การสืบทอดธุรกิจสำคัญกว่าที่คิด

สำหรับธุรกิจครอบครัวแล้วการมีแผนสืบทอดกิจการจะช่วยรับประกันความต่อเนื่องของธุรกิจได้ เพราะทำให้มั่นใจว่าการเปลี่ยนแปลงผู้นำจะเป็นไปอย่างราบรื่นเพื่อให้ธุรกิจสามารถดำเนินการต่อไปได้ ซึ่งหากไม่มีแผนสืบทอดกิจการเอาไว้แล้วย่อมมีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดความวุ่นวายและความขัดแย้งได้ แผนการสืบทอดกิจการจะมีรายละเอียดของการถ่ายโอนอำนาจจากรุ่นหนึ่งไปยังรุ่นถัดไป ซึ่งการเปลี่ยนแปลงในครอบครัวก็มักจะดำเนินการตามแผนนี้ สำหรับเจ้าของธุรกิจครอบครัวจะหารือกันแบบคนที่มีสายเลือดเดียวกัน เพราะจะเป็นการพูดคุยที่ต้องชัดเจนและเปิดเผย มีแง่มุมที่อ่อนไหวและน่าอึดอัดใจเกี่ยวกับธุรกิจมาก ธุรกิจครอบครัวนั้นจำเป็นต้องมีโครงสร้างที่ดีโดยกำหนดลำดับชั้นและขอบเขตที่ชัดเจนการถ่ายโอนกิจการก็มีแนวโน้มที่จะราบรื่นและคาดการณ์ได้ ซึ่งหากครอบครัวขาดโครงสร้างที่ดีก็อาจเกิดความวุ่นวายขึ้นได้ในช่วงเวลาต่างๆของการถ่ายโอนกิจการ

โดยโครงสร้างที่ประสบความสำเร็จประกอบด้วยผู้นำที่ชัดเจน บทบาทเฉพาะ กฎข้อบังคับและความรับผิดชอบของสมาชิกในครอบครัว แต่ละคน ซึ่งบางอย่างอาจต้องทำความเข้าใจเป็นการภายใน เช่น วิธีการสื่อสารกัน จริยธรรมในการทำงานที่คาดหวังและวิธีการจัดการกับความลับ ขณะที่บางอย่างอาจเปิดเผยได้มากกว่า เช่น วิธีการหาและใช้เงิน ประเพณีของครอบครัว เป็นต้น ซึ่งเรื่องที่เปิดเผยและปกปิดเหล่านี้มีความแตกต่างกันไปในแต่ละครอบครัว อย่างไรก็ตามแม้กฎข้อบังคับอาจช่วยส่งเสริมโครงสร้างให้ดำเนินการได้ แต่ถ้าสมาชิกแต่ละคนไม่ทำตามกฎก็อาจมีปัญหา

ขณะที่บทบาทและความรับผิดชอบของแต่ละคนนั้น บางอย่างมีความชัดเจนและอธิบายไว้อย่างละเอียด ขณะที่บางอย่างสามารถเรียนรู้ผ่านกาลเวลาได้ เช่น อาจมีคนหนึ่งในธุรกิจครอบครัวที่ทำหน้าที่เป็นสื่อกลาง คนวางแผน หรือคนต่อต้าน ขณะที่สมาชิกคนอื่นอาจเข้ากันได้และเชื่อมั่นในการทำสิ่งที่จำเป็นต้องทำ ทั้งนี้ความรับผิดชอบเกิดขึ้นมาจากกฎข้อบังคับและบทบาท สามารถกำหนดได้โดยอัตโนมัติและเป็นการภายในหรือระบุไว้อย่างชัดเจน ขณะที่บางอย่างอาจกำหนดตามเพศ อายุหรือค่านิยมของครอบครัว ซึ่งวิธีการทำงานของครอบครัวภายในโครงสร้างมักสะท้อนให้เห็นได้ในธุรกิจครอบครัว ดังนั้นหากคนรุ่นใหม่ไม่มีอำนาจในครอบครัวก็อาจคาดเดาได้ว่าจะเป็นเช่นนั้นในธุรกิจครอบครัวด้วย ซึ่งหมายความว่าเมื่อคนรุ่นใหม่เข้ามารับช่วงการเป็นผู้นำคนต่อไปก็อาจไม่มีเส้นทางที่ชัดเจนในการบริหารงาน ทำนองเดียวกันหากคนรุ่นเก่าไม่ได้บ่มเพาะคนรุ่นใหม่ให้เป็นผู้นำ การเปลี่ยนผู้นำอาจไม่เกิดขึ้นในเวลาที่เหมาะสมหรือมีประสิทธิภาพก็ได้

อย่างไรก็ตามหน้าที่ควบคู่กันของครอบครัวในธุรกิจนั้นอาจมีความไม่สอดคล้องกันในการเป็นผู้นำ ซึ่งทำให้จำเป็นต้องกำหนดขอบเขตและบทบาทที่ชัดเจน เช่น ครอบครัวเมื่ออยู่ที่บ้านอาจเป็นหัวหน้าในการตัดสินใจและการวางแผน แต่ก็ต้องเป็นผู้นำในการเข้าใจความเป็นธุรกิจด้วยเช่นกัน ซึ่งตามกฎหมายอาจไม่มีอำนาจต่อการตัดสินใจของครอบครัว แต่อาจมีประโยชน์ต่อธุรกิจ กล่าวอีกนัยหนึ่งคือการสวมหมวกหลายใบในบริบทที่แตกต่างกันสามารถทำได้ ตราบใดที่แต่ละคนรู้ว่าควรสวมหมวกใบไหน เมื่อใด และกฎข้อบังคับและความรับผิดชอบคืออะไร ดังนั้นจะเห็นว่าความท้าทายที่แท้จริงในการสืบทอดกิจการ คือการสร้างและรักษาความแข็งแรงของโครงสร้าง โดยโครงสร้างที่สมบูรณ์จะสามารถคาดการณ์ถึงความราบรื่นในการถ่ายโอนกิจการได้มากกว่า

ขณะที่หากโครงสร้างธุรกิจครอบครัวไม่ได้รับการจัดระเบียบอย่างดี เป้าหมายหลักอาจกลายเป็นการปรับโครงสร้างองค์กรไปเสีย ซึ่งที่ปรึกษาธุรกิจครอบครัวอาจมีความจำเป็นสำหรับภารกิจนี้ โดยที่ปรึกษาสามารถวัดและประเมินได้ว่าโครงสร้างมีความอ่อนแอหรือแตกแยกหรือไม่ สามารถกำหนดบทบาทและกฎข้อบังคับของโครงสร้างแต่ละระดับให้ชัดเจน ซึ่งเมื่อมีความชัดเจนในการทำงานความเหนียวแน่นก็ย่อมเกิดขึ้น โดยความเหนียวแน่นจะช่วยให้สมาชิกในครอบครัวมุ่งเน้นไปที่ธุรกิจของตนและรักษาความสำเร็จให้กับคนรุ่นต่อๆ ไป ทำให้สามารถถ่ายโอนกิจการได้อย่างราบรื่นเพื่อมุ่งสู่การเติบโตและความเจริญรุ่งเรืองของธุรกิจต่อไป 

ที่มา: Rosenbloom, Carrie Weiner. 2019. Protect Your Family Business with Smart Succession Planning. Available: https://www.financialpoise.com/protect-your-family-business-with-smart-succession-planning/

ข้อมูลเพิ่มเติม : www.famz.co.th

คอลัมน์ : ผศ.ดร.เอกชัย อภิศักดิ์กุล

คณบดีคณะวิทยพัฒน์ และผู้อำนวยการศูนย์ธุรกิจครอบครัว มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย ([email protected])

หน้า 31 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ | ฉบับ 3483 ระหว่างวันที่ 30 มิถุนายน - 3 กรกฎาคม 2562