เปิดจุดยุทธศาสตร์พลังงานอิหร่าน หวั่นชนวนสั่นคลอนตลาดโลก

อิหร่านเป็นหนึ่งในสิบประเทศผู้ผลิตน้ำมันและก๊าซรายใหญ่ของโลก ทำให้สถานที่ผลิตพลังงานของประเทศมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อทั้งตลาดในภูมิภาคและระดับโลก

อิสราเอลและอิหร่านได้เปิดฉากโจมตีอย่างต่อเนื่อง โดยอิสราเอลมุ่งเป้าไปที่สถานที่นิวเคลียร์ของอิหร่าน ฐานทัพทางทหาร แหล่งน้ำมันและก๊าซ รวมถึงสำนักงานใหญ่ของสถานีโทรทัศน์ของรัฐ

สถานการณ์ความรุนแรงที่ยกระดับนี้ได้สร้างความกังวลเกี่ยวกับความขัดแย้งที่อาจขยายวงกว้างและสร้างความปั่นป่วนให้กับตลาดพลังงานโลก เนื่องจาก อิหร่านเป็นหนึ่งในประเทศผู้ผลิตน้ำมันและก๊าซรายใหญ่ของโลก

โดยถือครองปริมาณสำรองก๊าซธรรมชาติที่พิสูจน์แล้วมากเป็นอันดับสองของโลก และน้ำมันดิบที่พิสูจน์แล้วมากเป็นอันดับสามของโลก ตามข้อมูลจากสำนักงานสารสนเทศด้านพลังงานแห่งสหรัฐอเมริกา (U.S. Energy Information Administration)

ขนาดอุตสาหกรรมน้ำมันของอิหร่าน

อิหร่านมีน้ำมันดิบที่พิสูจน์แล้วประมาณ 157 พันล้านบาร์เรล คิดเป็นประมาณหนึ่งในสี่ (24%) ของปริมาณสำรองน้ำมันของภูมิภาคตะวันออกกลาง และ 12% ของปริมาณสำรองของโลก

อิหร่านเป็นผู้ผลิตน้ำมันรายใหญ่อันดับ 9 ของโลก และอันดับ 4 ในกลุ่มโอเปก (OPEC) โดยมีการผลิตน้ำมันดิบประมาณ 3.3 ล้านบาร์เรลต่อวัน และส่งออกน้ำมันดิบและเชื้อเพลิงสำเร็จรูปประมาณ 2 ล้านบาร์เรลต่อวัน

ปี 2023 รายได้สุทธิจากการส่งออกน้ำมันของอิหร่านอยู่ที่ประมาณ 53,000 ล้านดอลลาร์ เพิ่มขึ้นอย่างมากจาก 37,000 ล้านดอลลาร์ในปี 2021 แม้ว่าเศรษฐกิจของอิหร่านจะมีความหลากหลายมากกว่าเพื่อนบ้านหลายประเทศ แต่น้ำมันก็ยังคงเป็นแหล่งรายได้ที่สำคัญของรัฐบาล อย่างไรก็ตาม การขาดการลงทุนจากต่างประเทศและการคว่ำบาตรระหว่างประเทศที่ยาวนาน ได้ส่งผลให้อิหร่านไม่สามารถผลิตน้ำมันได้เต็มศักยภาพ

หลังจากที่อิสราเอลเริ่มโจมตีอิหร่านเมื่อวันศุกร์ที่ 13 มิถุนายน ราคาน้ำมันก็พุ่งขึ้นเกือบ 7% ภายในวันเดียว และราคาก็ทรงตัวใกล้ระดับนั้นนับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

แหล่งผลิตน้ำมันของอิหร่านอยู่ที่ไหน

สถานที่ผลิตน้ำมันของอิหร่านกระจายอยู่ในหลายภูมิภาค โดยส่วนใหญ่อยู่ทางตอนใต้และตะวันตกของประเทศ รวมถึงแหล่งน้ำมันบนบก แท่นขุดเจาะนอกชายฝั่ง โรงกลั่นน้ำมัน ท่าเรือส่งออก และท่อส่งน้ำมัน

น้ำมันดิบแทบทั้งหมดของอิหร่านไหลผ่านเกาะคาร์ก (Kharg Island) ซึ่งเป็นท่าเรือส่งออกหลักของประเทศ โดยมีการจัดการน้ำมันประมาณ 1.5 ล้านบาร์เรลต่อวัน

มากกว่า 20% ของน้ำมันที่ขนส่งทางทะเลทั่วโลกต้องผ่านช่องแคบฮอร์มุซ (Strait of Hormuz) ซึ่งเป็นจุดคอขวดทางทะเลแคบ ๆ ระหว่างอิหร่านและโอมาน

แหล่งน้ำมันบนบกที่สำคัญ 

• แหล่งอาวาซ (Ahvaz Field)  เป็นแหล่งน้ำมันที่ใหญ่ที่สุดของอิหร่าน และเป็นหนึ่งในแหล่งที่ใหญ่ที่สุดของโลก
• แหล่งกัชซาราน (Gachsaran Field)  เป็นแหล่งที่ใหญ่เป็นอันดับสองของอิหร่าน ผลิตน้ำมันดิบเบา
• แหล่งมารูน (Marun Field) แหล่งผลิตขนาดใหญ่อีกแห่งใกล้เมืองอาวาซ
• แหล่งอากา จารี, บีบี ฮาคีเมห์ และคารานจ์  ตั้งอยู่ในจังหวัดคูเซสถาน (Khuzestan) ทางตะวันตกเฉียงใต้ของอิหร่าน ซึ่งเป็นภูมิภาคที่ผลิตน้ำมันสำคัญ

แหล่งน้ำมันนอกชายฝั่งที่สำคัญ 

แหล่งอบูซาร์, ฟูรูซาน, ดอรูด และซัลมาน ตั้งอยู่ในอ่าวเปอร์เซีย และเป็นแหล่งร่วมกับซาอุดีอาระเบียและสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์

• โรงกลั่นน้ำมันหลักของอิหร่าน 
• โรงกลั่นอาบาดาน  หนึ่งในโรงกลั่นที่เก่าแก่และใหญ่ที่สุดในตะวันออกกลาง
• โรงกลั่นเตหะราน  จัดหาน้ำมันให้เมืองหลวงและจังหวัดใกล้เคียง
• โรงกลั่นอิสฟาฮาน, บันดาร์อับบาส, อารัค และทาบริซ ดำเนินการกลั่นน้ำมันดิบหลากหลายชนิดเพื่อใช้ภายในประเทศและส่งออก

ขนาดอุตสาหกรรมก๊าซของอิหร่าน

อิหร่านมีปริมาณสำรองก๊าซธรรมชาติที่พิสูจน์แล้วมากเป็นอันดับสองของโลกรองจากรัสเซีย โดยอยู่ที่ประมาณ 1,200 ล้านล้านลูกบาศก์ฟุต (34 ล้านล้านลูกบาศก์เมตร) คิดเป็น 16% ของปริมาณสำรองทั่วโลก และ 45% ของปริมาณสำรองรวมในกลุ่มโอเปก

อิหร่านเป็นผู้ผลิตก๊าซธรรมชาติรายใหญ่อันดับสามของโลกรองจากสหรัฐฯ และรัสเซีย โดยในปี 2023 การผลิตก๊าซอยู่ที่ 9,361 พันล้านลูกบาศก์ฟุต (265 พันล้านลูกบาศก์เมตร) คิดเป็นอย่างน้อย 6% ของการผลิตทั่วโลก

เช่นเดียวกับน้ำมัน อิหร่านต้องพึ่งพาบริษัทภายในประเทศในการพัฒนาแหล่งก๊าซ เนื่องจากการคว่ำบาตรระหว่างประเทศจำกัดการลงทุนจากต่างชาติและการเข้าถึงเทคโนโลยี

แหล่งก๊าซของอิหร่านอยู่ที่ไหน

แหล่งก๊าซของอิหร่านส่วนใหญ่กระจุกตัวอยู่ทางตอนใต้ โดยเฉพาะตามแนวอ่าวเปอร์เซีย ซึ่งมีทั้งแหล่งก๊าซหลักและโรงงานแปรรูป

แหล่งก๊าซที่ใหญ่ที่สุดของอิหร่านและของโลกคือ แหล่งเซาท์พาร์ส (South Pars) ซึ่งเป็นแหล่งร่วมกับกาตาร์ (ฝั่งกาตาร์เรียกว่า North Field)

แหล่งก๊าซสำคัญอื่น ๆ 

• นอร์ธพาร์ส, โกลชาน, เฟอร์โดว์ซี, คังกัน และนาร์
• ศูนย์แปรรูปก๊าซหลักของอิหร่านคือ South Pars Gas Complex ตั้งอยู่ในจังหวัดบุชเชห์ร์

อิสราเอลโจมตีสถานที่ใดบ้าง

อิสราเอลได้โจมตีสถานที่พลังงานหลายแห่ง รวมถึง แหล่งก๊าซ South Pars โรงแปรรูปก๊าซ Fajr Jam คลังน้ำมัน Shahran โรงกลั่นน้ำมัน Shahr Rey คลังเชื้อเพลิงในเตหะราน