จีนบุกลงทุนแอฟริกาเปิดตลาดใหม่ หลบพิษสงครามการค้า

สงครามการค้าระหว่างจีนกับสหรัฐอเมริกา ทำให้จีนมองหาตลาดใหม่และเพิ่มความร่วมมือกับภูมิภาคใหม่ๆ มากขึ้น และหนึ่งในจุดหมายปลายทางที่จีนกำลังมุ่งไปคือ บรรดาตลาดเกิดใหม่ในทวีปแอฟริกา ซึ่งเป็นแหล่งวัตถุดิบที่อุดมสมบูรณ์ มีประชากรจำนวนมาก และยังมีคู่แข่งไม่มากนัก รัฐบาลจีนได้พยายามเข้าไปทำความตกลง สร้างความร่วมมือกับประเทศในแอฟริกา เป็นเวลายาวนานหลายปีแล้วก่อนที่จะเปิดฉากตอบโต้ทางการค้ากับสหรัฐฯในปีนี้ แต่เมื่อการเผชิญหน้าดังกล่าวเริ่มขึ้น แนวโน้มกระแสการลงทุนและการค้าของจีนก็หลั่งไหลไปยังทวีปแอฟริกามากยิ่งขึ้น



ในอดีต การลงทุนที่มุ่งหน้าสู่แอฟริกามักจะเน้นไปที่อุตสาหกรรมที่เกี่ยวเนื่องกับการนำทรัพยากรของแอฟริกามาใช้ เช่น อุตสาหกรรมเหมืองแร่และอัญมณี รวมทั้งอุตสาหกรรมสำรวจและขุดเจาะนํ้ามันและก๊าซธรรมชาติ แต่ปัจจุบันสถิติชี้ว่า เม็ดเงินลงทุนของจีนที่เข้าไปสู่ทวีปแอฟริกานั้น หลั่งไหลไปที่อุตสาหกรรมภาคบริการมากที่สุด อาทิ การค้าปลีกค้าส่ง การเป็นตัวแทนส่งออก-นำเข้าสินค้า ธุรกิจ ก่อสร้าง การขนส่ง การส่งพัสดุและคลังสินค้า แต่อุตสาหกรรมการผลิตก็ยังเป็นที่นิยมของนักลงทุนเช่นกัน เช่นในประเทศเอธิโอเปีย ทุนจีนหลั่งไหลเข้าไปตั้งโรงงานผลิตเสื้อผ้าเพื่อการส่งออกเป็นจำนวนมาก

โนอาห์ สมิธ ผู้ช่วยศาสตราจารย์จากมหาวิทยาลัยสโตนี่ บรุค ผู้เชี่ยวชาญด้านเศรษฐศาสตร์ ให้ความเห็นว่า แอฟริกากำลังเข้าสู่กระบวนการปฏิวัติอุตสาหกรรม และการลง ทุนของต่างชาติที่เกิดขึ้นในภาคอุตสาหกรรมของแอฟริกาก็เป็นส่วนสำคัญในยุทธศาสตร์พัฒนาการเติบโตทั้งทางเศรษฐกิจและสังคม ผู้ใช้แรงงานและผู้บริโภคทั่วไปมีรายได้เพิ่มขึ้น และโอกาสในการสร้างธุรกิจใหม่ๆก็เปิดกว้างสำหรับผู้ประกอบการของแอฟริกาเอง เช่น ธุรกิจการค้า จัดหาสินค้าป้อนให้กับบริษัทต่างชาติที่เข้าไปลงทุน และธุรกิจบริการอื่นๆ

เมื่อต้นเดือนกันยายนที่ผ่านมา ในการประชุมระดับผู้นำรัฐบาลว่าด้วยความร่วมมือระหว่างจีนและประเทศในแอฟริกา ซึ่งมีขึ้นที่กรุงปักกิ่ง ประธานาธิบดี สี จิ้นผิง ของจีน ได้ตอกยํ้าว่า จีนพร้อมจะให้ความช่วยเหลือแก่แอฟริกาเป็นวงเงินรวม 60,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ หรือกว่า 1.98 ล้านล้านบาท ซึ่งจะมาทั้งในรูปเงินช่วยเหลือแบบให้เปล่า เงินกู้ดอกเบี้ยตํ่า เงินลงทุนในโครงการต่างๆ รวมทั้งเงินสนับสนุนการสั่งซื้อสินค้าจากแอฟริกา เป็นต้น ยกตัวอย่าง ในวงเงินจำนวนนี้จะเป็นเงินให้เปล่าและเงินกู้แบบไร้ดอกเบี้ยประมาณ 15,000 ล้านดอลลาร์ เป็นวงเงินสินเชื่อ 20,000 ล้านดอลลาร์ เป็นเงินสนับสนุนโครงการพัฒนา 10,000 ล้านดอลลาร์ และเป็นเงินสนับสนุนการสั่งซื้อสินค้าแอฟริกา 5,000 ล้านดอลลาร์ ไม่เพียงเท่านั้น ผู้นำจีนยังรับปากต่อหน้าที่ประชุมว่า จะสนับสนุนให้บริษัทเอกชนของจีนนำเม็ดเงินเข้ามาลงทุนในแอฟริกาอีกอย่างน้อย 10,000 ล้านดอลลาร์ภายในระยะ 3 ปีข้างหน้า

นักวิเคราะห์กล่าวว่าข้อเสนอของจีนนั้นน่าสนใจและไม่น่าอึดอัดใจเมื่อเทียบกับข้อตกลงการค้าหรือเงื่อนไขโครงการความร่วมมือของประเทศในโลกตะวันตก ไม่ว่าจะเป็นสหรัฐอเมริกาหรือสหภาพยุโรป (อียู) ที่มักจะเรียกร้องให้รัฐบาลแอฟริกาต้องมีมาตรการป้องกันและปราบปรามการทุจริตคอร์รัปชัน ตลอดจนมาตรการปกป้องคุ้มครองสิ่งแวด ล้อมและสวัสดิภาพแรงงานพ่วงติดเป็นเงื่อนไขมาด้วยเสมอ

ซึ่งในส่วนของจีนนั้น แม้ว่าจะมีข้อครหาและเสียงวิพากษ์วิจารณ์ (ซึ่งส่วนใหญ่ก็เป็นเสียงที่มาจากโลกตะวันตก) ว่า จีนกำลังใช้เงินทุนไล่ล่าเอาประเทศในแถบแอฟริกามาไว้ใต้อำนาจของจีน หรือพูดอีกอย่างคือ เอาเงินเข้าล่อทำให้ประเทศเหล่านี้ต้องตกอยู่ภายใต้ “กับดักหนี้” หรือ debt trap ของจีนซึ่งเป็นเจ้าของเงินกู้ และเป็นเจ้าของโครงการลงทุนด้านต่างๆในแอฟริกา ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง กล่าวถึงประเด็นนี้ต่อหน้าบรรดาผู้นำรัฐบาลของแอฟริกาที่เข้ามาร่วมการประชุมซัมมิทกว่า 50 คนในกรุงปักกิ่งว่า ความร่วมมือและการลงทุนของจีนนั้น หวังเพียง “ความมั่งคั่งและเจริญรุ่งเรืองไปด้วยกัน” ไม่ได้มีเงื่อนไขผูกมัดเพื่อหวังประโยชน์ทางการเมืองหรือเพื่อการสร้างอำนาจแต่อย่างใด

......................................................................................................................

รายงาน | หน้า 10 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ | ฉบับ 3,405 ระหว่างวันที่ 30 กันยายน - 3 ตุลาคม 2561