‘ข้อเข่าเสื่อม’ โรคยอดฮิตในผู้สูงอายุ ระดับความรุนแรงแบบไหนต้องผ่าตัด

รศ.นพ. จำรูญเกียรติ ลีลเศรษฐพร แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านกระดูกและข้อ โรงพยาบาล เอส สไปน์ แอนด์ จอยท์ กล่าวว่า โรคข้อเข่าเสื่อมเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ผู้ใหญ่และผู้สูงอายุสูญเสียความคล่องตัว และลดคุณภาพชีวิตอย่างค่อยเป็นค่อยไป โดยการรักษาโรคข้อเข่าเสื่อมหรือตัดสินใจผ่าตัด ไม่ควรขึ้นกับภาพเอกซเรย์เพียงอย่างเดียว แต่ต้องประเมินร่วมกับปัจจัยอื่น ๆ

เช่น แนวขา (ขาโก่ง/ขาแอ่น) สภาพเอ็นรอบข้อ ลักษณะการใช้ชีวิต และโรคประจำตัวของผู้ป่วย เพราะแม้ข้อจะเสื่อมแต่หากผู้ป่วยยังใช้ชีวิตได้ดีหรือมีข้อจำกัดทางการแพทย์ อาจไม่ต้องผ่าตัดทันที ในทางกลับกัน ผู้ที่ปวดมาก เดินลำบาก หรือมีแนวขาผิดรูปชัดเจน การผ่าตัดอาจช่วยคืนคุณภาพชีวิตได้อย่างชัดเจน

ระดับความเสื่อมของข้อเข่า

• ระดับ 1-2: อาการไม่รุนแรง แนะนำการรักษาแบบอนุรักษ์ เช่น กายภาพบำบัด การฉีดหล่อลื่น หรือ PRP
• ระดับ 3-4: ผิวข้อสึกมาก รบกวนการเดินหรือการใช้ชีวิตประจำวัน ควรพิจารณาการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า
• สำหรับอาการรุนแรงจนถึงจุดที่ต้องพิจารณาผ่าตัด จะแบ่งเป็น “ผ่าเข่าครึ่งข้อ (UKA)” หรือ “ผ่าเข่าเต็มข้อ (TKA)” โดยอาศัยการตรวจวินิจฉัยอย่างละเอียด ดังนี้

1. แบบ UKA (Unicompartmental Knee Arthroplasty) การผ่าเข่าครึ่งข้อ

แนวคิด: เปลี่ยนเฉพาะส่วนที่เสื่อม เก็บโครงสร้างดีไว้ให้มากที่สุด (การผ่าตัดแบบอนุรักษ์ข้อ)

เหมาะกับ: ผู้ที่เสื่อมเฉพาะด้านเดียว เอ็นไขว้หน้ายังแข็งแรง ต้องการความคล่องตัว เช่น ขึ้น–ลงบันได คุกเข่า นั่งพับเพียบ

ข้อดี: แผลเล็ก เจ็บน้อย ฟื้นตัวเร็ว ข้อเคลื่อนไหวใกล้เคียงธรรมชาติ เสียเนื้อกระดูกน้อย

ข้อควรระวัง: ต้องการการวินิจฉัยที่แม่นยำ  เพราะการเลือกผู้ป่วยผิดอาจลดประสิทธิผล

2. แบบ TKA (Total Knee Arthroplasty) หรือการผ่าเข่าเต็มข้อ

• แนวคิด: เปลี่ยนข้อเข่าทั้งหมด เหมาะกับความเสื่อมหลายด้านหรือแนวขาผิดรูปชัดเจน
• เหมาะกับ: ข้อเสื่อมขั้นรุนแรง แนวขาผิดรูปมากกว่า 15–20 องศา หรือผู้มีอาการปวดเรื้อรังจนกระทบการเดิน
• ข้อดี: แก้แนวขาโก่ง/ขาแอ่น ลดอาการปวดระยะยาว และให้ความทนทานหลายสิบปี

รศ.นพ. จำรูญเกียรติ กล่าวว่า ในโรงพยาบาล เอส สไปน์ แอนด์ จอยท์ จะนำเทคโนโลยี Robotic-Assisted Surgery มาใช้ทั้งใน UKA และ TKA เพื่อเพิ่มความแม่นยำของการผ่าตัด ซึ่งเทคโนโลยีและการวินิจฉัยที่ถูกต้องคือหัวใจของผลลัพธ์ เพราะการรักษาไม่ใช่เพียงแค่ ‘ผ่า’ แต่คือการคืนคุณภาพชีวิตให้ผู้ป่วยอย่างปลอดภัย