ธุรกิจครอบครัวแอฟริกัน

ทุกระบบเศรษฐกิจล้วนมี
ธุรกิจครอบครัวเป็นองค์ประกอบสำคัญ ไม่เว้นแม้แต่ในแอฟริกาที่ธุรกิจครอบครัวถือเป็นหัวใจสำคัญในการเติบโตทางเศรษฐกิจของแต่ละประเทศ ครอบครัวนักธุรกิจชาว
แอฟริกันเองก็เผชิญกับสภาพแวดล้อมทางธุรกิจที่ซับซ้อน จึงต้องพึ่งพาจุดแข็งในเรื่องของประเพณีดั้งเดิม โครงสร้างและวัฒนธรรมซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของตนเองเพื่อความได้เปรียบในการแข่งขัน

อย่างไรก็ตามความท้าทายใหม่ๆ ที่เกิดขึ้นยังคงสร้างแรงกดดันให้กับธุรกิจครอบครัวโดยเฉพาะธุรกิจที่มีขนาดเล็ก และเป็นอุปสรรคต่อการเติบโตในอนาคต KMPG ได้สำรวจธุรกิจครอบครัวในประเทศไนจีเรีย ซึ่งเป็นหนึ่งในตลาดที่ใหญ่ที่สุดของแอฟริกา โดยสำรวจแบบออนไลน์ จำนวน 66 ราย ในช่วงเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน ค.ศ. 2016 พบว่า 75% ของผู้ถูกสำรวจมีความมั่นใจในอนาคตของธุรกิจ แม้จะเผชิญกับความท้าทายด้านเศรษฐกิจ ความมั่นคงและโครงสร้างพื้นฐานที่ประเทศกำลังเผชิญอยู่ก็ตาม

สำหรับธุรกิจของครอบครัวไนจีเรียหากมองถึงในอนาคตเกี่ยวกับการเติบโตที่ยั่งยืนและแม้ว่าพวกเขาจะมองในแง่ดีเห็นอนาคตอันสดใสรออยู่ แต่ก็ยังมีความท้าทายสำคัญที่เป็นอุปสรรคต่อแผนการเติบโตของธุรกิจ โดยพบว่าความกังวลมากที่สุดของธุรกิจครอบครัวไนจีเรีย 3 อันดับแรกได้แก่ ข้อจำกัดในการเข้าถึงแหล่งเงินทุน (limited access to finance) 47% ความผันผวนของอัตราแลกเปลี่ยน (fluctuating exchange rate) 42% และความสามารถในการทำกำไรลดลง (declining profitability) 27% ดังรายละเอียดต่อไปนี้

1.ข้อจำกัดในการเข้าถึงแหล่งเงินทุน เช่นเดียวกับธุรกิจทั่วไป ธุรกิจครอบครัวก็จำเป็นต้องใช้เงินทุน เนื่องจากการขยายตัวเป็นสิ่งสำคัญทั้งในระยะสั้นและในระยะยาว การมุ่งเน้นในระยะสั้นคือการเจริญเติบโตที่มาจากธุรกิจหลักของบริษัท (organic growth) ในตลาดเดิม แต่ในระยะยาวจะมีกลยุทธ์ที่มีความทะเยอทะยานมากขึ้นในการซื้อและขยายกิจการเข้าสู่ตลาดใหม่เป็นจุดมุ่งเน้นหลัก ดังนั้นเพื่อหาแหล่งเงินทุนในการขยายธุรกิจ ธุรกิจครอบครัวจึงมักจะเสนอขายหลักทรัพย์ของบริษัทตราบเท่าที่พวกเขายังสามารถรักษาอำนาจการควบคุมและมีอิสระในการกำหนดกลยุทธ์ได้

2.ความผันผวนของอัตราแลกเปลี่ยน อุปทานเงินตราต่างประเทศยังคงเป็นความท้าทายและความกังวลที่เพิ่มขึ้นเนื่องจากความเสี่ยงขาลงในการผลิตนํ้ามัน ทั้งนี้ธนาคารกลางแห่งประเทศไนจีเรีย (CBN) ประกาศใช้มาตรการอัตราแลกเปลี่ยนแบบยืดหยุ่นซึ่งมีจุดมุ่งหมายเพื่อทำให้การแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศสามารถเข้าถึงได้มากขึ้นในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2016 ทั้งนี้ CBN ใช้มาตรการดังกล่าวตามแรงกดดันด้านทุนสำรองภายนอกและวิกฤติอุปทานเงินตราต่างประเทศ นั่นคือมีความสัมพันธ์อย่างมากระหว่างราคานํ้ามันกับทุนสำรอง เงินตราต่างประเทศและอัตราแลกเปลี่ยนสำหรับประเทศผู้ส่งออกนํ้ามันที่พึ่งพารายได้จากการขายนํ้ามันดิบมากกว่า 90% ของรายได้ประจำปี

ขณะที่ในส่วนของการนำเข้าต้องพึ่งพาแหล่งเงินทุนสำรองระหว่างประเทศที่แข็งแกร่งเพื่อรองรับความต้องการนำเข้า ทั้งนี้ในช่วงที่ราคานํ้ามันดิบสูงและคงที่ สกุลเงินในประเทศ (Naira) มีแนวโน้มที่จะมีมูลค่าลดลง เนื่องจากการไหลเข้าของการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศและเงินทุนต่างชาติอย่างต่อเนื่อง เมื่อราคานํ้ามันลดลงรายได้จากการขายนํ้ามันดิบจะมีแรงกดดันต่อทุนสำรองระหว่างประเทศ และผลที่ตามมาคือเกิดความผันผวนของอัตราแลกเปลี่ยนและมีการเคลื่อนย้ายเงินทุนออกนอกประเทศมากขึ้น

3.ความสามารถในการทำกำไรลดลง ธุรกิจของครอบครัวต้องเริ่มบังคับใช้กลยุทธ์ต้นทุนที่เหมาะสมเพื่อลดปัญหาระดับกำไรที่ลดลง โดยธุรกิจที่ไม่ได้ใช้มาตรการเพิ่มประสิทธิภาพต้นทุนที่เหมาะสมและยั่งยืนอาจจะพบว่าตนเองต้องเผชิญกับอัตรากำไรที่ลดลงและผลลัพธ์ทางธุรกิจซบเซา

ทั้งนี้มีงานวิจัยธุรกิจครอบครัวชี้ว่าความสำเร็จของธุรกิจครอบครัวมีความสัมพันธ์กันอย่างมากกับความสามารถ ของสมาชิกในครอบครัวและการบริหารคนที่ไม่ใช่สมาชิกในครอบครัว ด้วยคุณลักษณะที่เป็นตัวของตัวเองที่สามารถยืดหยุ่นและตัดสินใจได้อย่างรวดเร็ว เพื่อจัดการกับความท้าทายที่ธุรกิจครอบครัวต้องเผชิญอยู่ทุกวันได้ โดยความภาคภูมิใจของครอบครัว ความเป็นหนึ่งเดียวและความเหนียวแน่นของครอบครัว จะเป็นผลดีต่อการเติบโตและความสามารถในการทำกำไรของธุรกิจ ดังนั้นจึงขึ้นอยู่กับว่าธุรกิจครอบครัวแต่ละแห่งจะรับมือกับความท้าทายที่กำลังเผชิญอยู่อย่างไรเพื่อให้ธุรกิจของตนสามารถอยู่รอดต่อไปได้

ไม่ว่าสภาพแวดล้อมทางธุรกิจจะยํ่าแย่อย่างไร สิ่งหนึ่งที่ครอบครัวเจ้าของธุรกิจครอบครัวส่วนใหญ่จะมีเหมือนกันก็คือคนเหล่านี้ไม่คิดจะทิ้งธุรกิจของตนเองเพื่อเอาตัวรอด เพราะธุรกิจนั้นมีค่ามากกว่าการเป็นเพียงแค่เครื่องผลิตเงินสำหรับเจ้าของ แต่ธุรกิจคือความภาคภูมิใจและความสำเร็จของครอบครัว

จากหนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 37 ฉบับที่ 3,305 วันที่ 15 - 18 ตุลาคม พ.ศ. 2560