สืบทอดธุรกิจแบบ Asian Style

ธุรกิจครอบครัวนับว่ามีอิทธิพลต่อเศรษฐกิจของเอเชียเป็นอย่างมาก แต่หลายครอบครัวเหล่านี้ไม่ได้เตรียมพร้อมสำหรับอนาคตข้างหน้าอย่างที่ควรจะเป็นมากนัก นั่นคือการเตรียมความพร้อมในการถ่ายโอนกิจการให้เป็นไปอย่างราบรื่นโดยการจัดทำแผน การสืบทอดกิจการเอาไว้ล่วงหน้า ทั้งนี้ David Harland ผู้เชี่ยวชาญธุรกิจครอบครัวได้วิเคราะห์ถึงสถานการณ์การสืบทอดธุรกิจครอบครัวในเอเชียเอาไว้อย่างน่าสนใจในบทความชื่อ “Perception versus reality in Asian family business succession-and the impact on Australia” ซึ่งเขาได้มีส่วนร่วมในการสำรวจเรื่อง “Planning for Prosperity” และรายงานจาก The Economist การสำรวจได้ประเมินความพร้อมสำหรับอนาคตของธุรกิจครอบครัวในภูมิภาคเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

โดยรวบรวมข้อมูลจากธุรกิจครอบครัว 300 ราย ซึ่งจากผลการสำรวจและข้อมูลเชิงลึกของผู้เชี่ยวชาญด้านธุรกิจครอบครัวชี้ให้เห็นถึงช่องว่างที่น่าสนใจบางอย่างระหว่างการรับ รู้และความเป็นจริง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการวางแผนสืบทอดกิจการและความสามารถด้านดิจิตอลเป็นประเด็นที่ผู้บริหารรู้สึกมั่นใจในความพร้อมของตน สำหรับอนาคต แต่หลักฐานที่พบ กลับชี้ว่าพวกเขาอาจมีความเสี่ยง มากกว่าที่ยอมรับออกมา โดยการ วางแผนสืบทอดกิจการเป็นความ ท้าทายเร่งด่วนสำหรับธุรกิจจำนวน มากในเอเชีย ท่ามกลางประเพณีวัฒนธรรมแบบดั้งเดิมที่ถูกท้า ทายมากขึ้นเนื่องจากคนรุ่นใหม่กำลังพัฒนาให้มีความเท่าทันการเปลี่ยนแปลงของโลกและเผชิญกับวัฒนธรรมตะวันตก

ทั้งนี้หลายวัฒนธรรมในเอเชียการเป็นผู้นำธุรกิจครอบ ครัวจะถูกส่งต่อไปยังลูกชายคนโตเท่านั้น ซึ่งระบบการสืบ ทอดธุรกิจเช่นนี้อาจเพียงพอหากสภาพแวดล้อมทางธุรกิจไม่ ได้มีการเปลี่ยนแปลงไป อย่างไรก็ตามเกือบทุกธุรกิจกำลังถูกบังคับให้ปรับตัวเข้าหาเทคโนโลยีที่กำลังพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ขณะ เดียวกันก็ต้องเผชิญกับอุปสรรคจากการแข่งขันระดับโลกด้วย

ในงานวิจัยด้านธุรกิจครอบครัวพบว่าผู้นำธุรกิจครอบ ครัวส่วนใหญ่มีความมั่นใจว่าพวกเขามีแผนการสืบทอดกิจการที่เพียงพออยู่แล้ว อย่างไรก็ตามผู้เชี่ยวชาญคาดว่าแผนสืบทอดกิจการเหล่านี้มักเป็นข้อตกลงที่ไม่เป็นทางการและมีแนวโน้มที่จะถูกครอบงำโดยประเพณีดั้งเดิม ทั้งนี้หากผู้นำธุรกิจเป็นตัวแทนคนรุ่นที่ยังเคารพวัฒนธรรมประเพณี ผู้นำคนนั้นมักลังเลที่จะยอมรับว่าการส่งต่อธุรกิจไปให้ทายาทอาจไม่ได้เป็นประโยชน์สูงสุดต่อธุรกิจ ในทำนองเดียวกันการสืบทอดกิจการมักถูกดำเนินการเนื่องจากการตายของผู้นำครอบครัว แม้ ว่าหากมีการถ่ายโอนกิจการก่อน หน้านั้นอาจเป็นประโยชน์สูงสุดต่อธุรกิจก็ตาม ผู้นำธุรกิจส่วนใหญ่ตระหนักถึงผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีที่มีต่อธุรกิจของตนและเทคโนโลยีต่างๆ เช่น ปัญญาประดิษฐ์และหุ่นยนต์ก็กำลังเร่งการเปลี่ยน แปลงเช่นกัน อย่างไรก็ตามโครงสร้างของธุรกิจครอบครัวแบบดั้งเดิมและแผนการสืบทอดกิจการอาจทำให้ธุรกิจต้องเสียเปรียบเมื่อต้องปรับตัวในคราวที่จำเป็น ซึ่งนั่นเป็นสาเหตุให้ธุรกิจทั่วไปที่ไม่ใช่ธุรกิจครอบครัวในเอเชียเริ่มมีผลประกอบการดีกว่าธุรกิจครอบครัว

ทั้งนี้ไม่เพียงแต่ความคิดและรูปแบบการทำงานที่ตายตัวเท่านั้นที่ทำให้ธุรกิจครอบครัวตกอยู่ในสถานะเสียเปรียบเมื่อกล่าวถึงแผนการสืบทอดกิจการ แต่ยังพบว่ามีแนวโน้มมากขึ้นที่คนรุ่นใหม่จะไม่เต็มใจที่จะเข้าสู่ธุรกิจครอบครัว เนื่องจากผู้ที่เคยสัมผัสวัฒนธรรมตะวันตกหรือได้รับการศึกษาจากตะวันตกมักต้องการเริ่มต้นธุรกิจของตนเองหรือมีอาชีพในสาขาอื่น คนรุ่นใหม่มีแนวโน้มที่จะกบฏต่อประเพณีดั้งเดิมและการอยู่ในโลกยุคโลกาภิวัฒน์มากขึ้นทำให้พวกเขามีทางเลือกมากมายในการประกอบอาชีพ และปัญหานี้ขยายมากขึ้นโดยเฉพาะในประเทศจีนซึ่งกฎหมายเกี่ยวกับการมีทายาทอาจทำให้ธุรกิจครอบครัวมีผู้สืบทอดที่มีศักยภาพเพียงคนเดียวเท่านั้น มีข้อแนะนำที่ประยุกต์จากผลการวิจัย 3 ขั้นเบื้องต้นก่อนที่จะเริ่มต้นจัดทำแผนการสืบทอดธุรกิจครอบครัว ดังนี้

ขั้นที่ 1 ให้มีกรรมการบริษัทที่ไม่ใช่สมาชิกครอบครัวจะทำให้เกิดความเป็นกลางในกระบวนการตัดสินใจ และสำคัญมากที่จะต้องมีใครสักคนที่มุ่งเน้นความต้องการของธุรกิจเป็นหลักมากกว่าของครอบครัวอย่างแท้จริง  ขั้นที่ 2 ให้มีที่ปรึกษาจากภายนอกที่เชี่ยวชาญด้านการกำกับดูแลกิจการธุรกิจครอบครัวจะช่วยเพิ่มความเป็นธรรมและลดความขัดแย้งได้เป็นอย่างมาก เนื่องจากระหว่างกระบวนการสืบทอดนั้นเป็นช่วงเวลาของการเปลี่ยน แปลงจึงมีความอ่อนไหวของครอบครัวและธุรกิจเป็นอย่างมาก ขั้นที่ 3 ให้มีแนวทางรองรับการเปลี่ยนแปลงผู้นำ เพราะทุกครั้งที่มีการเปลี่ยนผู้นำใหม่ ผลประกอบการของบริษัทมักจะไม่ดีเป็นเวลา 2-3 ปี เนื่องจากต้องปรับตัวให้เข้ากับวิสัยทัศน์ ปรัชญา และกลยุทธ์ธุรกิจใหม่ๆ การเตรียมตัวรองรับการเปลี่ยนแปลงที่ดีขององค์กรและการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพจะช่วยรักษาขวัญและกำลังใจของพนักงานไว้ได้

ถึงแม้ว่าในการสืบทอดธุรกิจครอบครัวจะต้องคำนึงถึงประโยชน์ธุรกิจเป็นอันดับแรก แต่ผู้ที่ดูแลการสืบทอดก็ต้องไม่ลืมผู้นำธุรกิจครอบครัวที่กำลัง จะพ้นจากตำแหน่งไป เพราะหาก สามารถใช้ประโยชน์จากผู้นำเดิมได้นอกจากจะเป็นผลดีกับธุรกิจแล้วยังทำให้สมาชิกครอบ ครัวต่างๆ ที่ทำงานร่วมกันมีความ สัมพันธ์ที่ดีต่อกันตลอดเวลา

จากปัญหาที่กล่าวมาในข้างต้นจึงนับว่าเป็นเรื่องที่น่ากังวลอยู่ไม่น้อยสำหรับเศรษฐกิจในเอเชียซึ่งมีธุรกิจครอบครัวมาก ถึง 85% ของธุรกิจทั้งหมด และต้องยอมรับว่าการเปลี่ยนแปลงในตลาดโลกทำให้ธุรกิจครอบครัวต่างก็ต้องปรับตัวขนาน ใหญ่เพื่อ ความอยู่รอด อย่างไรก็ตามธุรกิจ ครอบครัวที่ดีเป็นผลมาจากความ สมดุลระหว่างการส่งเสริมวัฒนธรรม ทางธุรกิจที่เป็นเอกลักษณ์ของตนและการเปิดกว้างยอมรับเทคโนโลยีใหม่ๆ ดังนั้นการยอม รับการเปลี่ยนแปลงและขับเคลื่อน องค์กรด้วยเทคโนโลยีที่เหมาะสมจะทำให้ธุรกิจครอบครัวสามารถอยู่รอดในเศรษฐกิจยุคดิจิตอลนี้ต่อไปได้

ที่มา : Harland, D. 2018. Perception versus reality in Asian family business succession – and the impact on Australia. Available: https://www.smartcompany.com.au/people-human-resources/leadership/perception-versus-reality-in-asian-family-business-succession-and-the-impact-on-australia/



คอลัมน์ | หน้า 35 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ | ฉบับ 3,419 ระหว่างวันที่ 18-21 พฤศจิกายน 2561