การทำธุรกิจยุคแพลตฟอร์ม (3)

คอลัมน์เศรษฐทัศน์ โดย  รศ.(พิเศษ) ดร.กฤษฎา เสกตระกูล รองผู้จัดการตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย

หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ฉบับ 3,649 หน้า 5 วันที่ 31 มกราคม - 3 กุมภาพันธ์ 2564 

ในตอนที่ 3 นี้ผมจะพาเจาะลึกเกี่ยวกับโครงสร้างและรูปแบบของ Platform business

1. โครงสร้างของ Platform business

Platform business ที่ดีและช่วยสร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่ธุรกิจได้ จะต้องสามารถอำนวยความสะดวกให้เกิดธุรกรรมอย่างต่อเนื่อง โดยไม่หยุดและไม่สะดุด ขณะที่ธุรกิจแบบดั้งเดิมจะเป็นผู้ผลิตสินค้าและบริการป้อนเข้าสู่ Platform business เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มบนเครือข่ายของแพลตฟอร์มซึ่งเป็นผู้ที่ทำให้เกิดธุรกรรม แต่ไม่ได้ผลิตสินค้าและบริการเอง

บนแพลตฟอร์มจึงต้องมีธุรกรรมหลัก (core transaction) ในมิตินี้แพลตฟอร์มจึงเหมือนโรงงานที่ทำหน้าที่ผลิต core transaction การออกแบบสร้าง Platform business  จึงต้องทำให้เห็นว่ามีเทคโนโลยีและวิธีการอะไรที่ช่วยสร้าง core transaction ให้เกิดขึ้น และสามารถเชื่อมโยง core transaction  ระหว่างผู้ผลิตและผู้บริโภคผ่าน Platform business ได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยมี 4 ขั้นตอน ได้แก่ 1) การสร้าง (Create) ข้อมูลของสินค้าและบริการซึ่งต้นทางจะมาจากผู้ผลิตที่นำมาวางไว้บนแพลตฟอร์ม 2) การเชื่อมโยง (Connect) ข้อมูลของผู้บริโภคและข้อมูลของสินค้าบริการที่วางอยู่บนแพลตฟอร์ม เพื่อทำเกิดการ matching 3) การบริโภค (Consume) หากผู้บริโภคสามารถจับคู่กับสินค้าและบริการที่สามารถตอบสนองความต้องการของตนเอง ก็จะเกิดธุรกรรมการซื้อขายระหว่างกัน 4) การชำระเงินและบริการหลังการขาย (Compensate) จะเกิดขึ้นตามมา หลังจากการตัดสินใจบริโภค ทำให้เกิดยอดขาย การส่งมอบสินค้า และ feedback ต่างๆ ซึ่งข้อมูลเหล่านี้สำคัญสำหรับแพลตฟอร์มในการนำไปวิเคราะห์และหาวิธีกระตุ้นให้เกิดกระบวนการ 4 ขั้นตอนดังกล่าวอย่างต่อเนื่อง ซึ่งจะนำไปสู่การขยายขนาดของธุรกรรมบนแพลตฟอร์มต่อไป ดังรูปที่ 1 ที่อธิบายไว้ตามด้านล่างนี้

รูปที่ 1 : การเกิด core transaction 4 ขั้นตอน

ที่มา : www.applicoinc.com

อย่างไรก็ตาม ในความเป็นจริงแล้วยากที่จะควบคุมให้ลูกค้าหรือผู้บริโภคใช้บริการ core transaction บนแพลตฟอร์มของเราตลอดไป เพราะอาจมีคู่แข่งที่พัฒนาแพลตฟอร์มใหม่ที่ดีกว่าเดิม ดังนั้นการรักษาหรือดึงดูดให้ลูกค้าหรือผู้บริโภคยังคงใช้บริการบนแพลตฟอร์มของเรา จำเป็นจะต้องสร้างเครื่องมือหลักหรือฟังก์ชั่น (functions) ที่ต้องอาศัยเทคโนโลยีอย่างมาก ซึ่งมีอยู่ด้วยกัน 4 เครื่องมือ ได้แก่ 1) การทำให้คนเห็นแพลตฟอร์ม (Audience building) เพื่อให้สินค้าและบริการของผู้ผลิตมาพบกับผู้บริโภค 2) การสร้างเครื่องมือที่จับคู่ได้ (Matchmaking) ถือเป็นฟังก์ชันที่สำคัญอย่างยิ่งบนแพลตฟอร์มที่ทำให้เกิดธุรกรรมและการซื้อขายระหว่างผู้ผลิตและผู้บริโภค 3) การสร้างเครื่องมือและบริการอื่นๆ (Providing core tools and services) เช่น การจัดส่ง การชำระเงิน และบริการหลังการขาย เป็นต้น 4) การกำหนดกติกาและกฎระเบียบ (Setting rules and standards) การใช้แพลตฟอร์มจำเป็นต้องออกมาตรฐานเกี่ยวกับวิธีดำเนินงาน เพื่อเป็นแนวทางให้ผู้เกี่ยวข้องนำไปปฏิบัติ จะได้ไม่เกิดความสับสนและเป็นระเบียบเรียบร้อย เช่น วิธีการสมัครสมาชิก การให้ข้อมูล การตกลงซื้อขาย การลดราคา การชำระเงิน การคืนสินค้า เป็นต้น โดยเครื่องมือหลักบนแพลตฟอร์มสามารถอธิบายได้ตามรูปที่ 2 ดังต่อไปนี้

รูปที่ 2 : The Four Functions of The Platform Business Model

ที่มา www.applicoinc.com 

2. รูปแบบของ Platform business 

โดยสรุป แล้วรูปแบบของ Platform business อาจแบ่งออกได้เป็น 9 รูปแบบ ได้แก่

1. ตลาดบริการ (Service marketplace) : บริการ

2. ตลาดสินค้า (Product marketplace) : สินค้า

3. แพลตฟอร์มชำระราคา (Payment platform) : P2P, B2C

4. แพลตฟอร์มการลงทุน (Investment platform) : ตลาดหลักทรัพย์ประเภทต่างๆ

5. เครือข่ายสังคมออนไลน์ (Social networks) : เครือข่ายการทำกิจกรรมทางสังคม

6. แพลตฟอร์มการสื่อสาร (Communication platform) :  เครือข่ายการส่งผ่านข้อมูล

7. แพลตฟอร์มการพัฒนาต่างๆ (Development platform) : Open Development Platform, Closed Development Platform, Controlled Development Platform

8. แพลตฟอร์มการพัฒนาเนื้อหา (Content platform) : Social Content Platform, Media Content Platform

9. แพลตฟอร์มด้านเกม (Social gaming platform) : การพัฒนาเกมเพื่อกลุ่มสมาชิก

โดยสามารถอธิบายได้ตามรูปที่ 3 ดังต่อไปนี้

รูปที่ 3 : The Different Types of Platforms

ที่มา www.applicoinc.com