ออกประกาศเก็บค่าบริการ ในนิคมอุตสาหกรรม...โดยไม่มีอำนาจ
คอลัมน์อุทาหรณ์จากคดีปกครอง โดย นายปกครอง
หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ฉบับ 3,657 หน้า 5 วันที่ 28 กุมภาพันธ์ - 3 มีนาคม 2564
คดีน่าสนใจในคอลัมน์ “อุทาหรณ์จากคดีปกครอง” วันนี้...เป็นกรณีที่การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย ออกประกาศเรียกเก็บค่าบำรุงรักษาสิ่งอำนวยความสะดวกด้านสิ่งแวดล้อมและความปลอดภัยในนิคมอุตสาหกรรมบางปู ลงวันที่ 14 สิงหาคม 2555 จากผู้ประกอบกิจการในนิคมอุตสาหกรรมบางปู เป็นเวลา 5 ปี (50 เดือน) โดยคิดคำนวณตามปริมาณพื้นที่ประกอบกิจการ
เนื่องมาจากการนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย ได้ดำเนินโครงการพัฒนาปรับปรุงระบบการเฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อมในนิคมอุตสาหกรรมบางปู ให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ตามความประสงค์ของกระทรวงการคลัง โดยจัดตั้งศูนย์เฝ้าระวังและควบคุมคุณภาพสิ่งแวดล้อมเพื่อติดตามและตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดล้อม ซึ่งมีการลงทุนพัฒนาระบบรักษาความปลอดภัยต่างๆ รวมทั้งติดตั้งกล้องวงจรปิดในนิคมอุตสาหกรรมบางปู
ผู้ประกอบกิจการทั้งสี่เห็นว่า การนิคมอุตสาหกรรมฯ ไม่มีอำนาจในการออกประกาศดังกล่าว อีกทั้งการเรียกเก็บค่าบำรุงรักษาตามโครงการฯ ยังเป็นการเพิ่มต้นทุนให้แก่ผู้ประกอบการ จึงฟ้องการนิคมอุตสาหกรรมฯ ต่อศาลปกครองเพื่อขอให้เพิกถอนประกาศที่พิพาท
คดีจึงมีประเด็นปัญหาที่น่าสนใจว่า... ประกาศกำหนดอัตราค่าบำรุงรักษาสิ่งอำนวยความสะดวกด้านสิ่งแวดล้อมและความปลอด ภัยในนิคมอุตสาหกรรมบางปู ลงวันที่ 14 สิงหาคม 2555 ชอบด้วยกฎหมายหรือไม่?
ศาลปกครองสูงสุดพิจารณาแล้วเห็นว่า แม้ว่าพระราชบัญญัติการนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2522 จะให้อำนาจ การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย ในการกำหนดค่าบำรุงรักษาสิ่งอำนวยความสะดวก ตลอดจนค่าบริการในนิคมอุตสาหกรรมก็ตาม แต่สิ่งอำนวยความสะดวกและบริการดังกล่าว ต้องเป็นสิ่งอำนวยความสะดวกและบริการในการดำเนินการของผู้ประกอบการตามที่กำหนดไว้ในมาตรา 6 (2) แห่งพระราชบัญญัติดังกล่าว และต้องเป็นสิ่งอำนวยความสะดวกและบริการที่จำเป็นตามความเหมาะสมกับลักษณะและขนาดของนิคมอุตสาหกรรมแต่ละประเภทตามที่กำหนดไว้ในข้อ 2 วรรคหนึ่ง (1)-(10) และวรรคสอง ของกฎกระทรวง กำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขในการจัดตั้งนิคมอุตสาหกรรม พ.ศ. 2548 อีกทั้งยังต้องเป็นไปตามข้อบังคับที่คณะกรรมการการนิคมอุตสาหกรรมกำหนดไว้ด้วย
ดังนั้น หากระบบสาธารณูปโภค สิ่งอำนวยความสะดวก และบริการใด ที่ไม่ได้ดำเนินการจัดให้มีขึ้นตามข้อบังคับดังกล่าวแล้ว การนิคมอุตสาหกรรมก็ไม่อาจเรียกเก็บค่าบริการหรือค่าบำรุงรักษาได้
เมื่อการจัดตั้งศูนย์ปฏิบัติการเฝ้าระวังคุณภาพสิ่งแวดล้อมและความปลอดภัยในนิคมอุตสาหกรรมบางปู ได้ดำเนินการตามความประสงค์ของกระทรวงการคลัง เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการสิ่งแวดล้อมที่ดีในนิคมอุตสาหกรรมบางปู และเพื่อสร้างความเชื่อมั่นให้กับชุมชนในการอยู่ร่วมกันอย่างปลอดภัยกับอุตสาหกรรรมดังกล่าว จึงมิใช่บริการหรือสิ่งอำนวยความสะดวกในการดำเนินงานของผู้ประกอบการตามมาตรา 6 (2) แห่งพระราชบัญญัติการนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทยฯ เพราะมิได้ทำให้การดำเนินงานของผู้ประกอบการในนิคมอุตสาหกรรมบางปูได้รับความสะดวกเพิ่มขึ้นแต่อย่างใด
นอกจากนี้ ศูนย์เฝ้าระวังฯ ดังกล่าว ก็ไม่ใช่สาธารณูปโภค บริการ หรือสิ่งอำนวยความสะดวกที่จำเป็นตามความเหมาะสมกับลักษณะและขนาดของนิคมอุตสาหกรรมบางปู ทั้งการติดตั้งกล้องวงจรปิดไม่ใช่สิ่งอำนวยความสะดวกตามวัตถุประสงค์ในการจัดตั้งนิคมอุตสาหกรรมตามที่กฎหมายบัญญัติไว้ และยังดำเนินการไปโดยไม่ได้รับความยินยอมจากผู้ประกอบการ
อีกทั้งผู้ฟ้องคดีทั้งสี่และผู้ประกอบกิจการรายอื่นก็ได้ติดตั้งกล้องวงจรปิดอยู่ก่อนแล้ว ประกอบกับการติดตั้งศูนย์เฝ้าระวังฯ แล้วเรียกเก็บค่าบำรุงรักษาหรือค่าบริการภายหลังที่มีการจัดตั้งนิคมอุตสาหกรรมบางปูมานาน และภายหลังจากที่ผู้ฟ้องคดีทั้งสี่รวมทั้งผู้ประกอบการรายอื่นได้เข้าไปลงทุนประกอบกิจการแล้ว ย่อมกระทบต่อต้นทุนในการประกอบกิจการ ซึ่งไม่เป็นธรรม และเมื่อพิจารณาจำนวนเงินที่เรียกเก็บเป็นเงินลงทุนค่าติดตั้งอุปกรณ์ทั้งหมด มิใช่เงินค่าบำรุงรักษาสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อมิให้ชำรุดและให้มีสภาพใช้งานได้ตลอดไปแต่อย่างใด
ดังนั้น ประกาศกำหนดอัตราค่าบำรุงรักษาสิ่งอำนวยความสะดวกด้านสิ่งแวดล้อมและความปลอดภัยในนิคมอุตสาหกรรมบางปูตามโครงการดังกล่าว จึงเป็นคำสั่งทางปกครองทั่วไปที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย ศาลปกครองพิพากษาให้เพิกถอน (คำพิพากษาศาลปกครองสูงสุดที่ อ. 899/2562)
คำพิพากษาดังกล่าว...เป็นบรรทัดฐานในการปฏิบัติราชการที่ดีในการใช้อำนาจทางปกครอง ออกประกาศเพื่อเรียกเก็บค่าบริการหรือค่าบำรุงรักษาสิ่งอำนวยความสะดวกในนิคมอุตสาหกรรม ซึ่งจะต้องกระทำภายใต้วัตถุประสงค์และขอบเขตของกฎหมายที่ให้อำนาจ ทั้งยังต้องคำนึงถึงความเป็นธรรมแก่ผู้ประกอบการอีกด้วย (ปรึกษาคดีปกครองได้ที่สายด่วนศาลปกครอง 1355)