ตักบาตรดอกเข้าพรรษา สืบสานประเพณีหนึ่งเดียวในโลก

 

ตักบาตรดอกเข้าพรรษา สืบสานประเพณีหนึ่งเดียวในโลก





การ “ตักบาตรดอกเข้าพรรษา” เป็นเอกลักษณ์ของชาวสระบุรี ที่อยู่คู่กับ “วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร” อ.พระพุทธบาท มาช้านาน

ย้อนไปในอดีตเมื่อถึงวันแรม 1 คํ่า เดือน 8 ของทุกปี ชาวบ้านจะพากันไปเก็บดอกเข้าพรรษาตามไหล่เขาโพธิลังกาหรือเขาสุวรรณบรรพต เทือกเขาวง และเขาพุ ในเขตอ.พระพุทธบาท นำมาจัดรวมกับธูปเทียนเพื่อตักบาตรถวายพระ ตามความเชื่อที่สืบต่อกันมารุ่นต่อรุ่น



 

จึงนำมาสู่การอนุรักษ์และสืบสานประเพณีดังกล่าวของทางจังหวัดสระบุรี โดยการจัดพิธีตักบาตรดอกเข้าพรรษาและถวายเทียนพระราชทาน ณ วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร พระอารามหลวงและเป็นสถานที่ประดิษ ฐาน “รอยพระพุทธบาท” อันศักดิ์สิทธิ์ที่พุทธศาสนิกชนให้ความเคารพบูชา



ตามความเชื่อในคติชาวลังกาว่า พระพุทธเจ้าได้ประทับรอยพระพุทธบาทไว้ 5 แห่ง และรอยพระพุทธบาทที่วัดพระพุทธบาทฯ แห่งนี้ เป็น 1 ใน 5 แห่ง ต่อมารอยพระพุทธบาทนี้ถูกค้นพบในสมัยพระเจ้าทรงธรรม เมื่อพระสงฆ์ได้รับบิณฑบาตรแล้วก็จะนำไปสักการะรอยพระพุทธ บาท อันจะส่งผลบุญให้ผู้ทำบุญตักบาตรได้ขึ้นสวรรค์ ชั้นดาวดึงส์

หลายคนคงสงสัยว่าดอกไม้ที่นำมาใช้ตักบาตรในประเพณีนี้ ที่เรียกกันว่า ดอกเข้าพรรษา มีรูปลักษณ์อย่างไร จริงๆแล้ว ต้นหงส์เหินหรือต้นเข้าพรรษา เป็นไม้ล้มลุก เป็นพืชที่จัดอยู่ในตระกูลขิง มีลำต้นเป็นหัวประเภทเหง้าแบบมีรากสะสมอาหาร คล้ายรากกระชาย  ลำต้นเหนือดิน จะสูงราว 30-70 เซนติเมตร ใบเป็นใบเดี่ยวรูปหอก ออกเรียงสลับซ้ายขวาเป็น 2 แถว ส่วนดอกออกเป็นช่อ ซึ่งแทงออกมาจากยอดของลำต้นเทียม ช่อดอกมีลักษณะอ่อนช้อยสวยงาม ยาว 10-20 เซน ติเมตร มีก้านดอกย่อยเรียงอยู่โดยรอบ ลักษณะของดอกและเกสรประดุจดังตัวหงส์ ที่กำลังเหินบินด้วยท่วง ท่าลีลาอันสง่างามนั่นเอง



ทั้งยังเป็นไม้ดอกเมืองร้อน ที่เกิดในป่าร้อนชื้นในไทย เมียนมา และเวียดนาม ภายใต้ร่มเงาไม้ใหญ่หรือตามชายป่า มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามท้องถิ่น เช่น กล้วยจ๊ะก่าหลวง (ลำพูน), กล้วยเครือคำ (เชียงใหม่), ขมิ้นผีหรือกระทือลิง (ภาคกลาง), ว่าวดอกเหลือ (เลย), ก้ามปู (พิษณุโลก), ดอกเข้าพรรษา (สระบุรี)

ดอกเข้าพรรษาหรือหงส์เหิน หนึ่งปีจะออกดอกเพียงครั้งเดียว เฉพาะช่วงวันเข้าพรรษาเท่านั้น ในท้องที่อ.พระพุทธบาท พบว่ามี 2 สกุล คือ สกุลกระเจียว มีดอกสีขาวหรือขาวอมชมพู และสกุลหงส์เหิน เชื่อกันว่าดอกเข้าพรรษา เมื่อนำมาตักบาตรจะได้บุญกุศลแรง และสีของกลีบประดับมีหลายสี แต่ละสีมีความเชื่อกันว่า “สีขาว” หมายถึงความบริสุทธิ์แห่งพระพุทธศาสนา “สีเหลือง” หมายถึง สีแห่งพระสงฆ์ “สีม่วง” เป็นสีที่หายากที่สุด และชาวอ.พระพุทธบาท เชื่อว่า การใส่บาตรด้วยดอกสีม่วง จะได้บุญกุศลมากที่สุด







นอกจากนี้เมื่อถึงวันเข้าพรรษา ก็จะมีการนำเทียนพรรษาที่หล่อแล้วไปตกแต่งลวดลายปิดทองให้เรียบร้อย ซึ่งเป็นเทียนพรรษาพระราช ทาน ไปจุดเป็นพุทธบูชาตาม พระอารามหลวงที่สำคัญ โดยได้โปรดเกล้าฯให้วัดพระพุทธ บาทราชวรมหาวิหาร เป็นพระอารามชั้นเอก และได้รับพระราชทานเทียนพรรษาพระราชทานด้วย



ทั้งนี้ประเพณีตักบาตรดอกเข้าพรรษา จะมีวันละ 2 รอบ คือ รอบเช้า เวลา 09.00 น. และรอบบ่าย เวลา 15.00 น. โดยชาวจ.สระบุรี ขอเชิญคุณร่วมสืบสานประเพณีหนึ่งเดียวในโลกที่จะเกิดขึ้น

คอลัมภ์ : Take a trip
ธนวรรณ  วินัยเสถียร

หน้า 22 หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ฉบับ 3387 ระหว่างวันที่ 29 ก.ค. - 1 สิงหาคม 2561