พลังเยาวชนนักอนุรักษ์ คืนชีวิตลำน้ำยาว

04 ส.ค. 2559 | 12:00 น.
ลำน้ำยาว "สายน้ำแห่งชีวิต" ที่ทอดยาวตลอดทั้งสายไหลไปบรรจบกับแม่น้ำน่าน คือแห่งอาหารอันอุดมสมบูรณ์ที่กลุ่มชาติพันธุ์ขมุ ชุมชนบ้านน้ำหลุ ตำบลชนแดน อำเภอสองแคว จังหวัดน่าน ต่างใช้ประโยชน์ร่วมกัน ทว่าช่วงปี 2 - 3 ปีที่ผ่านมา ลำน้ำยาวที่เคยใสสะอาดเริ่มเปลี่ยนไป รวมถึงวิถีการหาปลา หากุ้ง ที่เอื้อต่อการคงอยู่ของทรัพยากรทางน้ำแบบชาวขมุก็เริ่มเลือนหายไป เพราะการขาดจิตสำนึกและความรู้ของคนในชุมชนชุมชน

[caption id="attachment_78714" align="aligncenter" width="500"] ชุมชนบ้านน้ำหลุ ตำบลชนแดน อำเภอสองแคว จังหวัดน่าน ชุมชนบ้านน้ำหลุ ตำบลชนแดน อำเภอสองแคว จังหวัดน่าน[/caption]

"คนเข้ามาใช้ไฟฟ้าช็อต ทิ้งขยะลงลำน้ำ รวมถึงขวดสารเคมี ยิ่งช่วงหลังๆ ชาวบ้านจับสัตว์น้ำโดยขาดความรู้ ปลาตัวเล็กตัวน้อยถูกจับไปหมด ไม่มีการปล่อยคืนให้มันขยายพันธุ์ต่อ" กิ๊ก - สาวิณี เสารางทอย บอกเล่ารายละเอียด

จนกระทั่งมีเยาวชนกลุ่มหนึ่งเห็นสถานการณ์ปัญหา ผืนน้ำที่พวกเขาเคยกระโดดเล่นตั้งแต่วัยเด็กเริ่มเปลี่ยนไป ปลา กุ้ง แทบไม่มีแหวกว่ายให้เห็นสักตัว จึงรวมกลุ่มกันภายใต้ชื่อ เยาวชนกลุ่มยุวอนุรักษ์ ดึงพี่ ๆ น้อง ๆ ในชุมชนเข้าร่วมกลุ่ม พร้อมทั้งออกกฎการงดจับสัตว์น้ำ โดยขอความร่วมมือระหว่างองค์การบริหารส่วนตำบล กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน คิดริเริ่มที่จะทำโครงการอนุรักษ์พันธุ์ปลา โดยใช้ "พิธีการบวชน้ำ" เป็นกุศโลบาย ตั้งเขตอภัยทาน 1 ปีผ่านไป ปลาและกุ้งก็ยังไม่มีให้เห็นเช่นเดิม

กิ๊กเล่าว่า เมื่อมีโอกาสเข้าร่วมโครงการเสริมศักยภาพเครือข่ายเยาวชนจังหวัดน่าน ที่ดำเนินการโดยมูลนิธิส่งเสริมการเรียนรู้ชุมชน (วัดโป่งคำ) ภายใต้การสนับสนุนของ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) และ มูลนิธิสยามกัมมาจล ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด (มหาชน) ทำโครงการอนุรักษ์พันธุ์ปลา โดยมีเพิ่มร่วมทีม จ๋อย - วรมน เสารางทอย หนึ่ง - ณัฐวดี ทองสุข บีม - สุณิตา แก้วแดง เณรน๊อต - สามเณรจักรินทร์ อินปัญญา และ ด้วยหวังว่าจะช่วยฟื้นชีวิตลำน้ำยาวขึ้นมาได้อีกครั้ง

หลังจากที่เยาวชนกลุ่มนี้ได้ตั้งวง ร่วมคิด ร่วมแลกเปลี่ยน ระหว่างกลุ่มคนต่างวัย นั่นก็ คือ ผู้รู้ ปราชญ์ชาวบ้าน คนในชุมชน ทำให้พวกเขารู้ว่าบุคคลเหล่านี้ยังมีองค์ความรู้อีกมากที่จะถ่ายทอดให้พวกเขาได้เรียนรู้ พร้อมกับออกแบบการทำงาน โดยเริ่มจากการนำข้อมูลจากวงแลกเปลี่ยนมาแยกประเด็น เพื่อออกแบบการใช้ปฏิทินอาหารจากน้ำในแต่ละช่วงปี และการเก็บข้อมูลพันธุ์สัตว์น้ำด้วยการใช้เครื่องมือแบบบันทึกข้อมูล รวมถึงอุปกรณ์จับสัตว์น้ำเพื่อนำมาศึกษา และสุดท้ายจึงมาสรุปวิเคราะห์ด้วยเครื่องมือ Timeline

[caption id="attachment_78715" align="aligncenter" width="500"] กลุ่มเยาวชน กลุ่มเยาวชน[/caption]

โครงการอนุรักษ์พันธุ์ปลา ของกลุ่มเยาวชนบ้านน้ำหลุ นอกจากจะได้คืนชีวิตให้กับลำน้ำยาวแล้ว ทีมงานยังร่วมกันปลุกจิตสำนึกให้น้อง ๆ ช่วยกันดูแลสายน้ำแห่งชีวิตของพวกเขา โดยระหว่างลงพื้นที่สำรวจ การเพิ่มจำนวนของพันธุ์สัตว์น้ำ ได้ร่วมกันเก็บขยะขวดพลาสติก ตลอดลำน้ำยาวอีกด้วย เพื่อให้การทำโครงการเกิดผลสำเร็จ ทีมงานมีแผนจะขยายพื้นที่การทำงานจากเดิม 1 กิโลเมตร เป็น 5 - 6 กิโลเมตร

พลังเล็ก ๆ ของกลุ่มเยาวชนกลุ่มนี้อาจเปลี่ยนแปลงทั้งประเทศไม่ได้ แต่สามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงในชุมชนเล็กๆ ที่เป็นบ้านเกิดของตนเองได้ ด้วยความ "กล้า" ที่จะอาสาลุกขึ้นมาปกป้องลำน้ำยาว สายน้ำแห่งชีวิตที่เลี้ยงดูผู้คนในบ้านน้ำหลุ ตำบลชนแดน อำเภอสองแคว จังหวัดน่าน ให้ฟื้นคืนกลับมาอุดมสมบูรณ์อีกครั้ง

จากหนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 36 ฉบับที่ 3,180 วันที่ 4 - 6 สิงหาคม พ.ศ. 2559