภาระหนี้สินนั้นช่างเปราะบางยิ่ง

การปรับขึ้นดอกเบี้ยติดต่อกันในช่วงที่เศรษฐกิจแย่ ย่อมก่อให้เกิดผลกระทบด้านลบที่ Fed อาจจะคาดไม่ถึง และการล่มสลายของ SVB อาจจะกระพือปัญหาเป็นทอดๆ ไปยังสถาบันการเงินอื่นๆ เป็นลูกโซ่เหมือนกับปี 2008 จนต้องล้มลงอย่างต่อเนื่อง

จากข้อมูลเท่าที่มีอยู่ ณ ขณะนี้ ข้าพเจ้ายังไม่พบว่า SVB เป็นแบงค์ที่ทำเลวร้ายอะไร 

มันคงจะดีกว่านี้ถ้า Fed มีกองทุนที่ช่วยรักษาภาพคล่อง BSF เหมือนอย่างที่ ธปท เคยจัดตั้งเมื่อไม่กี่ปีก่อนในยุคที่ผู้ว่าการ ธปท ชื่อ ดร วิรไท สันติประภพ และรัฐมนตรีคลังชื่อ ดร อุตตมะ สาวนายน ซึ่งช่วยประคองระบบการเงินของเราไม่ให้เสียหายหรือพังทลายในวงกว้างจากความตื่นตระหนกแบบไฟไหม้โรงหนังได้

ปัญหาสำคัญสุดในขณะนี้คือถ้าไม่สามารถเรียกความเชื่อมั่นกลับมาได้ ลูกค้าจะพากันแห่ถอนเงินฝากออกจากหลายๆ ธนาคาร การที่ทางการสหรัฐฯ ปล่อยให้ตลาดคาดเดากันเองแบบนี้จะยิ่งทำให้ลูกค้าตื่นตระหนกมากขึ้น

อย่างไรก็ตาม เมื่อวิกฤตศรัทธาและวิกฤตสภาพคล่องของธนาคาร SVB ได้ส่อแววว่าจะลุกลามต่อไปยังธนาคารอื่นๆ ให้ล้มตาม SVB  รัฐบาลสหรัฐฯ จึงเริ่มหารือถึงการจัดตั้งกองทุนหนุนเงินฝาก ขณะที่ FED เตรียมเรียกประชุมด่วนทันทีในวันจันทร์ที่ 13 มีนาคม เพื่อหาทางป้องกันและรับมือกับวิกฤตที่อาจจะเกิดขึ้นตามมา

ส่วนมาตรการต่างๆ จะออกมาในรูปแบบใดบ้างยังไม่มีใครทราบ แต่นักลงทุนบางส่วนก็คาดว่า FED จะไม่ขึ้นดอกเบี้ยถึง +0.5% ในครั้งนี้ เพราะจะซ้ำเติมให้ตลาดตึงเครียดมากขึ้นอีก เพราะตอนนี้ไม่ใช่แค่ตลาดเงิน แต่ด้านตลาดทุนนั้นก็ลามจากราคาหุ้น SVB ที่ตกอย่างมหาโหด ไปยังราคาหุ้นแบงค์ต่างๆ เช่นFirst Republic และ PacWest ที่หุ้นร่วงตาม SVB มาเพียงแค่ 1 วันเท่านั้น 

นอกจากนี้ ตลาดอสังหาฯ ก็น่าเป็นห่วงมาก เพราะถ้าแบงค์ล้มแบบลูกโซ่เกิดขึ้น ราคาอสังหาฯ ที่สูงลิ่วก็น่าจะร่วงลงมาอย่างมีนัยสำคัญ

ในช่วงเวลาที่ฝุ่นกำลังตลบอยู่นี้จึงน่าติดตามดูว่าวันนี้ราคาหุ้น ทองคำ พันธบัตร และ Crypto จะเคลื่อนไหวรุนแรงและผันผวนขนาดไหน หรือไม่

ดร อนุสรณ์ ธรรมใจ ชี้ว่า “ทิศทางการบริหารนโยบายการเงินควรต้องปรับให้รับมือความท้าทายทางเศรษฐกิจเหล่านี้ และแบงก์ชาติไม่จำเป็นต้องรีบปรับเพิ่มอัตราดอกเบี้ยในวันที่ 29 มีนาคม นี้แล้วเนื่องจากอัตราเงินฟ้อไทยปรับตัวลดลงต่อเนื่อง อัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจก็ต่ำกว่าประมาณการค่อนข้างมาก การส่งออกชะลอตัวแรง และกำลังการผลิตส่วนเกินยังเหลืออยู่จำนวนมาก จึงไม่มีแรงกดดันเงินเฟ้อทางด้านอุปสงค์ในภาคการผลิต และแม้ว่าการท่องเที่ยวกำลังฟื้นตัวอย่างชัดเจนก็ไม่ได้มีผลให้แรงกดดันเงินเฟ้อเพิ่มขึ้นแต่อย่างใด

อย่างไรก็ตาม อัตราการขยายตัวของประเทศ Emerging and Developing Asia ที่สูงกว่าทุกภูมิภาคที่ระดับ 4.9-5.0% จะกระตุ้นให้เงินไหลเข้าภูมิภาคนี้อย่างต่อเนื่อง ทำให้ค่าเงินสกุลเอเชียและเงินบาทอาจกลับมาแข็งค่าได้อีกและสถาบันการเงินในไทยและเอเชียตะวันออกยังคงมีฐานะการเงินแข็งแกร่งจนสามารถรองรับกรณีการล้มละลายของธนาคาร SVB ได้”

บางทีสิ่งที่สหรัฐฯ ทำอยู่นี้ บางทีอาจพุ่งเป้าไปที่การล้างหนี้สินของดอลลาร์ ซึ่งถ้าไม่ทำอะไรเลยก็พังแน่ๆก็ได้ ตรงนี้รออาจารย์ทนง ขันทอง วิเคราะห์ก่อน 

ส่วนข้าพเจ้ามองว่า สิ่งที่สหรัฐฯ ทำกับชาวโลกทั้งเรื่องค่าเงินและดอกเบี้ย จะยังส่งผลต่อแบงค์ต่างๆ ไปเรื่อยๆ และจะยังไม่หยุดในระยะเวลาอันสั้น เราเองจึงต้องทำใจและระมัดระวัง ทั้งๆ ที่ด้วยสถานะของประเทศไทยนั้นเราไม่ควรไปยากลำบากอะไรกับเขาเลย ยิ่งถ้าเรามุ่งเน้นเรื่องมีกินมีใช้เพียงพอในประเทศแม้ว่าจะลำบากบ้างตามเกมส์การเงินโลก แต่เราจะลำบากน้อยกว่าคนอื่นมาก

และตามที่เคยกล่าวบ่อยๆ ว่า “ในทุกวิกฤตย่อมมีโอกาส” กับ “ให้สำรองเงินสดไว้รอโอกาส” และ “ทุกวิกฤตสร้างคนรวยได้” นั้น ข้าพเจ้าก็ยังยืนยันตามเดิม

ขณะนี้มีหุ้นหลายตัวใน SET ที่เป็นกิจการที่ดี มีอนาคต มีการบริหารที่ดี แต่ราคาตกลงไปมากๆ ข้าพเจ้ามองว่านั่นคือโอกาสถ้าเรามี cash แต่ต้องค่อยๆ สะสม ไม่ต้องรีบร้อนเท cash ลงไปทั้งหมด

อย่าเพิ่งหวังว่าต่างชาติจะกลับเข้าตลาดในเร็ววันนี้ จากนี้ไปเป็นเรื่องของพวกเรา … นี่ถ้ามีเงินสดเยอะๆข้าพเจ้าจะทยอยตุนของไว้ปล่อยขายให้ต่างชาติในอนาคต 

ว่าแล้วก็อยากชักชวนกันระดมเงินมาหาของดีราคาถูกไว้ขายต่อจริงๆ เลย
.

วรวรรณ ธาราภูมิ
13 มีนาคม 2566