ข้าวไทยเดินสู่วิกฤติ ภารกิจด่วนประยุทธ์-จุรินทร์

บทบรรณาธิการ ฐานเศรษฐกิจ ฉบับ 3520 หน้า 6 ระหว่างวันที่ 7-9 พ.ย.2562

ข้าวไทยเดินสู่วิกฤติ

ภารกิจด่วนประยุทธ์-จุรินทร์

     สถานการณ์ข้าวไทยกำลังอยู่ในอาการน่าเป็นห่วง ที่ทุกฝ่ายต้องตระหนักร่วมกัน ทั้งวงจรการผลิตตั้งแต่ชาวนา โรงสี หยง ผู้ส่งออก ตลอดจนหน่วยงานของรัฐที่ทำหน้าที่ส่งเสริมอย่างกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และหน่วยงานกำกับดูแลการค้าและการตลาดอย่างกระทรวงพาณิชย์ ไม่เช่นนั้นอุตสาหกรรมข้าว เกษตรกรชาวนาผู้ผลิตกำลังเดินไปสู่จุดล้มละลายและวงจรข้าวจะหายไปจากประเทศไทย กระทั่งอาชีพเก่าแก่ดั้งเดิมที่เลี้ยงผู้คนทั้งประเทศต้องล่มสลายลง

     ตั้งแต่โครงการจำนำข้าวทุกเมล็ดในราคา 1.5 หมื่นบาทต่อตันสิ้นสุดลง ผลพวงที่เกิดกับชาวนาผู้ปลูกข้าวไม่ได้สิ้นสุดตามลงไปด้วย แต่ผลจากโครงการทำให้ชาวนาวงจรตั้งต้นของการผลิตอ่อนเปลี้ยแทบพิกลพิการ หาทางพลิกฟื้นกลับมาได้ยาก จากการเร่งผลิตเพื่อเข้าโครงการ โดยละเลยประสิทธิภาพการผลิต การพัฒนาสายพันธุ์ใหม่ๆ รวมทั้งการลดต้นทุนการผลิต เมื่อเทียบต้นทุนการผลิตต่อไร่ การให้ผลผลิตต่อไร่ระหว่างไทยกับคู่แข่งสำคัญอย่างเวียดนามแล้ว ไทยทำได้น้อยกว่ามาก

     หลังจากโครงการจำนำข้าวผ่านพ้น ถูกแทนที่ด้วยการจำนำยุ้งฉางและช่วยต้นทุนการผลิต ก่อนมาเป็นโครงการประกันรายได้ ล้วนเป็นการอุดหนุนที่ปลายทาง แทบไม่ได้เพิ่มศักยภาพการผลิตเลย แต่เป็นการมุ่งแก้ปัญหาเฉพาะหน้าให้ชาวนามีรายได้ที่เพิ่มขึ้น เพื่อให้ยืนหยัดอยู่ได้มากกว่า โดยเฉพาะการแทรกแซงด้วยการประกันรายได้ จะไม่มีหนทางสิ้นสุดลงได้ เมื่อถึงจุดหนึ่งงบประมาณก็ไม่สามารถอุ้มไหว หากไม่ใช้มาตรการอื่นผสมผสานให้ชาวนาลุกขึ้นยืนหยัดได้

     วงจรถัดมาทั้งโรงสีและผู้ส่งออกอยู่ในภาวะอ่อนแอ ขาดการพัฒนาใหม่และใช้ทักษะเดิมๆ เครื่องมือเดิมๆในการดำเนินการด้านการตลาด และสถานการณ์ขณะนี้ต้องเผชิญการแข่งขันสูง ตลาดมีความผันผวนสูง ตลาดเป็นของผู้ซื้อในต่างประเทศ มีคู่แข่งขันมาก รายใหม่เข้าสู่ตลาดเยอะ ต้องขายตัดราคากันเองและคู่แข่งขายตัดราคาเพราะมีต้นทุนที่ดีกว่า เมื่อโค้ดราคาสูงกว่ามากลูกค้าก็หันไปหาคู่แข่ง ประกอบกับปัจจัยค่าเงินบาทแข็งทำให้ส่วนแบ่งตลาดข้าวไทยในตลาดโลกหดหายลงไป

     เราเห็นว่ากำลังเกิดสัญญาณวิกฤติขึ้นในวงจรข้าวไทย ที่ทั้งภาครัฐ เกษตรกร เอกชน จำต้องหันมาวางแผนร่วมกันแก้ปัญหาทั้งระบบทั้งวงจรตลอดโครงสร้างสายการผลิต รวมไปถึงแผนการตลาด ซึ่งแผนงานทั้งหมด รวมทั้งงานวิจัยต่างๆได้ถูกริเริ่มไว้บ้างแล้ว เพียงแต่ขาดแผนการปฏิบัติที่เป็นรูปธรรมเท่านั้น พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ต้องลงมากำกับดูแลเรื่องนี้อย่าง ใกล้ชิดและเป็นการเร่งด่วน ร่วมกับจุรินทร์ ลักษณวิศิษฏ์รองนายกฯและรมว.พาณิชย์ โดยยึดโยงเป้าหมายชาวนาอยู่รอดและวงจรข้าวฟื้นตัวขึ้นมาแข็งแกร่ง ต้องเร่งมือก่อนที่ไทยจะเปลี่ยนจากผู้ผลิตข้าวเลี้ยงโลกเป็นผู้นำเข้าข้าวเพื่อบริโภค