ธนาคารโลก ชูระบบ GRAS ลดการทุจริตจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ 28.6 ล้านล้านบาท
ธนาคารโลก เปิดตัวระบบ GRAS ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลขั้นสูงเพื่อตรวจจับการทุจริตในโครงการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ ช่วยลดการสูญเสียมูลค่า 880,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐต่อปี พร้อมเสริมสร้างความโปร่งใสในการใช้จ่ายของภาครัฐทั่วโลก
KEY
POINTS
- ธนาคารโลกพัฒนาระบบ GRAS (Government Risk Assessment System) เพื่อแก้ปัญหาการทุจริตในการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ ซึ่งประเมินว่าสร้างความเสียหายทั่วโลกถึง 28.6 ล้านล้านบาทต่อปี
- ระบบ GRAS ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลขั้นสูงร่วมกับตัวชี้วัดความเสี่ยง 60 รายการ หรือ "ธงแดง" เพื่อตรวจจับรูปแบบการฉ้อโกง การสมรู้ร่วมคิด และผลประโยชน์ทับซ้อนเชิงรุก
- GRAS ถูกนำร่องใช้งานอย่างประสบความสำเร็จในประเทศบราซิล และกำลังขยายผลไปยังอีกกว่า 12 ประเทศทั่วโลกเพื่อปรับใช้ให้เข้ากับบริบทของแต่ละประเทศ
การจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐคิดเป็นสัดส่วนที่สูงของการใช้จ่ายภาครัฐ แต่ระบบจัดซื้อจัดจ้างมักมีความซับซ้อน ขนาดใหญ่ และมีช่องทางให้ใช้ดุลยพินิจสูง รวมถึงมีการปฏิสัมพันธ์ระหว่างภาครัฐและเอกชน ทำให้เกิดความเสี่ยงสูง (IEG, World Bank, 2024)
แนวทางดั้งเดิมในการป้องกันและตรวจสอบการทุจริต เช่น การตรวจสอบเอกสารด้วยตนเอง หรือการจัดการเรื่องร้องเรียน อาจมีค่าใช้จ่ายสูงและไม่ครอบคลุม มีการประเมินอย่างระมัดระวังว่า มูลค่าสัญญาจัดซื้อจัดจ้างทั่วโลกสูงถึง 8% หรือประมาณ 880,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ต่อปี หรือ ประมาณ หรือประมาณ 28.6 ล้านล้านบาท อาจสูญเสียไปกับการทุจริต และเนื่องจากเครือข่ายทุจริตมักดำเนินการอย่างเป็นระบบ การตรวจสอบที่เน้นเฉพาะรายกรณีอาจพลาดรูปแบบที่กว้างกว่าได้
ธนาคารโลก ได้พัฒนาระบบ GRAS โดยนำร่องใช้ในบราซิล ซึ่งใช้การวิเคราะห์ข้อมูลขั้นสูงเพื่อตรวจจับรูปแบบของการฉ้อโกง การสมรู้ร่วมคิด และการทุจริต ก่อนที่จะกลายเป็นปัญหาใหญ่ แทนที่จะรอการร้องเรียนหรือการตรวจสอบที่ต้องใช้แรงงานมาก ระบบ GRAS สามารถระบุรูปแบบความเสี่ยงได้อย่างรวดเร็ว
GRAS ทำงานโดยการรวมข้อมูลการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐเข้ากับแหล่งข้อมูลอื่น ๆ เช่น บัญชีเงินเดือน สวัสดิการสังคม การเป็นเจ้าของที่แท้จริง (Beneficial Ownership) ข้อมูลอ้างอิงทางภูมิศาสตร์ และข้อมูลการเลือกตั้ง เพื่อสร้างรายงานความเสี่ยงที่นำไปปฏิบัติได้จริง วิธีการนี้จะเปลี่ยนข้อมูลการจัดซื้อจัดจ้างให้เป็นเครื่องมือสำหรับการกำกับดูแลได้ในทุกประเทศ โดยไม่จำกัดระดับการพัฒนาด้านดิจิทัล
ตัวชี้วัดความเสี่ยง 60 ตัวชี้วัด หรือ "ธงแดง"
ระบบ GRAS ใช้ตัวชี้วัดความเสี่ยงหลัก 60 ตัวชี้วัด หรือ "ธงแดง" แบ่งออกเป็น 4 หมวดหมู่หลัก ดังนี้:
- ความผิดปกติในการจัดซื้อจัดจ้าง: รวมถึงการประมูลแหล่งเดียว, กรอบเวลาที่ไม่สมจริง, หรือการเพิ่มต้นทุนที่ไม่สมเหตุสมผลระหว่างดำเนินการ
- ตัวชี้วัดการสมรู้ร่วมคิด: ตรวจจับการเสนอราคาที่ประสานงานกันซ้ำ ๆ หรือบริษัทที่ "แพ้" ซ้ำ ๆ ซึ่งบ่งชี้ถึงการแข่งขันปลอมและการบิดเบือนสัญญา
- ลักษณะซัพพลายเออร์: โครงสร้างการเป็นเจ้าของที่ผิดปกติ หรือการจดทะเบียนในต่างประเทศ ซึ่งอาจบ่งชี้ถึงบริษัทเปลือกนอกที่ขาดความน่าเชื่อถือทางการเงิน และอาจปกปิดเจ้าของที่แท้จริง
- ความเชื่อมโยงทางการเมือง: ความเชื่อมโยงกับการระดมทุนทางการเมือง หรือเจ้าหน้าที่ของรัฐ ซึ่งอาจส่งสัญญาณถึงผลประโยชน์ทับซ้อน หรือการให้สัญญาเพื่อผลประโยชน์ในการเลือกตั้ง
ผลลัพธ์จากการนำร่องใช้ในบราซิล
ในช่วงนำร่องใช้งาน GRAS สามารถเปิดโปงซัพพลายเออร์กว่า 850 รายที่มีข้อบ่งชี้ของการสมรู้ร่วมคิด, 450 รายที่น่าจะใช้บุคคลอื่นเป็นนอมินี, และ 500 กรณีที่บริษัทที่เจ้าหน้าที่ของรัฐเป็นเจ้าของได้รับสัญญาสัมปทานจากหน่วยงานของตนเอง หลังจากนั้น ระบบ GRAS ได้ถูกผนวกเข้ากับแพลตฟอร์มของรัฐบาลอย่างสมบูรณ์ในรัฐ Paraíba ประเทศบราซิล ผ่านเงินกู้จากธนาคารโลก
ขยายผลสู่สากล
ความสำเร็จของระเบียบวิธีนี้ได้สร้างความสนใจในระดับนานาชาติอย่างมาก ธนาคารโลกกำลังมีการพูดคุยและริเริ่มโครงการเสริมสร้างศักยภาพในกว่า 12 ประเทศทั่วภูมิภาค เพื่อปรับใช้ GRAS ให้เข้ากับบริบทท้องถิ่นและระดับความพร้อมของระบบจัดซื้อจัดจ้างอิเล็กทรอนิกส์ (e-procurement) ที่แตกต่างกัน
ล่าสุด ธนาคารโลกได้จัดการประชุมเจ้าหน้าที่ด้านการวิเคราะห์ข้อมูลและความซื่อสัตย์จาก 6 ประเทศในแอฟริกา ได้แก่ แอฟริกาใต้, ไนจีเรีย, รวันดา, กานา, เอธิโอเปีย และเคนยา เพื่อหารือแนวทางในการปรับใช้ GRAS ให้เข้ากับสภาพแวดล้อมข้อมูลเฉพาะของพวกเขา
ธนาคารโลกชี้ว่า ระบบ GRAS กำลังพัฒนาจากแบบจำลองที่พัฒนาขึ้นในบริบทของรัฐบาลดิจิทัลขั้นสูง ไปสู่บริบทที่มีสภาพแวดล้อมข้อมูลที่ยังไม่สมบูรณ์นัก ดังนั้น เครื่องมือประเมินความเสี่ยงเช่น GRAS ควรกลายเป็น คุณสมบัติมาตรฐานสำหรับระบบการจัดซื้อจัดจ้างอิเล็กทรอนิกส์และการตรวจสอบของรัฐบาล