ทำไมคนฮ่องกง ถึงออกมาประท้วงเรือนล้าน กรณีส่งผู้ร้ายข้ามแดน

จากข่าวที่คนฮ่องกงออกมาเดินประท้วงเต็มท้องถนนราว 1 ล้านคน อันเนื่องมาจากปัญหาเกี่ยวกับร่างกฎหมายส่งผู้ร้ายข้ามแดน ซึ่งประเด็นหลักที่กลุ่มผู้ประท้วงกังวลมากที่สุดคือ หากว่ากฎหมายนี้คลอดออกมาได้ ประเทศจีนแผ่นดินใหญ่จะสามารถอาศัยกฎหมายตัวนี้ ในการร้องขอให้มีการส่งคนที่เป็นศัตรูกับจีนที่อาศัยในฮ่องกงไปขึ้นศาลและรับโทษในประเทศจีนได้

เรื่องนี้จึงมีประเด็นที่น่าจะหยิบยกมาพิจารณากันหลายเรื่อง เช่น การส่งผู้ร้ายข้ามแดนไม่ใช่เป็นการเน้นที่เรื่องการให้ความร่วมมือระหว่างประเทศทางอาญา แต่สามารถนำมากำจัดศัตรูของประเทศอย่างที่กลุ่มผู้ชุมนุมกลัวจริงหรือ? หากกฎหมายฉบับนี้ผ่านขึ้นมาจริงๆ จะเกิดผลอย่างไร? มีสถานการณ์อะไรที่จะทำให้ชาวฮ่องกงตื่นกลัวกันเรื่องนี้มากขนาดนี้? และประเทศ ไทยจะได้รับผลกระทบอะไรหรือไม่ หากกฎหมายส่งผู้ร้ายข้ามแดนตัวนี้ออกมา?

ในประเด็นแรก ในทางประวัติศาสตร์ที่ได้มีการบันทึกไว้ การร้องขอให้มีการส่งผู้ร้ายข้ามแดนนั้นเกิดขึ้นครั้งแรกตั้ง แต่ในสมัยอียิปต์โบราณเมื่อกว่า 3,300 ปี ในสมัยฟาโรห์รามเสสที่ 2 ซึ่งวัตถุประสงค์หลักประการเดียวของการส่งผู้ร้ายข้ามแดนที่ส่งไปยังพระเจ้าฮัสตูซิลี คือการนำตัวผู้ที่เป็นศัตรูของอาณาจักรมาลงโทษ และถึงแม้เวลาจะล่วงมาหลายพันปีวัตถุประสงค์หลักของเรื่องนี้ก็ยังคงเป็นเช่นเดิม

จนเมื่อประมาณกว่า 200 ปีหลังมานี่เอง ที่การร้องขอให้มีการส่งผู้ร้ายข้ามแดนเริ่มมีการขอให้มีการส่งตัวในกรณีที่ผู้กระทำผิดอาญาหนีจากประเทศหนึ่งไปยังอีกประเทศหนึ่ง และประเทศที่ได้รับความเสียหายจากการ กระทำได้ร้องขอให้มีการส่งบุคคลดังกล่าวกลับมาประเทศที่มีการ กระทำความผิดเกิดขึ้นเพื่อดำเนินคดีและเอาผิดกับบุคคลผู้นั้น

อย่างไรก็ตาม การขอให้ส่งผู้ร้ายข้ามแดนในปัจจุบันก็ไม่อาจถือได้ว่าเป็นเรื่องของความร่วมมือระหว่างประเทศในทางอาญาอย่างเดียว หากแต่ยังคงมีประเด็นในเรื่องของผลกระทบต่อความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ที่จำเป็นต้องหยิบยกขึ้นมาพิจารณาควบคู่ไปด้วย

ดังนั้นการตอบคำถามในประเด็นที่ 2 ว่าหากกฎหมายนี้ผ่านออกมาผลจะเป็นอย่างไร กรณีนี้มีความเป็นไปได้ที่ทางการจีนอาจมีการร้องขอให้ส่งผู้กระทำผิดทั้งที่เป็นคนที่กระทำผิดในจีนแล้วหลบหนีเข้าฮ่องกง หรือเป็นกรณีที่ผู้กระทำได้กระทำการฝ่าฝืนกฎหมายจีน แม้เป็นการกระทำในฮ่องกงก็ตาม แต่จะร้องขอให้ส่งตัวบุคคลทั้ง 2 ประเภทให้กับประเทศจีนเพื่อไปดำเนินคดีและรับโทษต่อไป ซึ่งมีความเป็นไปได้ว่า เครื่องมือนี้อาจนำมาใช้เพื่อ กำจัดศัตรูของประเทศจีนได้

เป็นที่ทราบกันดีว่าการกำหนดโทษของประเทศจีน ยังมีการบังคับใช้โทษประหารชีวิตในหลายข้อหาความผิด ซึ่งต่างจากหลายประเทศทั่วโลกที่ถึงแม้ว่ากฎหมายจะยังมีการบัญญัติเรื่องโทษประหารชีวิตไว้แล้ว แต่ว่าการบังคับใช้โทษประหารชีวิตจริงๆ แทบไม่มีให้เห็นเลย หรือเรียกได้ว่าแทบจะเป็นการยกเลิกโทษประหารชีวิตออกไปในทางปฏิบัติ (de facto) อย่างเช่นประเทศไทยเป็นต้น

นอกจากนี้ คดีที่เป็นที่ฮือฮากันไปในแวดวงของนักกฎหมายระหว่างประเทศ ซึ่งเป็นคดีที่เกี่ยวพันกับไทยด้วยนั้นก็คือ คดี Mr.Wang Jianye ในปี ค.ศ. 1995 ที่รัฐบาลจีนได้ทำคำร้องขอให้ส่งผู้ร้ายข้ามแดนมายังรัฐบาลไทยในข้อหาคอร์รัปชัน ซึ่งกรณีนี้ รัฐบาลจีนได้มีหนังสือยืนยันทาง การทูต (diplomatic assurance) ให้กับทางรัฐบาลไทยว่า หากรัฐบาลไทยยอมส่งบุคคลดังกล่าวให้กับประเทศจีน จะไม่มีการบังคับใช้โทษประหารชีวิตกับ Mr.Wang Jianye

ด้วยเหตุนี้รัฐบาลไทยจึงได้ส่งผู้ร้ายข้ามแดนรายนี้ให้กับทางการจีน แต่ปรากฏว่าหลังจากส่งตัวไปประมาณ 1 ปี ศาลฎีกาของจีน ได้พิพากษาประหารชีวิต Mr.Wang Jianye โดยศาลฎีกาให้เหตุผลว่าเอกสารการยืนยันว่าจะไม่ใช้บังคับโทษประหารชีวิตกับผู้ร้ายข้ามแดนรายนี้ เป็นเอกสารที่ออกโดยรัฐบาลจีน หาได้ออกจากศาลแต่ประการใดไม่ และอำนาจตุลาการเป็นอำนาจที่แยกต่างหาก ไม่ได้อยู่ภายใต้อำนาจบริหาร ดังนั้นคำรับรองที่รัฐบาลจีนมีให้กับรัฐบาลไทย หาได้ผูกพันให้ศาลฎีกาของจีนจะต้องปฏิบัติตามแต่ประการใดไม่

คดีนี้เป็นที่โจษขานกันในกลุ่มของผู้ปฏิบัติและนักวิชาการทางความร่วมมือระหว่างประเทศทางอาญา ถึงสิ่งที่ประเทศจีนกระทำลงไปหลังจากที่ออกหนังสืออย่างเป็นทางการแล้วว่าจะไม่ใช้โทษประหาร เรื่องนี้จึงน่าจะตอบคำถามประเด็นที่ 3 ได้ดีที่สุดว่าทำไมคนฮ่องกงถึงต้องกลัว หากมีการส่งคนฮ่องกงไปยังประเทศที่ยังมีการบังคับใช้โทษประหารชีวิตที่จริงจังอย่างประเทศจีน โดยเฉพาะบุคคลที่รัฐบาล จีนหมายหัวว่าเป็นศัตรูสำคัญของประเทศ

การรุกคืบเรื่องในลักษณะนี้คงจะทวีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ เพราะในปี ค.ศ. 2047 สัญญาที่จีนได้ให้ไว้กับอังกฤษในเรื่องที่ให้ฮ่องกงเป็นเขตปกครองในระยะเวลา 50 ปี นับแต่อังกฤษได้คืนเกาะฮ่องกงให้กับจีน จะสิ้นสุดลง ซึ่งหลังจากนั้นประเทศฮ่องกงก็คงจะถูกควบรวมเป็นหนึ่งเดียวกับประเทศจีนโดยสมบูรณ์

แล้วประเทศไทยหรือคนไทยจะได้รับผลกระทบอะไรในเรื่องนี้หรือไม่ ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นได้คือกรณีที่คนไทยที่ไปอยู่ที่ฮ่องกง หากกระทำผิดกฎหมายจีนในประเทศฮ่องกงหลังจากกฎหมายส่งผู้ร้ายข้ามแดนนี้ผ่านแล้ว ก็สามารถถูกส่งผู้ร้ายข้ามแดนไปยังประเทศจีนได้ โดยเฉพาะเมื่อไม่ได้เป็นคนชาติของฮ่องกง เหตุแห่งการปฏิเสธในการไม่ส่งตัวไปให้ทางการจีนก็มีน้อยลง และเมื่อกระบวนการในการต่อสู้คดี หรือประเด็นความคุ้มครองเรื่องสิทธิในการต่อสู้คดีอย่างเป็นธรรมของประเทศจีน ยังเป็นที่กังขาอย่างมากในสายตาของประเทศประชาธิปไตย

ประกอบกับการที่ยังมีการบังคับใช้โทษประหารชีวิตอยู่ในหลายต่อหลายข้อหาความผิด คนไทยที่จะถูกส่งตัวเป็นผู้ร้ายข้ามแดนไปยังประเทศจีน ย่อมเสี่ยงที่จะไม่ได้รับความเป็นธรรมและอาจได้รับโทษหนักถึงขั้นประหารชีวิต ซึ่งอาจไม่ได้รับโทษดังกล่าว หากคดีนั้นๆ เข้าสู่กระบวนการพิจารณาของศาลไทยหรือศาลในฮ่องกง

ด้วยเหตุผลดังที่กล่าวมาข้างต้น จึงเป็นสิ่งกระตุ้นให้คนฮ่องกงต้องออกมารวมพลังกันนับล้าน เพื่อที่จะปกป้องและคุ้มครองชีวิตและเสรีภาพของพวกตน จากความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นหากยอมให้มีการผ่านกฎหมายเรื่องการส่งผู้ร้ายข้ามแดนไปได้

รู้เท่าทันสารพันกฎหมาย โดย มาร์ค เจริญวงศ์ อัยการประจำสำนักงานอัยการสูงสุด

หน้า 7 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ฉบับที่ 3,479 วันที่ 16-19 มิถุนายน 2562

ข่าวที่เกี่ยวข้อง

● โจฉัว หว่อง ขู่ชุมนุมยาวถึง1ตุลาวันชาติจีน ปลุกสหรัฐหนุนประท้วงในฮ่องกง

● สนามบินฮ่องกงประกาศทำการบินปกติวันนี้

● ตรวจแถว! ส่องกำลังพลจีนประจำการในฮ่องกง

● "สุวรรณภูมิ" แจงยกเลิก 14 เที่ยวบินฮ่องกง จัดพื้นที่รองรับ

● จับสัญญาณ จีนสนธิกำลัง พร้อมใช้ ‘กำปั้นเหล็ก’ กับผู้ชุมนุม

● ทางการจีนลั่นประท้วงปิดสนามบิน "สัญญาณก่อการร้าย"

● เปิดภาพดาวเทียม "shut down"สนามบินฮ่องกง

● ระส่ำหนัก! 60 เที่ยวบินไทย-ฮ่องกงยกเลิก

● กระทรวงต่างประเทศเตือนคนไทยออกจากสนามบินฮ่องกงด่วน