... พระปฐมบรมราชโองการ ...

... ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อทำพิธีตักน้ำและตั้งพิธีเสกน้ำสำหรับถวายเป็นน้ำอภิเษกและน้ำสรงพระมุรธาภิเษก การทำพิธีจารึกพระสุพรรณบัฏและดวงพระบรมราชสมภพ แกะพระราชลัญจกรประจำรัชกาล ไปจนถึงพิธีพราหมณ์ทูลเกล้าฯ ถวายเครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ และเครื่องราชูปโภคแล้วนั้น

สิ่งหนึ่งที่เป็นสิ่งสำคัญเสมือนเป็นการบอกกล่าวแก่ประชาชนชาวไทย คือ "พระมหากษัตริย์" จะทรงพระราชทานพระปฐมบรมราชโองการ นับตั้งแต่รัชกาลที่ ๑ จนถึงรัชกาลปัจจุบัน จะมีเนื้อความเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย ซึ่งล้วนแต่แสดงพระราชปณิธานในฐานะทรงเป็นผู้รับพระราชภาระแห่งบ้านเมือง

 

รัชกาลที่ ๑ พระบาทสมเด็จพระปรโมรุราชา มหาจักรีบรมนารถ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

 

๒๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๒๗๙ - ๗ กันยายน พ.ศ. ๒๓๕๒

พระมหากษัตริย์ไทยพระองค์แรกในราชวงศ์จักรี เสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๒๗๙ ปราบดาภิเษกขึ้นครองราชย์เป็นปฐมกษัตริย์แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อวันที่ ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๓๒๕ ขณะมีพระชนมายุได้ ๔๖ พรรษา และทรงย้ายราชธานีจากฝั่งธนบุรีมาอยู่ฝั่งพระนคร ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการว่า "พรรณพฤกษ ชลธี แลสิ่งของในแผ่นดิน ทั่วเขตพระนคร ซึ่งหาผู้หวงแหนมิได้นั้น ตามแต่สมณชีพราหมณาจารย์ราษฎรปรารถนาเถิด"

 

รัชกาลที่ ๒ พระบาทสมเด็จพระบรมราชพงษเชษฐมเหศวรสุนทร พระพุทธเลิศหล้านภาลัย

 

๒๔ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๓๑๐ - ๒๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๓๖๗

พระมหากษัตริย์ไทยพระองค์ที่ ๒ ในราชวงศ์จักรี มีพระนามเดิมว่า "ฉิม" (สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร) พระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๒๔ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๓๑๐ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ ๔ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เสวยราชสมบัติ เมื่อวันที่ ๗ กันยายน พ.ศ. ๒๓๕๒ - ๒๓๖๗ ขณะมีพระชนมายุได้ ๔๒ พรรษา ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการว่า "แต่บรรดาพฤกษาและแม่นํ้าใหญ่ น้อย และสิ่งของทั้งปวง ซึ่งมีในแผ่นดิน ทั่วขอบเขตแดนพระนคร ซึ่งหาเจ้าของหวงแหนมิได้ ให้พระราชทานแก่ สมณะ พราหมณอณาประชาราษฎร์ทั้งปวง ตามแต่ปรารถนาเถิด"

 

รัชกาลที่ ๓ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหาเจษฎาราชเจ้า

 

พระมหากษัตริย์ไทยรัชกาลที่ ๓ แห่งราชวงศ์จักรี ทรงเป็นพระราชโอรสพระองค์ใหญ่ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย และพระองค์แรกที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเรียม เสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๓๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๓๓๐ ซึ่งภายหลังพระราชชนนีได้รับการสถาปนาเป็นกรมสมเด็จพระศรีสุลาลัย พระองค์เสวยราชสมบัติ เมื่อวันที่ ๒๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๓๖๗ รวมสิริดำรงราชสมบัติ ๒๗ ปี ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการว่า "เจ้าพระยา และพระยา ของซึ่งถวายทั้งนี้ จงจัดแจงบำรุงไว้ให้ดี จะได้รักษาแผ่นดิน"

ในการพระราชพิธีพระบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ไม่พบหลักฐานพระปฐมบรมราชโองการหลังจากพิธีถวายสิริราชสมบัติและเครื่องสิริราชกกุธภัณฑ์ที่พระที่นั่งภัทรบิฐ พบแต่ "พระราชโองการปฏิสันถาร" ในการเสด็จมหาสมาคม ซึ่งโปรดให้พระบรมวงศานุวงศ์และขุนนาง ทั้งฝ่ายทหารและพลเรือนเข้าเฝ้า เพื่อรับการถวายราชสมบัติ จากนั้นจึงมีพระราชโองการตรัสปฏิสันถารกับเจ้าพระยาและพระยาทั้งปวง ซึ่งมีข้อความเดียวกันทุกรัชกาล ต่อมา ภายหลังพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ยกเลิกพิธีส่วนนี้ มีแต่เพียงการถวายพระพรชัยมงคลจากขุนนางฝ่ายหน้าและข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายในเท่านั้น

 

รัชกาลที่ ๔ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

 

พระมหากษัตริย์ไทยพระองค์ที่ ๔ แห่งราชวงศ์จักรี มีพระนามเดิมว่า "เจ้าฟ้ามงกุฎ สมมติเทวาวงศ์พงษ์อิศรกษัตริย์" เสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๑๘  ตุลาคม พ.ศ. ๒๓๔๗ ในสมัยรัชกาลที่ ๑ เป็นพระราชโอรสองค์ที่ ๔๓ และเป็นลำดับที่ ๒ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยและสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี ทรงเสวยราชสมบัติ วันที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๓๙๔ รวมดำรงสิริราชสมบัติ ๑๖ ปี ๖ เดือน ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการว่า "พรรณพฤกษ ชลธี แลสิ่งของในแผ่นดินทั่วเขตพระนคร ซึ่งหาผู้หวงแหนมิได้นั้น ตามแต่สมณชีพราหมณาจารย์ราษฎรจะปรารถนาเถิด"

 

รัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ฯ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

 

พระมหากษัตริย์สยาม รัชกาลที่ ๕ แห่งราชวงศ์จักรี เสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๒๐ กันยายน พ.ศ. ๒๓๙๖ เป็นพระราชโอรสองค์ที่ ๙ ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นที่ ๑ ในสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งแรก เมื่อวันที่ ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๑๑ และพระราชพิธีบรมราชาภิเษกครั้งที่ ๒ ขึ้นเมื่อวันที่ ๑๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๑๖ รวมดำรงสิริราชสมบัติ ๔๒ ปี ๒๒ วัน ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการว่า "แต่บรรดาที่ไม่มีเจ้าของผลไม้ ทั้งนํ้าในห้วยละหารตรท่าก็ดี ตามแต่สมณพราหมณาจารยอาณาประชาราษฎรจะมาแต่จตุระทิศต่าง ๆ ตามแต่จะปรารถนา"

ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการครั้งที่ ๒ วันที่ ๑๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๑๖ ว่า "ครั้งนี้ท่านทั้งปวงพร้อมใจกัน ยอมให้เราเปนเจ้าครองราชสมบัติ ได้รับมุรธาภิเษกเปนใหญ่ในสยามราษฎร์วราณาจักรนี้แล้ว เราขออนุญาตยอมให้ โดยธรรมิกราชประเพณี พรรณพฤกษชลธีในสยามราษฎร์วราณาจักรนี้ ซึ่งไม่มีเจ้าของหวงแหนนั้น ตามแต่สมณพราหมณาจารย์ ประชาราษฎรทั้งปวงจะปรารถนาใช้สอยเทอญฯ"

 

รัชกาลที่ ๖ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาวชิราวุธฯ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

 

(พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว) ทรงเป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ ๖ แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ เสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๒๓ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ ๒๙ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และองค์ที่ ๒ ในสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พระพันปีหลวง (สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี) เสวยราชสมบัติ เมื่อวันที่ ๒๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ รวมดำรงสิริราชสมบัติได้ ๑๕ ปี ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการว่า "ดูกรพราหมณ์ บัดนี้เราทรงราชภาระครองแผ่นดินโดยธรรมสม่ำเสมอ เพื่อประโยชน์เกื้อกูลและสุขแห่งมหาชน เราแผ่ราชอาณาเหนือท่านทั้งหลายกับโภคสมบัติ เปนที่พึ่ง จัดการปกครองรักษาป้องกัน อันเปนธรรมสืบไป ท่านทั้งหลายจงวางใจอยู่ตามสบาย เทอญฯ"

 

รัชกาลที่ ๗ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาประชาธิปกฯ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

 

พระมหากษัตริย์ในราชวงศ์จักรี รัชกาลที่ ๗ แห่งราชอาณาจักรสยาม เสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๘ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๖ พระองค์เป็นพระราชโอรสองค์ที่ ๗๖ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นปีที่ ๙ ในสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พระพันปีหลวง ทรงขึ้นเสวยราชสมบัติ เมื่อวันที่ ๒๕ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๖๘ และทรงสละราชสมบัติเมื่อวันที่ ๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๗ รวมดำรงสิริราชสมบัติ ๙ ปี ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการว่า "ดูกรพราหมณ์ บัดนี้เราทรงราชภาระครองแผ่นดินโดยธรรมสม่ำเสมอ เพื่อประโยชน์เกื้อกูลและสุขแห่งมหาชน เราแผ่ราชอาณาเหนือท่านทั้งหลายกับโภคสมบัติ เปนที่พึ่ง จัดการปกครองรักษาป้องกัน อันเปนธรรมสืบไป ท่านทั้งหลายจงวางใจอยู่ตามสบาย เทอญฯ"

 

รัชกาลที่ ๘ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร

 

เสด็จสวรรคตก่อนทรงรับพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันที่ ๒๐ กันยายน พ.ศ. ๒๔๖๘  เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าพี่ยาเธอ เจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดชกรมหลวงสงขลานครินทร์ และหม่อมศรีสังวาลย์ เสด็จขึ้นครองราชย์เป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ ๘ แห่งราชวงศ์จักรี เมื่อวันที่ ๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๗ ขณะมีพระชนมายุเพียง ๘ พรรษา และประทับอยู่ที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ จึงมีการแต่งตั้งคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์จนกว่าพระองค์จะทรงบรรลุนิติภาวะ พระองค์เสด็จนิวัตพระนครครั้งแรกภายหลังทรงราชย์ เมื่อวันที่ ๑๕ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๘๑ และครั้งที่ ๒ เมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๘๘ รวมระยะเวลาที่ทรงครองสิริราชสมบัติ ทั้งสิ้น ๑๒ ปี

 

รัชกาลที่ ๙ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

 

พระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๐ ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ ๙ แห่งราชวงศ์จักรี เสด็จขึ้นครองราชสมบัติ ตั้งแต่วันที่ ๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๙ และเมื่อวันที่ ๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ได้ทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ทรงมีพระปฐมบรมราชโองการว่า "เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม"


หน้า 21-24 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 39 ฉบับที่ 3,461 วันที่  14 - 17  เมษายน พ.ศ. 2562