ฉาย บุนนาค : คำขวัญวันเด็ก…สะท้อนสติปัญญาผู้นำประเทศ

แต่ละปีผ่านไปอย่างรวดเร็วน่าใจหาย ไม่น่าเชื่อว่าแป๊บๆ เด็กๆ ในชาติเราจะได้รับ “คำขวัญวันเด็ก” เป็นครั้งที่ 4 จากท่านนายกฯลุงตู่แล้ว

ว่าด้วยเรื่องเกร็ดความรู้เกี่ยวกับ “คำขวัญวันเด็ก” … ดูเผินๆ อาจเป็นแค่ “คติเตือนใจ” เด็กทั้งหลายในชาติ หากแต่แท้จริงแล้วถือเป็น “ข้อความพิเศษ” สะท้อนแนวคิด นโยบาย วิสัยทัศน์ และสติปัญญาของนายกรัฐมนตรีคนนั้นๆ

และที่ผ่านมาถึงปัจจุบัน มีคำขวัญวันเด็กทั้งสิ้น 54 คำขวัญ จากนายกฯ 18 คน โดยกว่าครึ่งของคำขวัญทั้งหมดมาจากนายกฯ ทหาร!

ดังนั้นรูปประโยคส่วนใหญ่จึงออกมาในลักษณะ “คำสั่ง” มากกว่าถ้อยคำชวนคิด เป็นสิริมงคล หรือบำรุงจิตใจเยาวชนไทย ดังนั้นคำขวัญวันเด็กในยุค “3 จอมพล” ผู้เป็นตำนานเผด็จการทหารไทย - จอมพล ป. พิบูลสงคราม, จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์, จอมพลถนอม กิตติขจร ปรากฏคำว่า “จง” และ “ต้อง” ในคำขวัญของพวกเขาแทบทุกปี รวม 9 จาก 15 คำขวัญ (ปี 2499-2516)

เช่น คำขวัญวันเด็กปี 2499 สมัย จอมพล ป.พิบูลสงคราม นั้น คือจงบำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ต่อผู้อื่นและส่วนรวม… ในปี 2503 คำขวัญของ จอมพลสฤษดิ์ ที่ว่า “ขอให้เด็กสมัยปฏิวัติของข้าพเจ้า จงเป็นเด็กที่รักความสะอาด”…และคำขวัญวันเด็กในปี 2509 ของ จอมพลถนอม กิตติขจร นั้นคือเด็กที่ดีต้องมีสัมมาคารวะ มานะ บากบั่น และสมานสามัคคี

แม้เอกลักษณ์ของผู้นำทหารในอดีตและลักษณะของทหารอาชีพนั้นเน้นการออกคำสั่งและความเป็นระเบียบเคร่งครัด หากแต่ในคำขวัญวันเด็กของท่านนายกฯลุงตู่ (ผู้ซึ่งอดีตเคยดำรงตำแหน่ง ผบ.ทบ.เช่นกัน) ไม่เคยมีแนวทางหรือคำสั่งลักษณะนี้ให้เราเห็น

โดยที่ผ่านมา คำขวัญวันเด็กของท่านนายกฯลุงตู่มีดังนี้

ปี2558 “ความรู้ คู่คุณธรรม นำสู่อนาคต”

ปี 2559 “เด็กดี หมั่นเพียร เรียนรู้ สู่อนาคต”

ปี 2560 “เด็กไทย ใส่ใจศึกษา พาชาติมั่นคง”

ปี 2561 “รู้คิด รู้เท่าทัน สร้างสรรค์เทคโนโลยี”

อาจจะฟังดูเชยๆ เรียบๆ แต่ขอบอกนะครับ ว่า “ลึกซึ้ง” และทั้งแฝง “คติธรรมะ” และ “คติคิด” เพื่อการใช้ชีวิตอยู่โลกเรานี้อย่างมีความสุข
โดยในปี 2558 นั้น มีการใช้คำว่า “คุณธรรม”…
ซึ่ง “คุณธรรม” ตรงกับภาษาอังกฤษ ว่า “Morality หรือ Virtue” ซึ่งมีผู้ให้ความหมายไว้หลากหลาย โดยสรุป คุณธรรมเป็นสิ่งที่ดีงามทางจิตใจ เป็นคุณค่าของชีวิตในการบำเพ็ญประโยชน์ ช่วยเหลือเกื้อกูลแก่เพื่อนมนุษย์ และคุณธรรมคือบ่อเกิดของ “จริยธรรม”

ต่อมาในปี 2559 นั้น ลุงตู่มีการใช้คำว่า “เพียร” ซึ่งภาษาบาลีสันสกฤตคือ “วิริยะ” แปลว่าความพยายาม เป็นแนวทางให้ดำเนินไปสู่ความสำเร็จตามประสงค์ โดยไม่ย่อท้อ

อีกครั้งในปี 2560 มีคำว่า “ใส่ใจ” ซึ่งตีความได้ถึงคำว่า “สมาธิ” แปลว่า ความมีใจตั้งมั่น และจิตแน่วแน่ในอารมณ์ และยังมีคำว่า “มั่นคง” อีกด้วย ซึ่งสะท้อนถึงแนวคิดของชีวิตที่พอเพียงและเน้นความมั่นคงมากกว่ามั่งคั่ง ไม่เน้นความโลภ หรือ “โลภะ” ซึ่งเกิดจากตัณหาความทะยานอยากได้

ล่าสุดในปี 2561 นั้น คำว่า “รู้เท่าทัน” ถูกนำมาใช้ ตีความหมายได้ว่าท่านนายกฯ ต้องการให้เด็กไทยใช้ชีวิตอย่างมี “สติ”

“สติ” แปลว่า ความระลึกได้ ความไม่เผลอ เป็นอาการที่จิตไม่หลงลืม ระงับยับยั้งใจได้ ไม่ให้เลินเล่อพลั้งเผลอ ป้องกันความเสียหายเบื้องต้น ยับยั้งชั่งใจไม่บุ่มบ่าม เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “ความไม่ประมาท”
ทั้งหมดนี้สะท้อนถึงความเป็นผู้มี “ปัญญา” ของนายกรัฐมนตรีเราคนนี้ ที่เตือนสติและอบรมเยาวชนในชาติเราให้ยึดหลักธรรม ในการดำรงชีวิตในสังคม

หากแต่ปี 2562 คำขวัญวันเด็กจะเป็นของใคร คนเดิม คนใหม่ หรือคนเดิมสถานะใหม่ ไม่มีใครล่วงรู้ได้
ขอบคุณบางข้อมูลจากสำนักข่าว BBC ด้วยครับสำหรับข้อมูลในบทความนี้