“สมุดข่อยปาติโมกข์” นับเป็นหนึ่งในชุดประกอบเครื่องสังเค็ดใน
พระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทร
มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร จัดทำขึ้นสำหรับถวายแด่พระภิกษุสงฆ์ที่มาร่วมในพระราชพิธี ซึ่งประกอบ
ด้วย พัดรอง ผ้ากราบ - ย่าม ตู้สังเค็ด
ธรรมาสน์ปาติโมกข์ และหีบปาติโมกข์
ซึ่งภายในบรรจุสมุดเขียนปาติโมกข์ หรือคัมภีร์ประมวลพระพุทธบัญญัติศีล ๒๒๗ ข้อสำหรับพระสงฆ์ทำอุโบสถ โดยการจัดทำสมุดเขียนปาติโมกข์ในครั้งนี้ได้มีการรื้อฟื้นวิธีทำสมุดไทย
จากกระดาษข่อยโดยศูนย์ศิลปาชีพ
เกาะเกิด จ.พระนครศรีอยุธยา และศูนย์ศิลปาชีพสีบัวทอง จ.อ่างทอง คณะทำงานเป็นเยาวชนจาก อ.อมก๋อย จ.เชียงใหม่ และ อ.ท่าปลา จ.อุตรดิตถ์ ที่ได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ที่ทรงรับไว้ในพระบรมราชินูปถัมภ์ ได้รับการฝึกวิธีการทำกระดาษข่อยจากทายาทตระกูลเก่าแก่ที่สืบทอดองค์ความรู้มาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๕ จนมีความเชี่ยวชาญในการผลิตกระดาษข่อยเพื่อทำหัวโขน การเขียนอักษรโบราณ และงานจิตรกรรม
“กระดาษข่อยมีอายุการใช้งานยาวนาน มีความเบาและแกร่ง ไม่ถูกทำลายจากแมลงได้ง่าย ภายในเขียนลายมือด้วยอักษรขอมบาลีปาติโมกข์ ซึ่งยึดต้นแบบตามสมุดข่อยปาติโมกข์ของวัดบวรนิเวศวิหาร มีความหนาทั้งสิ้น ๓๗ พับ จัดทำทั้งสิ้น ๔๑ เล่ม”
ทั้งนี้ อาจารย์สุดสาคร ชายเสม ผู้ออกแบบหน้าปกสมุดข่อยปาติโมกข์ดำเนินการถ่ายทอดงานประณีตศิลป์โบราณของไทยอีกหนึ่งแขนงคือศิลปะลายรดนํ้า บรรจงวาดลวดลายสื่อถึงการเป็นเครื่องสังเค็ดในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร โดยออกแบบให้
บริเวณใจกลางรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนประดับพระปรมาภิไธยย่อ ภ.ป.ร. ส่วนถัดมาคือลายการขด ส่วนปลายเป็นลายพุ่มข้าวบิณฑ์ บริเวณมุม
ของสมุดเป็นลายเถาก้านขดออกเป็นหน้าครุฑ ส่วนขอบเป็นลายสังเวียน บริเวณสันสมุดข่อยปิดทองคำเปลว ๑๐๐%
นอกจากนั้นศูนย์ศิลปาชีพยังได้จัดทำผ้าห่อคัมภีร์จำนวน ๔๑ ผืน เพื่อห่อคัมภีร์ตามธรรมเนียมโบราณโดยออกแบบลวดลายจากการศึกษาข้อมูลทางเอกสารและลายผ้าโบราณสมัยกรุงศรีอยุธยา พร้อมประดับตราสัญลักษณ์พระปรมาภิไธยย่อ ภ.ป.ร. ภายใต้พระมหาพิชัยมงกุฎ ด้านล่างเขียนคำว่า “พระบรมศพ ๒๕๖๐” แสดงถึงงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช
บรมนาถบพิตร ซึ่งจัดขึ้นในปี ๒๕๖๐
เอื้อเฟื้อภาพโดย: คุณทศพร คณานุรักษ์
และเครือข่ายช่างภาพเยาวชนจิตอาสา กรมศิลปากร
จากหนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 37 ฉบับที่ 3,307 วันที่ 22 - 25 ตุลาคม พ.ศ. 2560
