เต็มอิ่มกับเรื่องราว สัมผัสความงามแห่งอดีตกาลสมุดภาพสยามเรเนซองส์ ความทรงจำแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๑
“มีคำกล่าวว่า “รูปภาพรูปหนึ่งบอกเล่าเรื่องราวได้ร้อยพันถ้อยคำ” ข้าพเจ้ารู้สึกเช่นนี้เสมอเมื่อได้ชม
ผลงานสะสมของคุณอรรถดา ภาพโบราณอายุเกินกว่า
หนึ่งศตวรรษทุกๆ ภาพ ล้วนทำหน้าที่อย่างซื่อสัตย์ พาเราเดินทางย้อนเวลา กลับคืนสู่ยุคสมัย บุคคล วัตถุ และ
สถานที่ ซึ่งเราไม่เคยประสบพบเห็น หรือแตกต่างจากประสบการณ์ปัจจุบันของเรา หลายครั้งในระหว่างการ
ชมภาพ ข้าพเจ้าอดไม่ได้ที่จะระลึกถึงเรื่องราวที่เกี่ยวข้อง
กับภาพๆ นั้น ผ่านความทรงจำผสมผสานกับจินตนาการจากการอ่าน ปฏิสัมพันธ์ระหว่างภาพและข้อเขียนอาจ
เสริมมุมมองให้แจ่มชัดยิ่งขึ้น และแน่นอนว่าย่อม
แปรเปลี่ยนไปได้ในแต่ละบุคคล”
เนื้อความตอนหนึ่งซึ่งคุณอุ้ม - หม่อมหลวง
ภัคภรจันท์ เกษมศรี ได้ถ่ายทอดถึงความรู้สึกในฐานะ
ผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ที่ผูกประสานกับชีวิตของคุณอุ้มที่เติบโตมาพร้อมๆ กับคลังหนังสือของคุณพ่อ - พลตรี หม่อมราชวงศ์ศุภวัฒย์ เกษมศรี นักประวัติศาสตร์ท่านสำคัญ ผู้ได้รับเกียรติให้เป็นประธานคณะกรรมการ
ศึกษาและพัฒนาความรู้ประวัติศาสตร์ไทยสำนักงานราชบัณฑิตยสภา เมื่อ “เรื่องราว” ที่ได้รับการสั่งสมมามากกว่าครึ่งศตวรรษปะทะกับ “ภาพยุคสยามเรเนซองส์” ช่วงรัชกาลที่ 4 - ต้นรัชกาลที่ 6 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ที่คุณโอ๊ค - อรรถดา คอมันตร์ นักธุรกิจและนักสะสมของโบราณ ผู้ก่อตั้งสำนักพิมพ์ สยาม เรเนซองส์ เสาะแสวงหามากว่า 20 ปีจากทั้งในเมืองไทย สหรัฐอเมริกา และในยุโรป เพื่อให้ภาพได้กลับคืนสู่การเป็นหลักฐานชั้นต้นในดินแดนมาตุภูมิอีกครั้ง
การหลอมรวมพลังแห่งภาพและเรื่องราวจึงเกิดขึ้น รังสรรค์สู่การจัดทำหนังสือ “สมุดภาพสยามเรเนซองส์ : ความทรงจำแห่ง
กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1” ผลงานเล่มล่าสุดของสำนักพิมพ์ สยาม เรเนซองส์ ที่เพิ่งได้รับรางวัลหนังสือดีเด่น ประเภทหนังสือสวยงามทั่วไปจากการประกวดหนังสือดีเด่นประจำปี 2561 โดย สพฐ. และเตรียมเปิดตัวอย่างเป็นทางการในงานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติที่กำลังจัดขึ้นในขณะนี้
“ผมชอบความงามของภาพถ่ายใน
ยุคสมัยนั้น” คุณโอ๊คกล่าวพร้อมกับเปิดอัลบั้มภาพต้นฉบับที่ประมูลมาจากต่างประเทศ ภาพถ่ายที่มีเฉดสีอมเหลือง อมม่วง จากเทคนิคเฉพาะและนํ้ายาล้างภาพของช่างภาพแต่ละคนในขนาดต่างๆ ที่ดูไม่คุ้นตา ทั้งขนาด CdV (Carte de Visite) และขนาด Cabinet Card ขนาดภาพถ่ายยุคเริ่มต้น ซึ่งมีขนาดเล็กกว่าปกติเพราะคนใน
ยุคนั้นนิยมถ่ายภาพเพื่อเป็นของขวัญหรือของที่ระลึกให้
ผู้ที่อยู่ไกลได้นึกถึง ประกอบกับเหตุที่ว่า ภาพยุคสยามเรเนซองส์ คือภาพที่สื่อถึง
เรื่องราวการปะทะสังสรรค์ทางวัฒนธรรม
และความคิดของคนในสยามประเทศกับ
โลกตะวันตกได้ชัดเจนที่สุด
[caption id="attachment_272854" align="aligncenter" width="503"]
ภาพขนาด CdV (Carte de Visite) ยุคเริ่มต้นของภาพถ่ายในสยาม[/caption]
ความแตกต่างก่อนการผสมกลมกลืน ความโดดเด่น ของเครื่องแต่งกาย อาคารบ้านเรือนที่มีตึกยุคโคโลเนียลผสมผสานกับบ้านเรือนหลังคามุงจากและบ้านเรือนแพ ศิลปวัฒนธรรมของประเทศในอีกซีกโลกหนึ่งที่ชาวตะวันตก ยังไม่รู้จักดึงดูดนักถ่ายภาพที่มีชื่อเสียงจากทั่วโลก เริ่มตั้งแต่ช่างภาพชาวสยามผู้ลือชื่อ มร.ฟรานซิส จิตร หรือ หลวงอัคนีนฤมิตร (จิตร จิตราคนี) ตลอดจนช่างภาพ ชาวตะวันตก มร.จอห์น ทอมสัน และ มร.โรเบิร์ต เลนซ์ ให้ข้ามนํ้าข้ามทะเลมาสัมผัสดินแดนที่เต็มเปี่ยมไปด้วยศิลปวัฒนธรรมและเปิดรับวิทยาการของชาวตะวันตก ภาพในยุคสยามเรเนซองส์จึงเป็นกลุ่มภาพยุคหนึ่ง ที่แพงที่สุดในโลก ภาพที่ปฏิกิริยาเคมีทางวิทยาศาสตร์ผนวกรวมกับจังหวะแสง องค์ประกอบ และฝีมือของ ช่างภาพสู่การผลิตชิ้นงานศิลปะที่เก็บวินาทีประวัติศาสตร์ไว้ให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาในฐานะ“ความจริง” และ “เรื่องราว” ที่สะท้อนผ่านภาพในกระดาษเล็กๆ เพียงใบเดียว
[caption id="attachment_272852" align="aligncenter" width="335"]
หม่อมหลวงภัคภรจันท์ เกษมศรี ผู้รวบรวมและเรียบเรียงเนื้อหา[/caption]
ภายใต้แนวคิดของการต้องการทำหนังสือที่เข้าถึงผู้ชื่นชอบเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ได้ง่ายยิ่งขึ้น และความลงตัวของการเรียบเรียงเรื่องราวของคุณอุ้ม ที่หยิบยกบางช่วงบางตอนของประวัติศาสตร์จาก ความรู้สึก อัจฉริยภาพแต่ละด้านและความโดดเด่นของบุคคลในภาพที่อยู่ในความทรงจำ สู่วรรคตอนที่สอดประสานกับภาพ จินตนาการ และพื้นฐานองค์ความรู้ย้อนคืนวันให้ปรากฏอย่างแจ่มชัดในความทรงจำ “สมุดภาพสยามเรเนซองส์ : ความทรงจำแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1” นอกจากเผยความงามของ “ภาพ” ที่ได้รับการ ตีพิมพ์เป็นครั้งแรก คลี่คลายเรื่องราวที่ซ้อนทับในหนังสือประวัติศาสตร์เล่มโตให้เป็นวรรคตอนแห่งความทรงจำแล้ว จังหวะการจัดวางและการเล่าเรื่องที่หลากหลายสะท้อนสิ่งที่คุณอุ้ม ผู้รวบรวมและเรียบเรียงเนื้อหา กล่าวว่าคือ “การสะท้อนความปกติของมนุษย์” ที่มี ทั้งอารมณ์แห่งความสุข ความสำเร็จ ความภาคภูมิใจ ความตาย และความทุกข์ยาก ในแต่ละครั้งที่เปิดแต่ละหน้าไม่ว่าจะพิจารณาภาพ การกวาดสายตาผ่านตัวอักษร อารมณ์ความรู้สึกที่เกิดขึ้นในแต่ละบุคคลก็จะแตกต่างกันไปด้วย ดุจคลังความทรงจำย้อนเวลา ดั่งการปลดกลอนเปิดประตูแห่งทวิภพให้ผู้อ่านได้เต็มอิ่มกับความงาม แห่งยุคสมัยนั้นได้ชัดและเข้าใจมากยิ่งขึ้น
[caption id="attachment_272853" align="aligncenter" width="503"]
คุณอรรถดา คอมันตร์ บรรณาธิการสมุดภาพ ภาพขนาด CdV (Carte de Visite) ยุคเริ่มต้นของภาพถ่ายในสยาม และผู้ก่อตั้งสำนักพิมพ์สยาม เรเนซองส์[/caption]
“การทำหนังสือเล่มนี้นอกจากสนุกแล้ว เรายังรู้สึกอยากขอบคุณคนสมัยโบราณที่ถ่ายภาพเหล่านี้ไว้ เพราะกระบวนการถ่ายภาพแต่ก่อนยากมาก ต้องมีการวางแผนและจัดองค์ประกอบที่ดีไม่ได้ง่ายเหมือนการ ถ่ายภาพในยุคสมัยนี้ แต่ท่านเหล่านั้นก็เลือกที่จะบันทึกความทรงจำผ่านในแบบของรูปถ่ายบ้าง ในรูปแบบของเอกสารบ้าง เราซึ่งมีชีวิตหลังท่านเป็น 100 ปีได้มีโอกาสเข้าถึงมรดกความทรงจำของท่าน เพียงเท่านี้ก็รู้สึกซาบซึ้ง ยินดี และเป็นเกียรติที่ได้ทำงานนี้”
คำพูดทิ้งท้ายของหม่อมหลวงภัคภรจันท์ เกษมศรี ในวันที่สมุดภาพเล่มแรกสำเร็จเป็นรูปเล่ม งานชิ้นแรกที่ทำให้ผู้หญิงคนหนึ่งได้กลับมาทำงานกับความทรงจำ นำวรรคตอนของประวัติศาสตร์ที่ผ่านการสืบค้นที่เคร่งครัดจาก พระราชสาส์น พระราชหัตถเลขา พระราชดำรัส พระราชนิพนธ์ ราชกิจจานุเบกษา หนังสือพิมพ์ บันทึกชาวต่างชาติ รวมถึงกวีนิพนธ์มาถ่ายทอดร่วมกับคลังภาพของสะสมจากความตั้งใจของคุณอรรถดา คอมันตร์ ที่ต้องการให้คนไทยทุกคนได้เห็นความงามในอดีต เรียนรู้รากเหง้า เข้าถึงความเสียสละของผู้ผ่านแผ่นดินมาก่อน สัมผัสหนังสือสมุดภาพสยามเรเนซองส์ : ความทรงจำแห่ง กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1 ได้แล้ววันนี้ในงานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติ ครั้งที่ 46 ระหว่างวันที่ 29 มีนาคม - 8 เมษายน 2561 ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ และร้านหนังสือชั้นนำทั่วประเทศ หรือติดตามข้อมูลเพิ่มเติมได้ทาง เฟซบุ๊ก SiamRenaissancePublishing
เพียงหนึ่งภาพที่ปรากฏ อาจเล่าเรื่องราวเมื่อ ร้อยปีก่อนได้หมดจดยิ่งกว่าคำพูดใด “สมุดภาพสยาม เรเนซองส์ : ความทรงจำแห่งกรุงรัตนโกสินทร์”
รายงานพิเศษ : บุรฉัตร ศรีวิลัย
จากหนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 38 ฉบับที่ 3,353 วันที่ 1 - 4 เมษายน พ.ศ. 2561
[caption id="attachment_272854" align="aligncenter" width="503"]
ความแตกต่างก่อนการผสมกลมกลืน ความโดดเด่น ของเครื่องแต่งกาย อาคารบ้านเรือนที่มีตึกยุคโคโลเนียลผสมผสานกับบ้านเรือนหลังคามุงจากและบ้านเรือนแพ ศิลปวัฒนธรรมของประเทศในอีกซีกโลกหนึ่งที่ชาวตะวันตก ยังไม่รู้จักดึงดูดนักถ่ายภาพที่มีชื่อเสียงจากทั่วโลก เริ่มตั้งแต่ช่างภาพชาวสยามผู้ลือชื่อ มร.ฟรานซิส จิตร หรือ หลวงอัคนีนฤมิตร (จิตร จิตราคนี) ตลอดจนช่างภาพ ชาวตะวันตก มร.จอห์น ทอมสัน และ มร.โรเบิร์ต เลนซ์ ให้ข้ามนํ้าข้ามทะเลมาสัมผัสดินแดนที่เต็มเปี่ยมไปด้วยศิลปวัฒนธรรมและเปิดรับวิทยาการของชาวตะวันตก ภาพในยุคสยามเรเนซองส์จึงเป็นกลุ่มภาพยุคหนึ่ง ที่แพงที่สุดในโลก ภาพที่ปฏิกิริยาเคมีทางวิทยาศาสตร์ผนวกรวมกับจังหวะแสง องค์ประกอบ และฝีมือของ ช่างภาพสู่การผลิตชิ้นงานศิลปะที่เก็บวินาทีประวัติศาสตร์ไว้ให้คนรุ่นหลังได้ศึกษาในฐานะ“ความจริง” และ “เรื่องราว” ที่สะท้อนผ่านภาพในกระดาษเล็กๆ เพียงใบเดียว
[caption id="attachment_272852" align="aligncenter" width="335"]
ภายใต้แนวคิดของการต้องการทำหนังสือที่เข้าถึงผู้ชื่นชอบเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ได้ง่ายยิ่งขึ้น และความลงตัวของการเรียบเรียงเรื่องราวของคุณอุ้ม ที่หยิบยกบางช่วงบางตอนของประวัติศาสตร์จาก ความรู้สึก อัจฉริยภาพแต่ละด้านและความโดดเด่นของบุคคลในภาพที่อยู่ในความทรงจำ สู่วรรคตอนที่สอดประสานกับภาพ จินตนาการ และพื้นฐานองค์ความรู้ย้อนคืนวันให้ปรากฏอย่างแจ่มชัดในความทรงจำ “สมุดภาพสยามเรเนซองส์ : ความทรงจำแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1” นอกจากเผยความงามของ “ภาพ” ที่ได้รับการ ตีพิมพ์เป็นครั้งแรก คลี่คลายเรื่องราวที่ซ้อนทับในหนังสือประวัติศาสตร์เล่มโตให้เป็นวรรคตอนแห่งความทรงจำแล้ว จังหวะการจัดวางและการเล่าเรื่องที่หลากหลายสะท้อนสิ่งที่คุณอุ้ม ผู้รวบรวมและเรียบเรียงเนื้อหา กล่าวว่าคือ “การสะท้อนความปกติของมนุษย์” ที่มี ทั้งอารมณ์แห่งความสุข ความสำเร็จ ความภาคภูมิใจ ความตาย และความทุกข์ยาก ในแต่ละครั้งที่เปิดแต่ละหน้าไม่ว่าจะพิจารณาภาพ การกวาดสายตาผ่านตัวอักษร อารมณ์ความรู้สึกที่เกิดขึ้นในแต่ละบุคคลก็จะแตกต่างกันไปด้วย ดุจคลังความทรงจำย้อนเวลา ดั่งการปลดกลอนเปิดประตูแห่งทวิภพให้ผู้อ่านได้เต็มอิ่มกับความงาม แห่งยุคสมัยนั้นได้ชัดและเข้าใจมากยิ่งขึ้น
[caption id="attachment_272853" align="aligncenter" width="503"]
“การทำหนังสือเล่มนี้นอกจากสนุกแล้ว เรายังรู้สึกอยากขอบคุณคนสมัยโบราณที่ถ่ายภาพเหล่านี้ไว้ เพราะกระบวนการถ่ายภาพแต่ก่อนยากมาก ต้องมีการวางแผนและจัดองค์ประกอบที่ดีไม่ได้ง่ายเหมือนการ ถ่ายภาพในยุคสมัยนี้ แต่ท่านเหล่านั้นก็เลือกที่จะบันทึกความทรงจำผ่านในแบบของรูปถ่ายบ้าง ในรูปแบบของเอกสารบ้าง เราซึ่งมีชีวิตหลังท่านเป็น 100 ปีได้มีโอกาสเข้าถึงมรดกความทรงจำของท่าน เพียงเท่านี้ก็รู้สึกซาบซึ้ง ยินดี และเป็นเกียรติที่ได้ทำงานนี้”
คำพูดทิ้งท้ายของหม่อมหลวงภัคภรจันท์ เกษมศรี ในวันที่สมุดภาพเล่มแรกสำเร็จเป็นรูปเล่ม งานชิ้นแรกที่ทำให้ผู้หญิงคนหนึ่งได้กลับมาทำงานกับความทรงจำ นำวรรคตอนของประวัติศาสตร์ที่ผ่านการสืบค้นที่เคร่งครัดจาก พระราชสาส์น พระราชหัตถเลขา พระราชดำรัส พระราชนิพนธ์ ราชกิจจานุเบกษา หนังสือพิมพ์ บันทึกชาวต่างชาติ รวมถึงกวีนิพนธ์มาถ่ายทอดร่วมกับคลังภาพของสะสมจากความตั้งใจของคุณอรรถดา คอมันตร์ ที่ต้องการให้คนไทยทุกคนได้เห็นความงามในอดีต เรียนรู้รากเหง้า เข้าถึงความเสียสละของผู้ผ่านแผ่นดินมาก่อน สัมผัสหนังสือสมุดภาพสยามเรเนซองส์ : ความทรงจำแห่ง กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1 ได้แล้ววันนี้ในงานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติ ครั้งที่ 46 ระหว่างวันที่ 29 มีนาคม - 8 เมษายน 2561 ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ และร้านหนังสือชั้นนำทั่วประเทศ หรือติดตามข้อมูลเพิ่มเติมได้ทาง เฟซบุ๊ก SiamRenaissancePublishing
เพียงหนึ่งภาพที่ปรากฏ อาจเล่าเรื่องราวเมื่อ ร้อยปีก่อนได้หมดจดยิ่งกว่าคำพูดใด “สมุดภาพสยาม เรเนซองส์ : ความทรงจำแห่งกรุงรัตนโกสินทร์”
รายงานพิเศษ : บุรฉัตร ศรีวิลัย
จากหนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 38 ฉบับที่ 3,353 วันที่ 1 - 4 เมษายน พ.ศ. 2561
