จากเลนส์กล้อง สู่เรื่องราว ประวัติศาสตร์ความทรงจำยุคกลางรัตนโกสินทร์

เรื่องราวความเป็นมาในอดีตได้บันทึกเป็นลายลักษณ์ผ่านหลักศิลาจารึก จดหมายเหตุ ตำนาน พงศาวดาร ภาพวาดทางศิลปะ จิตรกรรมฝาผนัง หรือแม้กระทั่งใบลานและเมื่อโลกเข้าสู่ยุคการบันทึกเรื่องราวผ่านภาพความทรงจำด้วยเลนส์กล้องได้ถูกนำมาปรับใช้ เพราะสามารถถ่ายทอดออกมาได้อย่างลึกซึ้ง ไม่ว่าจะเป็น สถาปัตยกรรม เครื่องนุ่งห่ม ความเป็นอยู่และอารมณ์ได้อย่างนุ่มลึก ซึ่งการชมงานภาพถ่ายหรือภาพวาดตามนิทรรศการต่างๆ เป็นหนึ่งวิธีการเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์ในการทราบและตระหนักถึงความเป็นมาของชนชาติอันก่อให้เกิดความรักและหวงแหนในแผ่นดินสุวรรณภูมิอย่างภาคภูมิใจ

และหนึ่งในนั้นคือ นิทรรศการภาพถ่ายโบราณและศิลปะร่วมสมัย “สยาม ผ่านมุมกล้องจอห์น ทอมสัน พ.ศ.๒๔๐๘ – ๐๙” ซึ่งจัดขึ้นโดยศูนย์การค้า ริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก ร่วมกับ บริษัท สำนักพิมพ์ ริเวอร์บุ๊คส์ จำกัด ถือได้ว่าเป็นโอกาสสุดท้ายกับการชม “๖๐ ภาพถ่ายโบราณ” ที่หาดูยาก ภายใต้การสนับสนุนจากสถาบันเวลคัมแห่งกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ซึ่งงานดังกล่าวจัดขึ้นจนถึงวันที่ 15 มกราคม พ.ศ.2560 ณ ห้องอาร์ซีบี แกลลิเรีย ชั้น 2 ศูนย์การค้าริเวอร์ซิตี้ แบงค็อก

“สยาม ผ่านมุมกล้องจอห์น ทอมสัน พ.ศ.๒๔๐๘ – ๐๙” งานแสดงภาพถ่ายที่บันทึกโดย จอห์น ทอมสัน (John Thomson) ช่างภาพชาวสก็อตแลนด์ที่เดินทางเข้ามาประเทศไทยในช่วง พ.ศ.2408-09 ด้วยเรือกลไฟชื่อ เจ้าพระยา เป็นเรือโดยสารที่วิ่งระหว่างสิงคโปร์และสยามจนถึงกรุงเทพฯ โดยทอมสันได้พำนักอยู่ที่บ้านร้อยเอกแซมมวล โจเซฟ เอมส์ ผู้บังคับตำรวจตระเวนใกล้กับป้อมป้องปัจจามิตร คลองสาน ธนบุรี และเป็นช่างภาพชาวต่างชาติที่ฉายพระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบรมวงศานุวงศ์และภาพขุนนางชั้นสูง รวมทั้งภาพทิวทัศน์และอื่นๆ

โดยภาพนิทรรศการนี้จัดแสดงภาพสยามโบราณรวม 60 ภาพ โดยประกอบไปด้วย ภาพของในหลวงรัชกาลที่ 4 ทรงฉลองพระองค์ชุดครุยทองคำตามโบราณราชประเพณี ชุดโจงกระเบนคาดเข็มขัดทองคำ ประทับบนพระที่นั่ง ตั้งเครื่องประกอบพระอิสริยยศ รวมทั้งภาพอัจฉริยะภาพของรัชกาลที่ 4 ในยุคที่ชาติตะวันตกล่าอาณานิคม ซึ่งพระองค์ทรงหาแนวทางแสดงให้ชาติตะวันตกเห็นถึงความศิวิไลซ์ในการฉลองพระองค์ฉายพระรูปในชุดจอมพลฝรั่ง พร้อมทั้งภาพของรัชกาลที่ 5 เมื่อครั้งทรงพระเยาว์จำนวน 2 ภาพ ภาพสมเด็จเจ้าฟ้ามหามาลา ต้นราชสกุลมาลากุล ภาพเจ้านายชั้นผู้ใหญ่ เจ้านายน้อย และนางกำนัลทาสหญิง ตลอดจนภาพวิวทิวทัศน์ วัดวาอาราม บ้านเมืองริมน้ำแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งพระนครและธนบุรี ซึ่งภาพเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงชนชั้นวรรณะ ระบบเจ้าขุนมูลนาย และระบบทาสในสมัยนั้น พร้อมทั้งขนบธรรมเนียมในวังและวิถีชีวิตความเป้นอยู่ของชาวบ้านในยุคนั้นได้อย่างเด่นชัดและสวยงาม ไม่เพียงเท่านั้นภายในงานยังมีภาพสถานที่ต่างๆของกัมพูชา เมืองชายฝั่งของประเทศจีนเพื่อศึกษาความเป็นมาของชาติต่างๆ ได้อย่างครบถ้วน

อย่างไรก็ดีนอกจากงานนิทรรสการภาพถ่ายดังกล่าวแล้วนั้น ทางศูนย์การค้าริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก ร่วมกับ เครือข่ายศิลปินและประชาชนทั่วไป จัดแสดงนิทรรศการ “ในหลวงในดวงใจ – KING IN OUR HEARTS” ซึ่งเป็นงานแสดงศิลปะเพื่อเทิดพระเกียรติและถวายอาลัยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ในฐานะที่ทรงเป็นอัครศิลปินและน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณที่ทรงมีต่อปวงชนชาวไทยทุกหมู่เหล่า ผ่านผลงานสร้างสรรค์บนพื้นผ้าใบขนาด 30x40 ซม. จำนวน 199 ภาพ ด้วยเทคนิคและวิธีการนำเสนอตามแนวทางที่ศิลปินและประชาชนทั้งหลายได้กลั่นกรองออกจากหัวใจ ร่วมด้วยผลงานจิตรกรรมและปะติมากรรมจากศิลปินที่มีชื่เสียง อาทิ อาจารย์ปัญญา เพ็ชรชู,ธนฤทธิ์ ทิพย์วารี,กิตติ พลศักดิ์ขวา และเทิดศักดิ์ ไชยกาล เป็นต้น ทั้งนี้ รายได้จากการจำหน่ายภาพขนาดเล็กทั้ง 199 ภาพ มอบให้แก่ โรงเรียนพระดาบส โดยไม่หักค่าใช้จ่าย นิทรรศการดังกล่าวเปิดให้ชมฟรีระหว่างวันที่ 5 ธันวาคม – 5 มกราคม 2560 บริเวณชั้น 1 ศูนย์การค้า ริเวอร์ ซิตี้ แบงค็อก

งานแสดงภาพถ่ายและภาพวาดศิลปะทางประวัติศาสตร์นั้นเป็นบทเรียนที่สำคัญที่ทำให้อนุชนรุ่นหลังอย่างเราได้ทราบความเป็นมาในอดีต ตระหนักและระลึกถึงการเสียสละเพื่อคงไว้ซึ่งอธิปไตย สะท้อนให้เห็นถึงการพัฒนาของแต่ละยุคแต่ละสมัย ตลอดจนความงดงามของสถานที่ต่างๆในอดีต ทำให้เราฉุกคิดในการดูแลรักษาศาสนาสถาน คงไว้ซึ่งขนมธรรมเนียมประเพณีอันดีงามให้คงสืบทอดต่อไปเคียงคู่กับชาวไทยตราบนานเท่านาน

จากหนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ปีที่ 36 ฉบับที่ 3,219 วันที่ 18-21 ธันวาคม 2559