ผ่าปัญหาบุคลากรการแพทย์ 'งานหนัก-เบิร์นเอาท์' คุณภาพชีวิตแย่ลง

หากจะมองปัญหาระบบสาธารณสุขอย่างผิวเผิน หลายคนอาจคิดว่าเป็นเพียงเรื่องของเงินทอง แต่เมื่อขุดลึกลงไป จะพบว่าปัญหามีความซับซ้อนหลายมิติที่เชื่อมโยงกัน สะท้อนให้เห็นถึงความเปราะบางของระบบที่สร้างมาเพื่อดูแลสุขภาพของประชาชน

 

 

ภาระงานที่เกินขีดจำกัด - เบิร์นเอาท์และความเหนื่อยล้า

 

นพ.วีระพันธ์ สุวรรณนามัย สมาชิกวุฒิสภา หรือ "หมอวี" ให้สัมภาษณ์กับ "ฐานเศรษฐกิจ"  ถึงปัญหาในระบบมีหลายอย่างมาก ทั้งเรื่องเบิร์นเอาท์หมดแรง อุบัติเหตุที่เกิดขึ้น โดนทำร้ายเจ้าหน้าที่" หมอวีระบุถึงปัญหาที่เกิดขึ้นกับบุคลากรทางการแพทย์

ปัญหาเบิร์นเอาท์ หรือ ภาวะหมดแรงจากการทำงาน กลายเป็นปัญหาใหญ่ในวงการแพทย์ไทย เมื่อบุคลากรต้องทำงานหนักเกินขีดจำกัด ด้วยจำนวนผู้ป่วยที่เพิ่มขึ้น แต่จำนวนบุคลากรไม่เพิ่มตาม หรือในบางกรณีกลับลดลงเนื่องจากการลาออก
เหตุการณ์หมอขับรถชนตายหลังโรงพยาบาลที่เกิดขึ้นปลายปีที่แล้ว เป็นเพียงส่วนหนึ่งของปัญหาที่สะท้อนให้เห็นถึงความเหนื่อยล้าและความเครียดที่สะสมของบุคลากรทางการแพทย์

 

เมื่อเจ้าหน้าที่กลายเป็นเป้าหมายความรุนแรง

 

นอกจากความเหนื่อยล้าจากการทำงานแล้ว บุคลากรทางการแพทย์ยังต้องเผชิญกับความรุนแรงจากผู้ป่วยและญาติที่เพิ่มขึ้น "มีเจ้าหน้าที่ถูกทำร้ายร่างกาย" หมอวีกล่าวถึงปัญหานี้ด้วยความกังวล

ความรุนแรงที่เกิดขึ้นในโรงพยาบาลมีสาเหตุหลายประการ ทั้งจากความไม่พอใจในการให้บริการ ความเครียดของผู้ป่วยและญาติ รวมถึงการสื่อสารที่ไม่เข้าใจกัน แต่สิ่งเหล่านี้กลับส่งผลให้บุคลากรทางการแพทย์ต้องทำงานภายใต้ความกดดันและความไม่ปลอดภัยเพิ่มขึ้น

 

ปัญหาที่ละเอียดอ่อนที่สุดคือเรื่องเงินทอง หมอวีชี้ให้เห็นถึงความไม่เป็นธรรมในการมองปัญหานี้

 

"ปัญหาของหมอพยาบาลคืออะไรรู้ไหม คือเวลาที่เราพูดเรื่องเงินทอง เราจะถูกสังคมด่า สังคมจะว่าเราว่า เฮ้ย คุณเป็นหมอ คุณรายได้เยอะอยู่แล้ว คุณเลือกมาเอง หรือหมอพูดถึงเงิน เห็นแก่เงิน อะไรอย่างนี้"

 

ทัศนคติของสังคมที่มองว่าหมอพยาบาลไม่ควรพูดถึงเรื่องเงิน หรือต้องทำงานเพื่อสังคมโดยไม่คำนึงถึงผลตอบแทน กลายเป็นอุปสรรคในการแก้ปัญหา เพราะหมอพยาบาลบุคลากรก็เป็นคน ก็ต้องมีพ่อมีแม่ต้องดูแลเหมือนกัน หลายคนที่มีครอบครัวก็ต้องดูแลครอบครัวเหมือนกัน เราต้องมองเขาในฐานะที่เป็นคนคนหนึ่ง เขาจะต้องมีรายได้ที่พอเหมาะกับค่าแรงที่เขาเสียไป

 

 

เมื่อเงินที่สัญญาไว้ไม่มา

 

ปัญหาที่ทำให้บุคลากรทางการแพทย์เสียขวัญมากที่สุดคือการที่รัฐสัญญาจะให้เงินพิเศษต่างๆ แต่เมื่อถึงเวลาตกเบิกกลับไม่ได้รับ

 

"รัฐสัญญาว่าจะให้เงินอย่างนี้ เช่น พ.ต.ท. พิเศษต่างๆ โอที แต่พอถึงเวลาตกเบิก ถึงเวลาไม่ได้เงินแล้วทำไง เขาผ่อนมอไซค์อยู่ เขาผ่อนรถยนต์อยู่ จะให้เขาทำยังไงล่ะ"

 

ปัญหานี้ไม่เพียงแต่ส่งผลต่อความเป็นอยู่ของบุคลากรเท่านั้น แต่ยังทำให้เกิดความไม่ไว้วางใจต่อระบบและนโยบายของรัฐ ซึ่งส่งผลต่อขวัญกำลังใจในการทำงาน

 

 เมื่อเงินบำรุงต้องนำมาแก้ปัญหา

 

เมื่อรัฐไม่สามารถจ่ายเงินที่สัญญาไว้ได้ โรงพยาบาลจำเป็นต้องหาทางแก้ปัญหา "โรงพยาบาลไม่อยากให้หมอหรือพยาบาลมีความเดือดร้อน เขาก็จะเอาเงินบำรุงไปจ่าย เพราะว่าเงินต้นมันไม่มา เงินบำรุงก็เลยร่อยไป"

 

นี่คือจุดเริ่มต้นของวังวนปัญหา เมื่อเงินบำรุงที่ควรจะใช้ในการพัฒนาโรงพยาบาลและซื้ออุปกรณ์การแพทย์ กลับต้องนำมาใช้แก้ปัญหาเฉพาะหน้า จนในที่สุดเงินบำรุงก็หมดไป

 

เสียงจริงจากพื้นที่ถึงหมอวี

 

หมอวีเล่าถึงประสบการณ์หลังจากที่โพสต์ของเขาออกไป ว่าได้รับการตอบรับจากเพื่อนร่วมวิชาชีพอย่างไร

 

"มีพี่น้องในวงการเล่าอะไรให้ฟังมากมาย ทุกคนมองเป็นปัญหาหมด ทุกคนที่ทำงานในระบบสาธารณสุข ทุกคนที่ปฏิบัติงานเขารู้ เวลาผมพูด ทุกคนช่วยผมยืนยันได้ แต่ผู้ที่แก้ปัญหากลับบอกว่าไม่มีปัญหา นั่นแหละ มันจึงแก้ปัญหาไม่ได้"

ช่องว่างระหว่างความเป็นจริงที่เกิดขึ้นในพื้นที่กับการรับรู้ของผู้บริหารระดับสูงเป็นปัญหาสำคัญที่ทำให้การแก้ไขปัญหาไม่เกิดขึ้น

 

โครงสร้างการบริหารที่เป็นปัญหา

 

หมอวีวิเคราะห์ถึงโครงสร้างการบริหารที่อาจเป็นอุปสรรคต่อการแก้ปัญหา ต้องฟังหน้างานจริงๆ อย่าไปฟังจากบุคคลที่อยู่รอบข้างท่าน อาจจะพูดขวางท่านไม่ได้ ต้องสังเกต ประเทศเราปกครองโดยนักการเมือง ข้าราชการประจำต้องเอาอกเอาใจนักการเมือง ถ้านักการเมืองบอกว่า เฮ้ย คุณมีปัญหาเหรอ เขาอาจจะบอกว่าไม่มีปัญหา

โครงสร้างการบริหารงานแบบ Top-down ที่ข้อมูลจากพื้นที่ไม่สามารถส่งถึงผู้บริหารระดับสูงได้อย่างตรงไปตรงมา กลายเป็นปัญหาใหญ่ในการแก้ไขปัญหาระบบสาธารณสุข

 

ผลกระทบต่อคุณภาพการรักษา

 

เมื่อปัญหาทั้งหลายเหล่านี้รวมกัน ผลที่ตามมาคือการลดลงของคุณภาพการรักษาพยาบาล แม้ว่าบุคลากรจะพยายามทำงานให้ดีที่สุด แต่ภายใต้ข้อจำกัดทางการเงิน ความเครียด และภาระงานที่เกินขีดจำกัด คุณภาพการดูแลผู้ป่วยย่อมได้รับผลกระทบ

 

การที่หมออินเทิร์นลาออกเป็นจำนวนมาก การที่พยาบาลหาที่ทำงานใหม่ และการที่บุคลากรประสบปัญหาเบิร์นเอาท์ ล้วนส่งผลต่อความต่อเนื่องและคุณภาพของการดูแลผู้ป่วย

 

ปัญหาเหล่านี้ไม่ใช่ปัญหาที่เกิดขึ้นในระยะสั้น แต่เป็นปัญหาที่สะสมมานาน และจะส่งผลกระทบระยะยาวต่อระบบสาธารณสุขของประเทศ หากไม่มีการแก้ไขอย่างจริงจัง