“สัตว์” นักเตือนภัยเมื่อเกิด “แผ่นดินไหว” รับรู้หายนะก่อนมนุษย์?

เหตุการณ์แผ่นดินไหว ที่เกิดขึ้นได้ในประเทศไทยและต่างประเทศช่วงหลายปีที่ผ่านมา พิสูจน์ได้ว่า ภัยพิบัตินี้เป็นเรื่องใกล้ตัวมาก เเม้จะมักมีการโยงแผ่นดินไหวและสึนามิ ถึงภัยพิบัติทางธรรมชาติอื่นๆ และตัวการก็คือ "โลกร้อน" แต่นักวิทยาศาสตร์ยังไม่พบความเชื่อมโยงระหว่าง "ภาวะโลกร้อน" กับ "แผ่นดินไหว"

แผ่นดินไหว เป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติที่เกิดจากการสั่นสะเทือนของพื้นดิน จากการปลดปล่อยพลังงานเพื่อลดความเครียดที่สะสมไว้ภายในโลกออกมาเพื่อ ปรับสมดุลของเปลือกโลกให้คงที่ นักวิทยาศาสตร์ยังไม่สามารถทำนายเวลาสถานที่ และความรุนแรงของแผ่นดินไหวที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได้ 

ในการเเจ้งเตือนนั้น การป้องกันและบรรเทาภัยแผ่นดินไหวที่มีประสิทธิภาพด้วยเทคโนโลยีและความรู้ในปัจจุบัน จำเป็นต้องการข้อมูลความสั่นสะเทือนของพื้นดินที่ถูกต้องจากระบบตรวจวัดที่มีมาตรฐาน 

ข้อมูลจาก กรมทรัพยากรธรณี ชี้ให้เห็นว่า ปรากฏการณ์ล่วงหน้า (Precursory Phenomena) อาจเป็นสิ่งเตือนภัย หรือสัญญาณให้รู้ว่า อีกไม่นานจะมีแผ่นดินไหวเกิดขึ้น ในอเมริกา รัสเซีย จีน ญี่ปุ่น ต่างให้ความสนใจ พยายามค้นคว้าวิจัยเกี่ยวกับปรากฏการบางอย่างกันมากไม่ว่าจะเป็น 

• พื้นดินเกิดการยกตัวขึ้นมาอย่างผิดปกต
• ค่าความเข้มสนามแม่เหล็กโลกเปลี่ยนแปลงไป
• สภาพการนำไฟฟ้าของหินเปลี่ยนแปลง
• เกิดแผ่นดินไหวเล็กๆ เกิดขึ้นเป็นการเตือนภัยก่อน
• มีปริมาณก๊าชเรดอนในบ่อน้ำสูงกว่าปกติ

สัญชาตญาณของสัตว์ก็เช่นกัน หากเราสังเกตในช่วงเวลาก่อนเกิดภัยพิบัติ สัตว์บางชนิดจะแสดงพฤติกรรมที่เปลี่ยนไป หรืออพยพออกจากที่อยู่ก่อนที่ภัยพิบัติจะมาถึงไม่กี่นาทีหรือชั่วโมง นักวิจัยจึงเริ่มสนใจว่าหรือสัตว์อาจมีระบบแจ้งเตือนถึงภัยธรรมชาติที่จะเกิดขึ้น

จากการศึกษาวิจัยของผู้เชี่ยวชาญด้านแผ่นดินไหวพบว่า หากสัตว์ป่ามีพฤติกรรมผิดไปจากปกติ มักจะเกี่ยวข้องกับการเกิดภัยธรรมชาติ เช่น แผ่นดินไหว นั่นเพราะสัตว์มีความสามารถรู้ล่วงหน้าว่าจะเกิดแผ่นดินไหว เป็นสัญชาตญาณอย่างหนึ่งในการเอาชีวิตรอด

เวลานับพันปีแล้วที่ผู้คนทั่วโลกได้รายงานพฤติกรรมของสัตว์ที่ตื่นตระหนกในช่วงที่เกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติ สัญญาณเหล่านี้สามารถใช้เตือนเราถึงหายนะที่กำลังจะเกิดขึ้นได้หรือไม่ ?

เพราะหากย้อนกลับไปปี 2547 เกิดแผ่นดินไหวและคลื่นสึนามิ ความรุนแรงมีจุดศูนย์กลางที่มหาสมุทรอินเดีย ใกล้บริเวณประเทศอินโดนีเซีย ทำให้เกิดคลื่นสึนามิสูง 9 เมตร หรือ 30 ฟุตคร่าชีวิตผู้คนไปอย่างน้อย 225,000 คนในหลายสิบประเทศ เเต่หลายชุมชนไม่ได้รับการเตือน จากระบบเตือนภัยล่วงหน้าที่มนุษย์สร้างขึ้นในท้องถิ่น เช่น เซ็นเซอร์ตรวจจับน้ำขึ้นน้ำลงและแผ่นดินไหวไม่สามารถแจ้งเตือนที่ชัดเจน เซ็นเซอร์หลายตัวใช้งานไม่ได้เพราะปัญหาการบำรุงรักษา ขณะที่พื้นที่ชายฝั่งหลายแห่งไม่มีระบบเตือนภัยสึนามิ การส่งข้อความเตือนภัยทางโทรศัพท์ที่ไม่มีใครเปิดอ่านในเวลาโกลาหล 

ในช่วงเวลาไม่กี่นาทีและหลายชั่วโมง สัตว์บางชนิดเหมือนจะรู้สึกถึงอันตรายที่กำลังจะมาถึงและพยายามหลบหนี มีคนเห็นช้างวิ่งไปหาที่สูง นกฟลามิงโกละทิ้งพื้นที่ทำรังในที่ลุ่ม สุนัขไม่ยอมออกไปนอกบ้าน ในหมู่บ้านชายฝั่งบางเคยในประเทศไทย บางคนบอกว่า ฝูงควายริมชายหาดจู่ ๆ ก็หูตั้ง จ้องไปที่ทะเล แล้วกระโจนขึ้นไปบนเนินเขาใกล้เคียงไม่กี่นาทีก่อนที่คลื่นสึนามิจะพัดถล่ม

พฤติกรรมผิดปกติของนก

นกมีความรู้สึกไวต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม โดยเฉพาะนกพิราบป่า ผู้เชี่ยวชาญด้านแผ่นดินไหวประเทศจีน พบว่า ขณะเกิดแผ่นดินไหวแรงสั่นสะเทือน 3 ริกเตอร์ขึ้นไป ฝูงนกพิราบป่าในรัศมี 50 กม. จากศูนย์กลางแผ่นดินไหวจะรู้ล่วงหน้า และบินหนีไปภายใน 24 ชั่วโมง กาและนกเลี้ยงบางชนิด เช่น นกแก้ว ก็ไวต่อการเกิดแผ่นดินไหวเช่นกัน

พฤติกรรมผิดปกติของปลา

ปลาน้ำเค็ม ปี 1995 ก่อนเกิดแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่โกเบ ชาวประมงจับปลาได้มากกว่าปกติ และมีปลาจากทะเลลึกว่ายเข้ามาในเขตน้ำตื้นด้วย

ปลาน้ำจืด ในแม่น้ำหรือทะเลสาบที่มีความรู้สึกไวต่อการเกิดแผ่นดินไหว ก่อนเกิดแผ่นดินไหวรุนแรง เคยมีคนเห็นปลาคาร์ปจำนวนมากกระโดดขึ้นมาบนผิวน้ำ

พฤติกรรมผิดปกติของสัตว์เลื้อยคลาน

ผลการวิจัยพบว่า สัตว์ที่รู้ล่วงหน้าว่าจะเกิดแผ่นดินไหวก่อนใครคือ งู เพราะงูจำศีลอยู่ในโพรงใต้ดิน (ในประเทศเขตหนาว) จึงรู้สึกถึงความผิดปกติได้ง่าย เมื่อมีการสั่นสะเทือนของเปลือกโลก มีก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ การเปลี่ยนแปลงของคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า ฯลฯ และจะหลบภัยด้วยการเลื้อยขึ้นมาบนดินแม้จะเป็นช่วงฤดูหนาวก็ตาม

พฤติกรรมผิดปกติของสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ

กบ แสดงพฤติกรรมผิดปกติเช่นเดียวกับงู ปี 1976 ไม่กี่ชั่งโมงก่อนเกิดแผ่นดินไหวรุนแรงที่เมืองถังซานในประเทศจีน มีคนเห็นฝูงกบนับพันนับหมื่นตัวพากันอพยพ

พฤติกรรมผิดปกติของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

สุนัข แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่โกเบ มีรายงานว่าสุนัขจะแสดงพฤติกรรมแปลกๆ มีอาการตื่นตระหนก วิ่งไปวิ่งมา บางตัวก้าวร้าวขึ้น ส่วนบางตัวก็เห่าและหอน

แมว ก่อนเกิดแผ่นดินไหว  ญี่ปุ่นมีคำโบราณกล่าวไว้ว่าก่อนแผ่นดินไหว แมวจะปีนขึ้นต้นไม้สูง และมีคนเห็นเช่นนี้จริงๆ ก่อนเกิดแผ่นไหว แมวบางตัววิ่งไปมา และส่งเสียงร้องอย่างกระวนกระวาย

หนู ปี 1923 ก่อนเกิดแผ่นดินไหวรุนแรงที่คันโต พวกมันพากันหลบหนีไปหมด และเมื่อเกิดแผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่โกเบ ก็พบหนูพากันหลบหนีเช่นกัน ยังพบว่าก่อนเกิดแผ่นดินไหวจะมีหนูติดกับดักเพิ่มขึ้น และหนูบางตัววิ่งพล่านไปทั่ว

ข้อมูล : 

The animals that detect disasters

กรมทรัพยากรธรณี