เจาะลึกความพยายามขยายอิทธิพลเชิงภูมิรัฐศาสตร์ของสหรัฐฯ

บทความ "ระเบียบโลกใหม่: ภูมิรัฐศาสตร์และเศรษฐกิจ" ตอนที่  5 เรื่อง เจาะลึกความพยายามขยายอิทธิพลเชิงภูมิรัฐศาสตร์ของสหรัฐ โดย ดร.ศุภชัย พานิชภักดิ์ อดีตผู้อำนวยการใหญ่องค์การการค้าโลก (WTO) และอดีตเลขาธิการ UNCTAD ต่อจากตอนที่แล้ว บริบทโลกหลายขั้วในปี 2025 : เมื่อทรัมป์ ขู่ใช้ภาษีการค้ากับหลายประเทศ

3. นโยบาย MAGA (Make America Great Again) ของ ทรัมป์ อาจจะแสดงออกด้วยการกำหนดดินแดนที่ สหรัฐฯจะมีอิทธิพล ซึ่งในกรณีของ ทรัมป์ II คือการพูดถึงการที่สหรัฐฯต้องการซื้อเกาะ Greenland จาก เดนมาร์ก และเข้าควบคุมคลองปานามาที่สหรัฐฯเคยมีอำนาจดูแลอยู่ในอดีตและต่อมาคืนให้กับประเทศ Panama เรื่องทั้งสองนี้ดูผิวเผินอาจจะเหมือนคำขู่ของ ทรัมป์ เฉยๆ แต่แท้จริงแล้วมีความหมายที่ชัดเจนมากฃ

บทความบทความ "ระเบียบโลกใหม่: ภูมิรัฐศาสตร์และเศรษฐกิจ" เพิ่มเติม

• ระเบียบโลกใหม่: ภูมิรัฐศาสตร์และเศรษฐกิจ ตอนที่ 1 บทเรียนจากอดีต
• ความเสื่อมถอยระบบการเงินตะวันตก - COVID-19 ตัวเร่งโลกแบ่งขั้ว
• การเกิดขึ้นของโลกหลายขั้ว บทเรียนสงครามโลกครั้งที่ 2

ในกรณีของ Greenland นั้นเป็นเกาะที่อยู่ในจุดยุทธศาสตร์ที่เชื่อมระหว่างอาณาเขตอเมริกาเหนือ ยุโรป และ เอเชีย อเมริกามีฐานทัพอยู่ที่ Greenland อยู่แล้ว แต่เมื่อการต่อสู้ทางภูมิรัฐศาสตร์กับรัสเซียและจีนทวีความ รุนแรงยิ่งขึ้น จุดยุทธศาสตร์ของ Greenland ในฐานะที่จะควบคุมทั้งทางด้านการเดินเรือ ทรัพยากรธรรมชาติ และจุดเฝ้าดูการเคลื่อนไหวทางทหารของรัสเซีย มีความหมายมากขึ้นอย่างชัดเจน ทรัมป์ จึงใช้คำว่า 'national security" เมื่อกล่าวถึงความสำคัญของเกาะ Greenland ต่อสหรัฐฯ

ปัญหาโลกร้อนทำให้ก้อนน้ำแข็งมหึมารอบเกาะสลายตัวลง เปิดช่องทางคมนาคมผ่านทะเล Arctic ที่ย่นระยะเดินทางระหว่างยุโรปไปเอเชีย ซึ่งดึงดูดความสนใจของทั้งรัสเซีย และจีนที่ส่งเรือเข้ามาสำรวจสายทางคมนาคมเส้นใหม่นี้อย่างจริงจัง

ขณะนี้สหรัฐฯมีเรือตัดน้ำแข็งที่ใช้อยู่เพียง 2 ลำ ส่วนจีนมีถึง 6 ลำ การละลายของน้ำแข็งบนเกาะ Greenland ยัง ทำให้การขุดหาทรัพยากรง่ายขึ้น จึงค้นพบว่าเกาะนี้ร่ำรวยไปด้วยแร่ธาตุที่ล้ำค่าที่สำคัญต่อเศรษฐกิจยุคใหม่ อย่างมาก เช่น rare earth, lithium, cobalt, nickel แร่ธาตุที่สำคัญสำหรับอุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์ ไฟฟ้า aerospace และอาวุธสมัยใหม่

อย่างไรก็ดีการที่ ทรัมป์ ออกมาประกาศความสนใจในเกาะ Greenland ก็สร้างความวิตกกังวลและความไม่พอใจให้กับประเทศเดนมาร์กและประชากร Greenland อย่างมาก ผลกระทบของยุทธศาสตร์ MAGA ของ ทรัมป์ ที่อาจจะสะท้อนการกลับมาในรูปแบบของพันธมิตรที่เริ่มจะไม่ไว้วางใจในยุทธศาสตร์ที่สหรัฐฯจะยิ่งใหญ่อยู่เพียงผู้เดียวในโลกใบนี้

ในทำนองเดียวกันนี้การที่ ทรัมป์ ประกาศที่จะยึดครองปานามา ก็อยู่ในกรอบของ MAGA นี้เช่นกัน โดยเฉพาะเมื่อสหรัฐฯเริ่มหวาดระแวงต่อแสนยานุภาพทางเศรษฐกิจของจีน ที่ทำให้จีนสามารถไปลงทุนในท่าเรือสำคัญๆ ทั่วโลกและร่วมเข้าบริหาร

India เคยแสดงความกังวลที่จีนร่วมสร้างและบริหารท่าเรือรอบ Indian Ocean ตั้งแต่ท่าเรือ Sihanoukville ไปจนถึงท่าเรือ Gwardar ที่ Pakistan ท่าเรือที่เมียนมาร์ และท่าเรือHambantota ที่ศรีลังกา ซึ่งเรียกกันว่าเป็น string of pearls

ส่วนคลองปานามาที่เชื่อมโยงระหว่างมหาสมุทร Atlantic และ Pacific ด้วยระยะทางสั้นที่สุดนั้น สหรัฐฯเคยเป็นผู้ควบคุมดูแลมาก่อนที่จะยกให้กับรัฐบาลปานามาในปี 1977 เรือสินค้าของสหรัฐฯและจีนเป็นผู้ที่ใช้ครองนี้มากที่สุดของโลก

สิ่งที่สหรัฐฯกังวลคือการร่วมบริหารคลองทั้งฝั่งซ้ายและฝั่งขวาของคลองโดยบริษัทจากประเทศจีน(ฮ่องกง) ซึ่งอาจจะเป็นการเริ่มต้นที่บริษัทจากจีนอาจจะเข้ามาบริหารคลองปานามาอย่างมีนัยสำคัญยิ่งขึ้น ซึ่งจะทำให้เกิดการขัดแย้งกับฝ่ายอเมริกาได้

คำขู่ของ ทรัมป์ ที่จะเข้ายึดครองปานามาดูอาจจะได้ผลเบื้องต้นบ้างที่รัฐบาลปานามาพยายามที่จะเอาใจโดยประกาศว่าจะรีบถอนตัวออกจากโครงการ BRI ของจีนโดยเร็วที่สุด

4. ด้วยการสนับสนุนอย่างออกหน้าออกตาของ Elon Musk เจ้าของบริษัท Tesla และ X (เปลี่ยนชื่อจาก Twitter) ทรัมป์ ประกาศนโยบายส่งเสริมการออก digital token และ crypto currency และการลดกฎระเบียบของทางการที่จะเข้ามาควบคุมตลาดเงิน crypto นี้ ทั้งที่ในรัฐบาลก่อนของไบเดนได้มีการออกกฎระเบียบเข้ามากำกับธุรกิจที่ขยายตัวอย่างรวดเร็วนี้ที่เป็นช่องทางให้มีการฟอกเงินได้อย่างสะดวกและติดตามได้ยากขึ้น

กลุ่ม tech ใหญ่ของอเมริกาต้องการความช่วยเหลือจากรัฐบาลเพื่อที่จะไปต่อสู้กับรัฐบาลประเทศอื่นๆ เช่นที่ ยุโรปหรือบราซิล ที่มีการออกกฎระเบียบที่กดดันการขยายตัวอย่างไม่มีขอบเขต

ศาสตราจารย์ Geoffrey Hinton ผู้เริ่มต้นคนคิดวางรากฐานของ Al และได้รับรางวัลโนเบลสาขาฟิสิกส์ในปี 2024 ได้ออกมาย้ำหลายครั้งว่าการขยายตัวโดยไม่มีข้อจำกัดของ AI จะทำให้เกิดความไม่เสมอภาคในโลกอย่างยิ่ง โดยที่ผู้ที่ควบคุมสมรรถภาพของ AI ได้ มักจะเป็นธุรกิจขนาดใหญ่จะได้ประโยชน์จาก Al สูงสุด

นอกจากนี้เขายังมีความห่วงใยว่าใน 30 ปีข้างหน้าโอกาสที่ AI จะทำให้มนุษย์ชาติต้องสูญพันธุ์มีโอกาสจะเกิดขึ้นได้มากขึ้นระหว่างร้อยละ 10 ถึงร้อยละ 20 หากไม่มีการกำกับดูแลไม่ให้ AI เข้ามาทดแทนมนุษย์ แต่ต้องให้ AI มาสร้างคุณประโยชน์ให้กับสังคมมนุษย์ ส่วนสภาพตลาดของเงิน crypto นั้นเป็นที่ห่วงใยของธนาคารกลางทั่วโลกที่เงินที่ไม่มีตัวตนนี้จะก่อให้เกิดการเก็งกำไรอย่างมหาศาลที่จะนำไปสู่การล่มสลายที่จะมีผลกระทบต่อตลาดเงินธรรมดาอื่นได้ด้วย

ปี 2024 เหรียญ bitcoin มีราคาสูงขึ้นร้อยละ 120 ทำให้นายธนาคารกลางบางคนออกมาเปรียบเทียบ bitcoin กับการเก็งกำไรอย่างบ้าระห่ำในรูปของ Tulipmania ในศตวรรษที่ 17 ที่ราคาของ tulip พุ่งขึ้นสูงมากและในที่สุดตลาดของ tulip ก็ทรุดตัวทำให้เกิดปัญหาของการแตกของฟองสบู่ (bubble) ทางการเงินครั้งแรก ในประวัติศาสตร์โลก

นักการเงินและนักเศรษฐศาสตร์กลุ่มใหญ่ยังมีความเป็นห่วงอยู่มากว่า asset bubble อาจจะเกิดขึ้นได้ในตลาดของ crypto currencies ที่ไม่มีการกำกับดูแลได้