พระราชกรณียกิจสมเด็จพระพันปีหลวง กับบทบาทด้านการศึกษาเพื่อเยาวชนไทย

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงตระหนักถึงความสำคัญของการศึกษาที่เป็นรากฐานสำคัญในการพัฒนาชาติ และทรงเห็นว่าผลของการศึกษาในวันนี้จะเป็นตัวกำหนดอนาคตของประเทศ จึงทรงอุทิศพระวรกายปฏิบัติพระราชกรณียกิจด้านการศึกษามาอย่างยาวนาน โดยมีเป้าหมายให้เยาวชนของชาติได้รับการศึกษาอย่างเท่าเทียมและมีคุณภาพ

หนึ่งในโครงการสำคัญคือทรงพระราชทานทุนการศึกษาแก่เด็กและเยาวชนที่ยากจน ขาดแคลนทุนทรัพย์ทั่วประเทศอย่างต่อเนื่องผ่านองค์กรต่าง ๆ เช่น สภาสังคมสงเคราะห์แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ซึ่งได้มีการมอบทุนพระราชทานช่วยเหลือการศึกษาเด็กยากจนเป็นประจำทุกปี ครอบคลุมหลายระดับชั้น ตั้งแต่ระดับประถมศึกษาไปจนถึงระดับอุดมศึกษา รวมถึงอาชีวศึกษา ทุนเหล่านี้ช่วยบรรเทาภาระค่าใช้จ่ายและสร้างโอกาสให้เยาวชนจำนวนมากสามารถศึกษาต่อจนจบหลักสูตร

นอกจากนี้ ทรงให้ความสำคัญกับการขยายโอกาสทางการศึกษาในพื้นที่ห่างไกล โดยเฉพาะกับกลุ่มชาวไทยภูเขาและพื้นที่ทุรกันดาร ทรงพระราชทานพระราชทรัพย์เป็นทุนเริ่มแรกในการจัดสร้างโรงเรียนสำหรับชาวไทยภูเขา เช่น โรงเรียนเจ้าแม่หลวงอุปถัมภ์ 1 สำหรับชาวไทยภูเขาเผ่าเย้า ที่บ้านห้วยขาน ต.แม่งอน อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ และทรงมอบให้กองกำกับการตำรวจตระเวนชายแดนดูแลในระยะแรก

ปัจจุบันได้โอนมาสังกัดกระทรวงศึกษาธิการ และจัดการเรียนการสอนถึงระดับมัธยมศึกษาตอนต้น อีกทั้งยังพระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์เพื่อสร้างอาคารหลังใหม่ให้แก่ โรงเรียนเจ้าแม่หลวงอุปถัมภ์ 2 สำหรับเด็กชาวไทยภูเขาเผ่าม้ง ในอำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อให้ลูกหลานในท้องถิ่นได้รับความรู้โดยไม่จำเป็นต้องละทิ้งถิ่นฐาน

ทั้งนี้ พระมหากรุณาธิคุณยังแผ่ไพศาลไปยังเยาวชนผู้ด้อยโอกาสอย่างกว้างขวาง โดยทรงรับนักเรียนยากจนขาดโอกาสทางการศึกษาที่ทรงพบด้วยพระองค์เองระหว่างเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรไว้ในพระบรมราชานุเคราะห์ราว 2,000 คน ซึ่งทรงให้ความช่วยเหลือด้านทุนการศึกษาและติดตามดูแลความเป็นอยู่จนจบการศึกษา

ไม่เพียงเท่านั้น พระมหากรุณาธิคุณยังครอบคลุมไปถึงเด็กพิการ โดยทรงส่งเสริมให้เด็กกลุ่มนี้ได้เข้ารับการศึกษาในโรงเรียนการศึกษาพิเศษตามความถนัดและความสามารถ เพื่อนำความรู้ไปประกอบอาชีพหาเลี้ยงตนเองได้ในอนาคต

พร้อมกันนี้ ทรงส่งเสริมให้เยาวชนเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นควบคู่กับวิชาการสมัยใหม่ โดยผ่านโครงการต่างๆ ภายใต้มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ เยาวชนที่มีฝีมือทางศิลปะ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นบุตรหลานของราษฎรยากจน ได้รับการฝึกหัดงานหัตถกรรมไทยแขนงต่าง ๆ เช่น การทอผ้าไหม การปั้น และการจักสาน ณ ศูนย์ศิลปาชีพ

และทรงมุ่งหวังให้เยาวชนเหล่านี้สามารถอนุรักษ์และสืบสานมรดกทางวัฒนธรรมอันทรงคุณค่าของชาติ ควบคู่ไปกับการมีอาชีพที่มั่นคง สร้างความสมดุลระหว่างความก้าวหน้าทางวิชาการและการรักษาเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมไทยให้คงอยู่คู่กับเยาวชนไทยต่อไปอย่างยั่งยืน